Agony is een seksistische game waarin vrouwen niet als mensen worden behandeld

Waarschuwing: dit artikel bevat beschrijvingen van extreem seksueel geweld

Je hebt slechte games, en je hebt Agony. Ik heb in het verleden wel eens beweerd dat het nuttig is om slechte games te spelen, zodat je de goede beter leert waarderen, maar dat gaat in dit geval niet op. Een spel kan namelijk beroerd ontwikkeld zijn (en geloof me, dat is Agony), maar wanneer je na het spelen achterblijft met een gevoel van walging en de vraag wat de makers in vredesnaam dachten, verandert dat de zaak. Agony is een nare, frustrerende manier om je tijd aan te spenderen, en het wordt pijnlijk duidelijk dat vijftig procent van de mensheid (ja: vrouwen) als doelwit zijn gekozen om het te ontgelden.

Het is onmogelijk om meer dan een paar minuten te spelen zonder erachter te komen hoe Agony over vrouwen denkt. Mannen worden in het spel misschien gemarteld en opgehangen, maar het zijn vrouwen die zonder kleding rondlopen, die zo vaak “haal 'm eruit” schreeuwen dat het een soort achtergrondruis wordt, en die constant op een gewelddadige manier worden vernederd.

Het spel haalde op Kickstarter meer op dan het lollig bedoelde startersbedrag van $66.666,-, en kwam uit op $182.642,- , en prees zichzelf aan als ‘een survivaltocht door een totaal gestoorde versie van de hel’. De bedenkers beloofden een uitgebreide trip door de onderwereld, gevuld met vlees van zondaars en de alinien-achtige esthetiek van kunstenaar H. R. Giger.

Conceptueel gezien is 'de hel' enorm fascinerend, vooral als je de liters bloed even vergeet en je je probeert voor te stellen hoe die plek logistiek en politiek in elkaar zit. Daarom werd ik toch nieuwsgierig. Maar met dat soort interessante vraagstukken houdt Agony zich niet bezig; het spel wil vooral badass overkomen, zonder zich te verantwoorden voor de manier waarop het z'n zeer schadelijke ideologie verspreidt.

Agony is het soort spel dat conservatieve cultuurbewakers zullen verdedigen, niet omdat ze het spel goed vinden, maar omdat er mensen in worden beledigd. Als iemand zich aangevallen voelt door de manier waarop vrouwen erin worden afgebeeld, wat maakt het dan nog uit of het wel of niet leuk is om te spelen?

Maar het is gewoon een ontzettend slecht spel. 95 procent van de tijd ben je aan het wachten tot slecht ontworpen AI-vijanden je passeren, zodat jij weer naar de volgende area kunt rennen. Het is niet spannend, niet leuk en niet interessant. Het spel wil dat je een beetje rondsneakt en voorzichtig bent – er is zelfs een knop om je adem in te houden – maar de vijand heeft het grootste deel van de tijd toch geen idee wat er gebeurt, dus je kunt beter gewoon de ‘run’ knop ingedrukt houden en erop gokken dat ze ergens in verstrikt raken, wat meestal ook zo is. In een andere dimensie, waarin Agony wél de moeite waard is om te spelen, reflecteert het doolhofachtige design misschien de aard van de hel, maar hier lijkt het vooral een manier om ervoor te zorgen dat je langer over het spel doet. Als je verdwaalt heb je namelijk minder snel door dat je eigenlijk maar 90 minuten nodig hebt om het uit te spelen.

Agony vangt in ieder geval de sfeer en de shock value van de hel. Daardoor verkoopt het spel, en dat blijven de sterke punten. Er zijn momenten waar je niks anders kunt dan pauzeren om om je heen te kijken, en de weerzinwekkende schoonheid te bewonderen. Het is een kunst om mensen te laten walgen en op diens onuitgesproken angsten in te spelen. Maar wanneer je verder kijkt dan het slijm dat uit de muren druipt, en je het verhaal probeert de achterhalen, valt het spel door de mand.

‘Slet’. ‘Hoer’. ‘Ik kan haar kut al bijna voelen’. Dit is slechts een kleine greep uit de genderspecifieke commentaren die overal in terugkomen, van de dagboekfragmenten tot in de karakters zelf. Het verhaal dat Agony probeert te vertellen is chaotisch en verwarrend, maar in het kort komt het hierop neer: je bent een slecht persoon die foute dingen heeft gedaan op aarde, en na je dood kom je in de hel terecht. Al snel leer je dat er één manier is om te ontsnappen, namelijk dat een van de leiders van de hel – de Red Goddess – je vrijlaat. In Agonyis de Red Goddess succubus, een vrouwelijke demon die mannen verleidt en naakt rondloopt. Dat laatste is natuurlijk prima, show dat naakte lijf vooral, maar de beeldtaal van Agony daaromheen is zo subtiel als een baksteen. De inhoud doet denken aan het dagboek van een geile puber, gemixt met het gejammer van een boze YouTuber die vindt dat feministen computerspelletjes verpesten.

Het spel is totaal niet subtiel, wat de vagina-appel die voor ‘skill points’ zorgt nog maar eens bewijst. Agony zit vol lesbische seks, kreunende vrouwen, blote borsten, en beelden van vagina’s in het hiernamaals, maar naast de onuitputtelijke hoeveelheid lavaputten en pijngrotten zijn er bijzonder weinig piemels te zien. Elke keer als ik een man tegenkwam in het spel – mens, demon, of iets ertussenin – checkte ik of bij hen dezelfde agressieve benadering werd toegepast. Dat was nooit het geval. Ja, je ziet een piemel, maar het is niet meer dan dat: een penis als deel van een naakt lijf. Sommige demonen droegen zelfs een lendendoekje om hun vermoedelijk gigantische piemels te bedekken, wat de genderongelijkheid in het spel alleen maar versterkt. Ik vermoed dat dat ook de bedoeling was.

Zelfs al zou je de makers het voordeel van de twijfel geven (misschien hadden ze niet door hoe grof het overkomt?), dan zou dat na het bekijken van de ongecensureerde versie meteen veranderen. Een van de gecensureerde scènes heet 'de verkrachting van succubus’, waarin precies dat gebeurt. Een van de vrouwelijke demonen wordt vastgehouden terwijl ze wordt verkracht door de speler. De camera daalt zelfs af voor een close-up. De rest van de video is niet de moeite waard om te beschrijven, maar laat er geen twijfel over bestaan dat Agonygemaakt is als machtsfantasie, waarin de concepten ‘hel’ en ‘demonen’ alleen een decor vormen. Een manier om te verbergen waar het spel eigenlijk over gaat: mannelijke opgedrongen dominantie en de onderwerping van vrouwen.

Hoewel het niet gebruikelijk is om in gamereviews de makers om verantwoording te vragen – kunst hoort voor zichzelf te spreken – deed ik dat toch. Ik vroeg me af of ze iets te zeggen hadden over mijn observaties van het spel. De woordvoerder van Agony liet me weten dat mijn vraag was doorgegeven, maar ik wacht nog steeds op antwoord.

Volgens sommigen valt Agony in dezelfde categorie als Hatred, het actiespel uit 2015 waarin massale schietpartijen worden geromantiseerd. Maar waar Hatredervoor uitkwam te kicken op een rel, genietend van elke review die riep dat het verboden zou moeten worden, is Agony verraderlijker. De ware aard is namelijk minder duidelijk. En het engste is misschien wel dat de makers van het spel dit totaal niet als een probleem zien.

In de beschrijving van het spel wordt niks verteld over wat ik hierboven heb genoemd. In plaats daarvan wordt Agony beschreven als 'een hardcore trip naar de hel voor echte gamers'. De focus ligt op het verhaal, ‘de gekwelde geest in de krochten van de hel, zonder herinneringen aan zijn verleden’, hoe je een ‘speciale kracht’ kan gebruiken om demonen te verslaan, de ‘kwaadaardige omgeving’ waar de spelers in moeten overleven, en de manieren waarop je punten kunt behalen.

Na een half uur spelen had ik er genoeg van. De enige reden dat ik er toch nog vijf uur mee door ging, was dat ik ervan overtuigd wilde zijn dat ik het spel een eerlijke kans had gegeven. Ik gaf Agony absoluut het voordeel van de twijfel – en dat was veel meer dan het verdiende. Het is makkelijk om te zeggen dat je niet álles politiek moet bekijken, maar Agony zit vol met politiek beladen boodschappen. Het wil van alles zeggen over seks en vrouwen, seksueel geweld, de dynamiek en machtsverhoudingen tussen mannen en vrouwen, en hoe er door een heteronormatieve lens naar seks tussen mannen wordt gekeken.

In plaats van deze ideologie te verstoppen in metaforen of de subtekst, ligt het er dubbeldik bovenop. Agony weet precies wat het wil vertellen. Gelukkig hoef je er niet naar te luisteren.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op Waypoint, de site van VICE over games en de cultuur eromheen.