Christenfundamentalisten zijn ouderwets boos om een videoclip

Deze maand waren we bij de albumrelease van doom-band VULVA, die in hun videoclip “Kill the Baby” de draak steken met de retoriek van anti-abortus-bewegingen. In de clip wordt een babypop op verschillende manieren om het leven gebracht en op de hoes van de single staat de pre-abortus-echo van de bassist Kim Hoorweg. De band hoopt zo abortus bespreekbaar te maken. Er zit namelijk nog altijd een stigma op, waardoor mensen die ermee te maken krijgen zich vaak eenzaam voelen en niet goed weten wat ze met hun gevoelens aanmoeten. 

VULVA (dat naast Kim Hoorweg bestaat uit drummer Nadya van Osnabrugge) slaagde in hun opzet. Maar naast steunbetuigingen, lof en hulpverzoeken ontving de band ook woedende reacties, voornamelijk uit fundamentalistisch christelijke hoek. Tijdens shows van VULVA kwamen anti-abortusdemonstranten op bezoek en de SGP en de Christenunie hebben zelfs kamervragen ingediend over de video. Een reconstructie van deze ophef, die duidelijk maakt dat mensen het anno 2022 nog steeds niet kunnen laten zich te bemoeien met andermans videoclip of baarmoeder. 

Voorafgaand aan de release-avond in de Arminiuskerk in Rotterdam vroeg ik bandlid Kim aan de telefoon of die niet bang was dat de anti-abortusbeweging achter VULVA aan zou komen en hen voor satanisten uit zou schelden. “Oh, let’s fucking go,” was diens antwoord. Tijdens hun optreden in het Utrechtse dB’s was het dan zover, nadat er online al veel haat en kritiek op VULVA voorbij was gekomen. 

“Opeens kwam er iemand van dB’s naar ons toe en die zei: jullie standaard-fans zijn er weer. De anti-abortusdemonstranten. Toen zeiden wij: huh? Dat hebben we nog niet meegemaakt. Ze stonden op het terras van dB's te flyeren, met ‘Kies voor leven’-folders vol misinformatie.” Ook hielden de demonstranten er een bidkring, waarbij ze volgens het Reformatorisch Dagblad werden bekogeld met onder andere een tomaat door boze bezoekers van het concert. Kim distantieert zich van dit gedrag en zegt dat de bekogelaar in kwestie erop aangesproken is. 

Toch was VULVA zelf ook niet zo blij met de demonstranten. “Daar staan ze dan, die lieve vrouwtjes in hun bloemetjesjurken. Maar wat ze doen heeft niks te maken met liefde voor je medemens. Ze zijn jonge mensen aan het intimideren met schaamte, en dat is hartstikke goor. Als ze alleen maar bidden, prima, maar ze komen met die kutfolders. Nu denk ik dat het publiek dat op ons af komt al een duidelijke mening heeft over abortus, maar ik hoop wel dat mensen zich niet bedreigd hebben gevoeld, of getriggerd.” VULVA wil van hun shows juist een plek te maken waar een bevrijdende sfeer hangt en waar er open over abortus gepraat kan worden. Boosheid en verdriet liggen op de loer, maar Kim zegt dat die probeert om te blijven lachen om de hele situatie. 

“Het is sowieso hilarisch dat zoveel mensen die videoclip hebben gekeken, en er allerlei dingen achter hebben gezocht. Ik krijg reacties van mensen die het hebben over doom-muziek en verdoemenis, ze hebben alles uitgezocht. Dat er geen navelstreng zichtbaar was in de videoclip, bijvoorbeeld, en dat dat een heel duidelijke keus zou zijn die laat zien dat er geen verbintenis is tussen moeder en kind. En we krijgen ook een heleboel Bijbelcitaten op ons af.” De commentsectie onder de clip staat daarnaast vol met uitroepen van afgrijzen. “Walgelijk,” zegt ene Esther. “Bah, darkminds” schrijft Petra de Boer. “Lieve jeugd, ga hier bij weg!” roept een gebruiker genaamd Familie B uit.

Eén van de eerste reacties buiten de commentsecties kwam van Kees van Helden, die een interview gaf aan de christelijke website cvandaag.nl. Kees werkt bij Kies Leven en was eerder directeur van een andere “pro-life”-organisatie, Schreeuw om Leven. “Ik kreeg de video ‘s morgens toegestuurd van iemand,” vertelt hij aan de telefoon als ik hem vraag hoe hij hoorde van de clip. “Dan ga je kijken en ik heb de video aan het eind uitgezet. Ik heb eerst even afstand en rust genomen om tot mezelf te komen. Ik was zó geschokt, dat je op deze manier abortus promoot!” Kees heeft de clip uiteindelijk helemaal afgekeken, vertelt hij desgevraagd. “Meerdere keren.” Ik vraag hem of een christen zich eigenlijk niet verre moet houden van dit soort clips, waarop hij een beetje moet lachen. “Dat is een hele goede vraag. Soms moet je dingen kijken om er iets over te kunnen zeggen,” aldus Kees, die eerder grondige research deed voor een boek over de gevaren van pornografie. 

Hoe vaak Kees de “demonische” video ook heeft gekeken, hij lijkt een zeer cruciale laag te missen. De clip is namelijk geen oproep om baby's te vermoorden, maar een kritiek op de retoriek van de “pro-life”-beweging. Ik probeer het uit te leggen aan de hand van basale begrippen uit de kunsttheorie, zoals de hyperbool, die in dit geval gebruikt is om een komisch effect te bereiken. Ook vertel ik Kees over katharsis, de zuiverende en bevrijdende kracht van heftige kunst die Aristoteles al beschreef. Aan Kees is het allemaal niet besteed: “Ik vind dat ze de plank volledig misslaan. Laat ik het zo zeggen: deze vorm van kunst begrijp ik niet.”

Kees beweert dat de video kwetsend is voor mensen die zelf geen kinderen kunnen krijgen, gedwongen zijn tot abortus of bijvoorbeeld een miskraam hebben gehad. “En dan komt er een stel meiden [Kim identificeert zich als non-binair, red.] en die zeggen: hup, kill the baby.” Hij vertelt met veel pathos hoe hij eens met een “pro-life”-stand op de Huishoudbeurs stond. “Daar waren heel veel vrouwen die zeiden: wij kunnen geen kinderen krijgen en willen ze zo graag hebben. Als Kim nou die zwangerschap uitgedragen zou hebben, en het kind had weggegeven, dan was daar iemand ontzettend blij en dankbaar mee geweest.” 

Kees wil “het ongeboren leven beschermen”, maar deelt de potentiële pasgeborenen van iemand anders bij wijze van spreke uit aan willekeurige vrouwen op de Huishoudbeurs. Een nogal dubieuze ethiek. Over de mogelijkheid dat iemand uit eigen keuze abortus ondergaat en daar geen langdurige spijt van krijgt (het overgrote deel van de gevallen), spreekt Kees tijdens ons gesprek van drie kwartier niet één keer. 

Niet alleen Kees, het Reformatorisch Dagblad, Stichting Schreeuw om Leven en verschillende christelijke websites hebben “Kill The Baby” en het VICE-artikel erover opgemerkt, ook de politieke partijen SGP en de Christenunie kwamen in actie. Zij stelden er nogal raadselachtige Kamervragen over aan de Minister van Volksgezondheid. Zo vragen ze de minister of er “bestuurlijke, dan wel juridische” mogelijkheden zijn om ertegen op te treden. Omdat VPRO-platform 3voor12 ook een stuk over VULVA heeft geschreven stellen ze bovendien de persvrijheid van publieke media ter discussie. Is dit een oproep tot censuur? 

Het beantwoorden van een schriftelijke kamervraag duurt zo’n drie weken, en soms gaat een ministerie over de termijn heen. Dus bel ik het Ministerie van Volksgezondheid even op, om voor de zekerheid alvast te vragen of zij wel eens media-uitingen censureren. “Dat vind ik een rare vraag, je kunt zelf toch ook wel bedenken dat we dat niet doen,” is daarop het antwoord van plaatsvervangend woordvoerder Karim Mostafi. Waarom de SGP-fractie dat niet kan bedenken, weet hij niet. 

Daarom bel ik ook nog even met SGP-beleidsmedewerker Ardjan Boersma. Het is niet zo dat de christelijke partijen structureel in het geweer komt tegen onwelgevallige kunstuitingen, vertelt hij. “Maar iets als dit, ik weet niet of het eerder in Nederland op deze manier is gemaakt.” De videoclip is rondgegaan onder de SGP-fractie, en volgens Boersma heeft niemand erom kunnen lachen. “En wij zijn echt geen zuurpruimen: Kees van der Staaij staat bekend om zijn humor.” 

Boersma legt uit dat censuur ondanks hun afschuw niet het beoogde doel is van hun vragen. “In de abortuswet wordt op een respectvolle manier over het ongeboren leven gesproken. En wij vonden dat hoe dit nummer zich daartoe verhoudt wel een vraag waard was.” De SGP-fractie wil met hun vraag “markeren” dat dit soort clips “verschrikkelijk” zijn, en hoopt dat de kamervraag leidt tot een gesprek over wetgeving en beleid. Bovendien hoopt Boersma dat VULVA zelf de clip offline haalt. Dat laatste lijkt in ieder geval geen heel reëel scenario. “Wij gaan keihard door,” zegt Kim. “Je ziet aan al deze ophef hoe fel deze hoek is. Dit toont aan hoe belangrijk het is om het abortusrecht te beschermen.” 

Bij het laatste onderzoek in 2017 vond zo’n driekwart van de Nederlanders dat het mogelijk moet zijn om een abortus uit te voeren. Ook is recent de verplichte bedenktijd afgeschaft, en staat de Tweede Kamer positief tegenover het legaal maken van de abortuspil. De Europese commissie wil bovendien van abortus een grondrecht maken. In principe staat het recht op abortus dus niet ter discussie. Toch probeert een kleine, maar groeiende en zeer luidruchtige minderheid van anti-abortus-activisten daar verandering in te brengen, en voelt zich gesteund door de ontwikkelingen in Amerika en Polen waar het abortusrecht onlangs werd teruggedraaid. Kim benadrukt dat abortus in Nederland nog altijd in het wetboek van strafrecht staat en wijst op een petitie van het Humanistisch Verbond met het doel om het daaruit te halen.