Hoe verschrikkelijk het is om als twintiger al in de overgang te zijn

"Ik ben me er heel bewust van dat ik zweet. Ik moet tegenwoordig echt nadenken over welke kleding ik aantrek. Laatst dacht ik wel even een lichtgrijs shirt te kunnen dragen, maar dat eindigde rampzalig. Die opvliegers zijn krankzinnig – ze komen vanuit het niets, van het ene op het andere moment baad ik in het zweet."

Sophie is 31 jaar oud. Ze werkt als televisieproducent bij een reclamebureau in Engeland. Zoals voor zoveel jonge werkende mensen bestaan haar prioriteiten uit haar carrière, een hypotheek en misschien wel een huwelijk. De overgang stond echter niet op de planning.

Sophie lijdt aan endometriose, waarbij het baarmoederslijmvlies zich in andere delen van het lichaam ophoopt. Bij Sophie gebeurt dat in haar baarmoeder en darmen. Het slijm bouwt zich op en wordt weer afgebroken als ze ongesteld is. Maar waar het bloederige slijm bij een normale menstruatie wordt afgevoerd, kan het bij Sophie geen kant op. Dit leidt tot chronische pijn, hevige krampen, ontstekingen en littekenweefsel.

Voordat Sophie onder het mes kon gaan om het overtollige baarmoederslijmvlies te laten verwijderen, slikte ze Zoladex: een kunstmatig hormoon waarmee ze haar menstruatie gedurende drie weken kon stilzetten. Zo hoopte zich een kleinere hoeveelheid bloed op, waardoor de operatie iets minder bloederig en makkelijker zou verlopen.

Doordat Sophies oestrogeenproductie en menstruatie stopgezet werden, belandde ze in een tijdelijke chemische menopauze. Daardoor heeft ze last van opvliegers, ligt ze 's nachts zwetend in bed, heeft ze een laag libido en een verstoord slaapritme. Maar gelukkig gloort er licht aan het einde van deze zweterige, slapeloze, onsexy tunnel, want de effecten van Zoladex nemen na drie maanden weer af. Als alles tijdens de operatie goed verloopt, zal Sophie binnen een paar maanden weer als een gemiddelde dertiger functioneren.

Sophie heeft nog geluk. Alhoewel ze constant pijn heeft en een heftige operatie zal moeten ondergaan, kunnen de effecten van haar vervroegde menopauze tenminste worden stopgezet. Emma*, een lerares uit Engeland, had lang niet zoveel geluk.

"Ik was 28 toen de menopauze bij mij werd geconstateerd. Ik had een vriendje en was al een tijdje aan de pil. Ik besloot met de pil te stoppen, omdat ik 'm al erg lang slikte en langzamerhand aan het krijgen van kinderen begon te denken. Vervolgens werd ik maar twee keer ongesteld in zes maanden tijd, en toen ben ik naar de dokter gegaan. De eerste keer zeiden ze: 'Maak je geen zorgen, het is niets, het komt vanzelf wel goed.' Een paar maanden later kwam ik weer terug. Ze deden een paar bloedtesten en zeiden: 'Oké, je hebt net de overgang achter de rug. We kunnen er niks meer aan doen.'

Voortijdig in je menopauze belanden (ook wel Prematuur Ovarieel Falen, of POF) kan door zowel primaire als secundaire factoren worden veroorzaakt. Voorbeelden van een primaire oorzaak zijn een chemisch veroorzaakte menopauze, zoals bij Sophie het geval was, of een menopauze waarbij de eierstokken en/of baarmoeder operatief moeten worden verwijderd vanwege een kankerbehandeling of een infectie. Het wordt ingewikkelder wanneer je het over primaire oorzaken hebt. Soms is de oorzaak heel duidelijk, bijvoorbeeld bij het syndroom van Turner of auto-immuunziektes – maar vaak genoeg doen zich onverklaarbare situaties voor. Dokter Euan Kevelighan, een verloskundige en gynaecoloog uit Swansea in Wales, bevestigt dat de oorzaak van een vroegtijdige menopauze zeldzaam en moeilijk vast te stellen is. "Wij als gynaecologen zien het niet vaak voorbij komen. Meestal is de oorzaak niet te traceren. Dan noemen we het 'idiopathisch' of onbekend."

Emma's geval laat zien dat er inderdaad te weinig bekend is op dit terrein: "Er is geen duidelijke oorzaak en het zit ook niet in onze familie," zegt ze. "Ik had er nog nooit van gehoord en ze weten nog steeds niet waar het door veroorzaakt werd." Naast het idiopathische karakter van een vroegtijdige menopauze, zijn de bijwerkingen ook zwaarder en heviger dan bij een natuurlijke menopauze. Omdat het lichaam minder oestrogeen produceert, is de kans op osteoporose veel groter. Dokter Kevelighan legt uit: "Een vrouw die op haar twintigste al in de overgang is, zal op haar veertigste al de botten van een zeventigjarige hebben. Ze verliest namelijk elk jaar meer botdichtheid." "Het was vreselijk," zegt Emma. "Vooral omdat de dokter er zo rot over deed. Ik weet nog dat ik in tranen uitbarstte, en ze tegen me zei: 'Ik weet niet waar je nou om huilt, zo erg is het niet. Je kunt gewoon gebruik maken van een eiceldonatie. Het enige waar je je druk om hoeft te maken, is dat je last zal krijgen van botontkalking.'"

Een gebrek aan oestrogeen verhoogt ook de kans op hart- en vaatziekten. Dokter Kevelighan benadrukt het belang van hormoonbehandelingen om deze risico's tegen te gaan: "Het is belangrijk dat vrouwen met POF de juiste diagnose krijgen en hiervoor behandeld worden, meestal met hormoonvervangende therapie waarbij oestrogeen en progestageen worden gecombineerd. Dit gebeurt op een cyclische manier, waardoor er een onttrekkingsbloeding ontstaat. Of ze krijgen een gecombineerde anticonceptiepil, waar zowel oestrogeen als progestageen in zit. Dit verlaagt de kans op hart- en vaatziekten." En dat is misschien wel de grootste ironie van de vroegtijdige menopauze: het gebruik van een anticonceptiepil voor de behandeling van een onvruchtbare vrouw.

Het pijnlijkste aan een vroege menopauze is misschien nog wel de onvruchtbaarheid die erbij komt kijken: voordat je überhaupt besloten hebt wel of geen kinderen te willen, kun je niet eens meer kinderen krijgen. Het is lastig om hiermee om te gaan wanneer je ook al enorm veel last hebt van PMS. "Je gaat continu op en neer, hebt aan de lopende band last van gemoedsveranderingen en tegelijkertijd probeer je met iets om te gaan dat op psychologisch vlak heel moeilijk is [onvruchtbaarheid, red.]," legt Emma uit.

Ze vergelijkt het gevoel met een begrafenis. "Het voelt echt alsof er iemand overleden is. Ik weet uit eigen ervaring en door anderen met wie ik gepraat heb dat het zo'n twee jaar duurt totdat je er vrede mee hebt. Je doorloopt eigenlijk alle fases van rouwverwerking."

De natuurlijke menopauze wordt omringd door een bepaald stigma. Suzanne Moore schrijft over deze publieke afkeer in New Statesman. Haar artikel heet "There Won't be Blood." Ze schrijft: "Vrouwen drogen op. Jeugdigheid staat gelijk aan vochtigheid, natheid. Oude vrouwen zijn hulzen met een ruwe huid, dunnere vaginale wanden en de oorzaak van deze vloek is een hormoon: oestrogeen." Als dit al de perceptie is van een vrouw achterin de veertig of vijftig die een natuurlijke overgang doormaakt – iets wat iedere vrouw overkomt –, dan werkt een vroegtijdige menopauze al helemaal isolerend.

Voor Emma was het moeilijk om anderen te vertellen aan welke aandoening ze leed: "Toen ik de diagnose kreeg, werd er simpelweg gezegd dat ik een 'vroegtijdige menopauze' doormaakte. En ik denk dat het feit dat dat geassocieerd wordt met 'oud zijn' heel lastig is. Mensen zien je bij wijze van spreken voor hun ogen aftakelen."

Buiten de perceptie die in de samenleving heerst over de overgang en de vroegtijdige menopauze kan het effect op individuele vrouwen die in de overgang zitten verwoestend zijn. Verderop in haar artikel zegt Moore: "Als een vrouw als voltallig wordt gezien wanneer ze voor het eerst ongesteld wordt, heeft de overgang het tegenovergestelde effect." Hoe voelt het om je vrouwelijkheid achter je te laten, voordat je daar klaar voor bent?

"Je hebt het idee dat je je vrouwelijkheid kwijt bent. Voor je gevoel ben je incompleet. Je vindt jezelf een grote mislukking," zegt Emma. "Ik weet nog dat ik tegen mijn moeder zei: 'Ik zou willen dat ik de diagnose kanker had gehad, alles liever dan dit.' Dat klinkt nu vreselijk, maar het voelde toen natuurlijker dan deze aandoening."

Twaalf jaar later heeft Emma, met behulp van eiceldonatie, twee kinderen gekregen. Ze kijkt lachend terug op haar eerdere, traumatische belevenissen. Ze werkt regelmatig met The Daisy Network, een organisatie die vrouwen met POF telefonisch hulp en begeleiding aanbiedt.

"Toen ik de diagnose kreeg, voelde ik me erg alleen. Ik besloot via de telefoon ondersteuning aan te bieden, zodat anderen zich hopelijk niet zo hoeven te voelen en kunnen praten met iemand die begrijpt wat ze doormaken. Ik wilde anderen via deze weg hoop geven en ze laten weten dat je echt weer gelukkig kunt worden."

* Namen zijn aangepast. Echte namen zijn bekend bij de redactie.

-

Vrouwen praten misschien veel, maar we horen ze te weinig. Daarom is Broadly Nederland er. Like onze pagina.