Hoe ik probeerde een film over Noord-Korea te maken en zelf slachtoffer werd van de propagandamachine

Het was de bedoeling dat de mensen vooral gingen lachen om The Interview, en niet dat er gedreigd zou worden met de nucleaire ondergang van de wereld. Ondanks alle goede bedoelingen is dat wel precies wat er gebeurde toen de film in 2014 op de radar van President Obama verscheen. "Als iemand in staat is om ons zodanig te intimideren dat we overwegen een satirische film niet meer uit te brengen," zei Obama over Noord-Korea's

vermeende cyberaanval op Sony Pictures

, "stel je dan voor wat ze zouden kunnen doen wanneer ze een documentaire zien die ze niet aanstaat." Een goed voorbeeld hiervan zou The Propaganda Game zijn, de nieuwe film van de Spaanse documentairemaker Álvaro Longoria, die probeert te laten zien hoe het is om onder het regime van Kim Jong-un te moeten leven, compleet met het "dagelijkse bombardement van propaganda".

De Spaanse Longoria kreeg exclusief toegang tot Noord-Korea via Alejandro Cao, ook een Spanjaard. Alejandro is 'Special Delegate on North Korea's Committee for Cultural Relations with Foreign Countries'. Hij fungeert in feite als de presentator van de film, en probeert ons te overtuigen van de goede kanten van Noord-Korea, in vergelijking met de ellende die heerst in het kapitalistische Westen. Longoria luistert voornamelijk naar Cao, waardoor er een charmante film ontstaat vol voorbijtrekkende beelden van landschappen en strak gechoreografeerde trainingen en opvoeringen. Toch is het duidelijk dat de film in overeenstemming met de wensen van de presentator is gemaakt.

De film kaart de verontwaardiging aan die de Noord-Koreanen hebben over hoe zij afgebeeld worden, namelijk hoe belachelijk het regime van Jong-un afgeschilderd wordt buiten de Noord-Koreaanse grenzen. "Hoeveel nucleaire wapentesten zijn er in Noord-Korea geweest sinds de Tweede Wereldoorlog?" vraagt Cao op een gegeven moment. Drie, aldus een infographic die in beeld komt — mogelijk vier,

sinds er in januari nog een test is uitgevoerd

. "En hoeveel nucleaire tests zijn er in die tijd uitgevoerd in Amerika?" vraagt hij. Het antwoord dat vervolgens gegeven wordt, is 1.035 (al is het waarschijnlijker dat het echte aantal tests dat is uitgevoerd tussen 1945 en 1992 1.054 is,

aldus het Amerikaanse Department of Energy

).

The Propaganda Game

volgt Longoria's reis in een land waar alle 'feiten' in twijfel moeten worden getrokken en niets voor waar aangenomen kan worden. Doordat Longoria zichzelf op deze manier laat gebruiken, is de film veelzeggender dan alle recente documentaires die uitgekomen zijn over het land, waarbij verborgen camera's werden gebruikt. En over de brede linie wordt er ook nog een ander punt gemaakt: hoe onze vaardigheden om te manipuleren en gemanipuleerd te worden, door de informatie die we laten zien of juist verbergen, onze levens uiteindelijk definiëren. We spraken met Longoria over toegang krijgen tot Noord-Korea, en de compromissen die hij gaandeweg moest maken met betrekking tot zijn onafhankelijkheid als regisseur.

VICE: Wat probeerde je te bereiken met deze film?

Álvaro Longoria:

Ik wilde onderzoeken hoe propaganda werkt, en meer leren over de verschillende manieren waarop het gebruikt kan worden. De propaganda waar Noord-Korea haar burgers aan blootstelt, maakt deel uit van een veel groter geheel. Vanaf het moment dat mensen hier geboren worden, worden ze continu gebombardeerd met dezelfde ideeën. Maar ze doen hetzelfde met mensen van buitenaf, en proberen via ons hun boodschap te verspreiden. Ik kwam erachter dat ik ook door het Westen was gemanipuleerd. Er is bijna geen informatie over Noord-Korea te vinden, dus je kunt eigenlijk schrijven wat je wil en

mensen geloven het

. Noord-Korea is wat propaganda betreft de extreemste plek die je kunt vinden, en dan worden dingen vaak erg duidelijk.

Heb je veel naar andere Westerse producties over Noord-Korea gekeken, om aan informatie te komen?

Ik heb er veel gezien. Ik heb besloten dat ik geen gebruik wilde maken van verborgen camera's, want ik wilde geen film maken die claimde iets te openbaren, terwijl het eigenlijk heel moeilijk is om iets te onthullen over Noord-Korea. En het is heel makkelijk om jezelf ook schuldig te maken aan propaganda. Je kunt alles wel bewijzen, als je je best maar doet. Het enige wat me beïnvloed heeft, waren de Noord-Koreaanse propagandafilms uit de jaren twintig en dertig

— puur vanwege de esthetiek. Ik wilde propaganda als propaganda laten zien, ik wilde het mooi en groots neerzetten.

Er zijn scènes in de film waarin je Noord-Koreanen spreekt over hoe het is om je er bewust van te zijn dat er overal ter wereld mensen zijn, die misschien wel verhalen geloven over je thuisland die niet waar zijn. Hoe ging je zelf om met het feit dat je niemand kon vertrouwen?
Ik had vaak het gevoel dat ik gevangen zat in een loop. Als iemand je continu probeert te manipuleren, lukt dat op een gegeven moment. Dus ik wilde dat het publiek erbij betrokken zou zijn, en deel zou uitmaken van de manipulatie. Ik wilde ondervinden hoe ver die manipulatie zou gaan, en zien wat er dan zou gebeuren. Wat vond je verrassend aan Noord-Korea?
Ik wist dat ik alleen maar de beste kanten van Noord-Korea te zien zou krijgen, en ik wist dat ze mij voor propaganda wilden gebruiken. Dat was wel duidelijk. De echte vraag was of ik in staat zou zijn er niet door beïnvloed te worden. Ik was best wel verrast, omdat hun propaganda eigenlijk heel klunzig is. Ik had gedacht dat het van een hoger niveau zou zijn. Ze zijn zo geïsoleerd van de rest van de wereld en de Westerse media, dat ze niet echt vooruitstrevend zijn wanneer het op de werking van de media aankomt.

Had het enig effect op je?

Ja. Ik was geen nieuwsverslaggever meer; ik veranderde in een slachtoffer dat aan het stockholmsyndroom leed. Nadat ik tien dagen lang was blootgesteld aan de propaganda, voelde ik dat het begon te werken. Mijn benadering was vrij passief, omdat ik wilde dat zij zich relaxed zouden voelen en open zouden zijn. Dat betekende dat ik het af en toe met ze eens moest zijn.

Maar ik moet toegeven dat het begon te werken, en dat gebeurde al na tien dagen. Wat zou er met me gebeuren als ik er zelf zou wonen? Ik denk dat veel van ons het niet lang uit zouden houden. De propaganda is constant aanwezig. Het is wreed, non-stop en er is absoluut geen ruimte voor discussie. In andere communistische landen verschillen de meningen onderling, wanneer je met mensen praat. Mensen hebben andere overtuigingen, ze klagen. Maar in Noord-Korea is dat niet het geval. Er is geen ruimte voor andere meningen — ook geen positieve, of opbouwende kritiek.

Is Noord-Korea in bepaalde opzichten beter dan het Westen?

Wie is gelukkiger? Noord-Koreanen, die zich niet realiseren dat ze in een neppe wereld leven, of er geen idee van hebben wat zich buiten de landsgrenzen afspeelt, en echt in hun systeem geloven? Of mensen in het Westen, die moeite hebben met alles bijbenen, en als buitenbeentjes leven? Noord-Koreanen zijn gelukkig omdat ze onwetend zijn. Wij zijn ongelukkig, omdat we te veel weten. Als ik arm was, zou ik liever arm zijn in Noord-Korea dan in New York.

Je hebt toegang gekregen tot Noord-Korea via Alejandro Cao. Wat voor iemand is hij?

Ik denk niet dat er ooit zo'n extreem geval is geweest van een Westerling die zo bekeerd is als Alejandro. Hij ontmoette zijn eerste Noord-Koreaanse vrienden in Madrid, toen hij zestien was. Hij heeft veel trainingen moeten doorstaan, en is goed in wat hij doet. Soms, als je iemand

off the record

spreekt en je een biertje met iemand drinkt, dan ontspant diegene zich en is dan niet meer zo op zijn of haar hoede. Maar bij Alejandro was dat nooit het geval.

Ik heb zijn huis bezocht, ik heb zijn ouders ontmoet, ik heb met hem de wereld rondgereisd en hij bleef altijd professioneel. Hij is een heel efficiënt in wat hij doet. Ze noemen hem "de Spaanse Soldaat." Hij is daar echt een beroemdheid, en ik kreeg het idee dat hij een missie heeft. Hij wordt in de Westerse media vaak afgemaakt, maar hij is altijd bereid om zijn geadopteerde thuisland te verdedigen. Hij lijkt nergens spijt van te hebben.

Waren er fragmenten die je uit de film hebt moeten knippen?
We hebben de Duitse ambassade in Pyongyang bezocht, en ik werd naar een soort grote kluis gebracht. Ze deden de deur achter ons dicht en zeiden dat we op de enige plek waren in Noord-Korea waar je niet afgeluisterd kunt worden. Twee uur lang informeerden een aantal officieren van de Duitse inlichtingendienst ons over de gang van zaken in Noord-Korea. Ik kende veel van die verhalen nog niet, en heb ze daarna ook niet meer gehoord. Ik wilde heel voorzichtig zijn, zodat ik door geen van de partijen werd gemanipuleerd. Maar ik zou willen dat ik het opgenomen had. Eén van de dingen die ze bleven benadrukken is dat de positie van Kim Jong-un helemaal niet zo sterk is als-ie lijkt. De Noord-Koreanen zijn vrij open over hun propagandagebruik. Ze proberen het niet te verbergen. In het Verenigd Koninkrijk worden we misschien ook wel blootgesteld aan propaganda. Heb je er interesse in om dat te laten zien?
Dat is de centrale stelling van mijn film. Mensen vertellen me vaak hoe weinig vrijheid de Noord-Koreanen hebben, en ik antwoord dan: "Ja, ze hebben geen vrijheid. Maar de vraag is, hebben wij dat wel?" Je bent alleen vrij als je de macht hebt om zelf beslissingen te maken. En je kunt alleen een beslissing maken, als je over genoeg informatie beschikt. Hoe vaak krijgen wij toegang tot die informatie? Het is soms moeilijk om te achterhalen of we echt wel zo veel van elkaar verschillen. The Propaganda Game is onder andere te zien op Netflix.