Lang leve de flyers van de ‘80s en ‘90s raves

Ik ben veel te jong om te claimen dat ik deel uitmaakte van de ‘90s cultuur. Toch zat ik er diep in vanaf een jonge leeftijd, terwijl ik het stilletjes - door mijn onschuldige, ogen, als kind van echte boitters - zag verspreiden doorheen de verschillende bevolkingslagen van de maatschappij (ik herinner me maar al te goed de eerste keer dat ik films zoals The Matrix of Blade - met hun duistere en huiverige scènes van raves aan het begin van een nieuw millennium - zag). 

Jaren later betreed ik - onvermijdelijk - hetzelfde pad als mijn ouders. Ik raakte zelf ook gepassioneerd door dit universum dat groepen mensen samenbrengt om een gezamenlijke fuck you uit te roepen naar de gevestigde orde. Behalve dat mijn eerste feestjes heel verschillend waren van die uit mijn ouders hun verhalen. Ik had het gevoel dat alles wat gepolijster was, commerciëler, te proper; ver van de feestjes weggestoken in de kerkers van cultuur als relieken van een verloren tijdperk, het is er duidelijk op gebaseerd… maar zonder dezelfde charmes.

Veel mensen proberen terug te grijpen naar die aesthetic en feel door de codes van het verleden opnieuw hun eigen te maken, en zich erop te baseren om een industrie - die nooit echt veilig zal zijn van een plotse en pijnlijke ondergang - te doen heropleven. Dit wordt vooral gedaan door middel van esthetisch onderzoek. Deel van de verdedigers van het verleden zijn Otis Verhove, Victor Luyckx en Michiel Claus. Respectievelijk grafisch ontwerper, promoter en Dj, beslisten ze om de iconische cultuur van de raves terug te brengen door zich te inspireren op de archieven om zo Epoque leven in te blazen. Een platform dat de beste flyers uit het tijdperk verzamelt, merch geïnspireerd door de mooiste logo’s ontwerpt en je meevoert naar een tijdperk dat je kende of over droomde. 

Ik sprak met hen af om de geschiedenis van de meest esthetische identiteit van electromuziek van de jaren ‘80 en ‘90 herop te rakelen.

VICE: Hey gasten, vanwaar komt het idee om de oude flyers nieuw leven in te blazen? 
Michiel Claus: Het nachtleven lijdt nog steeds, zelfs na Covid. We wilden iets doen om de cultuur van die scène zeker niet te vergeten. Voor ons is dit een heel abstract werk, we zijn zelf nooit binnen geweest in deze mythische plekken, maar we kennen hun geschiedenis. We werken met plekken die we kennen door wat mensen erover vertellen, via anekdotes. Clubs zoals Cherry Moon waren ons doel. De club startte met jumpstyle muziek, veel commerciëler eigenlijk, zoals EDM. Het was een beetje een spelletje onder ons drie, om een feestje in te beelden in een van deze clubs in de jaren ‘90, een cultuur die we zelf nooit hebben beleefd. Dat is wat het project deed ontstaan, zoeken in de archieven en dat alles in te beelden.

Victor Luyckx: Het is een van die ideeën waar we mee afkwamen toen de culturele sector plat lag door de pandemie, we hadden toen veel tijd omhanden. Ons eerste idee was om merch heruit te brengen. Gewoon 100% een kopie van wat er in de tijd gemaakt werd. 

Otis Verhove; En dan, terwijl we daarmee bezig waren, dachten we dat het misschien interessanter zou zijn om wat dieper te gaan graven dan gewoon de bestaande T-shirts opnieuw te maken. Ik vond het een goed idee om deze cultuur in een meer hedendaagse context te plaatsen. Natuurlijk is het publiek niet hetzelfde, dus moeten we rekening houden met andere details. 

Zoals?
Otis: Ik maakte gebruik van verschillende technieken om de logo’s te herontwerpen (voor de merch n.v.d.r.). Cherry Moon, bijvoorbeeld, gebruikte heel veel verschillende bronnen en fonts om hun flyers samen te stellen. Nadat ik me verdiepte in hun grafische archieven, leek ik uiteindelijke het perfecte beeld gevonden te hebben voor de hedendaagse context. Ik ging zelfs een stapje verder en maakte wat aanpassingen om het meer leesbaar of typografisch ‘acceptabel’ te maken.

Zou je kunnen zeggen dat het underground aspect van de scène de grafische designers back in the day wat pushte om te kiezen voor een meer alternatieve, experimentele aesthetic? 
Otis: Clubcultuur in het algemeen had, en heeft nog steeds, een groot DIY/creatief aspect. Het is een oldskool touch van de grafische designers. Er wordt nog steeds veel geëxperimenteerd, wat in het meer mainstream grafische design circuit niet meer wordt gedaan. Het ging toen vaak om beelden die snel moesten geproduceerd worden tegen lage prijzen. Dat geeft het net zijn charmes en maakt het visueel interessant. 

Zou je zeggen dat mensen tegenwoordig die DIY-stijl proberen te kopiëren en er daardoor steeds meer tijd in steken om het identiek hetzelfde te maken? Van experimenteel naar trendy? 
Otis: Ik denk dat, als je kijkt naar de oude punk flyers van toen, je kunt zien dat ze enorm veel gescand werden, maar die techniek werd meer gebruikt uit noodzaak. Nu komen die methodes van maken terug en is het meer uit een liefde voor de gebreken van het medium. De korrel, de vintage atmosfeer, we zoeken die dingen steeds meer op in onze communicatie. Voordien was het onvermijdelijk, je kon niets maken zonder die aesthetic. 

Michiel: Het was ook net door de gelimiteerde technologie dat mensen zichzelf pushten om aan te passen en te improviseren. En dat is nu opnieuw zo. 

Flyers, merch, SMS… heb je wat oude communicatierelieken teruggevonden? 
Michiel: Het is grappig, maar ik en een maat vonden echt zotte shitt. We vonden een redelijk oud tijdschrift terug ‘Bassic Groove Magazine’, geprint in Nederland. Er was een pagina met een telefoonnummer die je kon bellen, een betalende lijn. Het was een voicemail die uitgebreide en verschillende informatie gaf: er waren platenreviews, winkels waar je kleren kon kopen, de beste platenwinkels. Om raves te vinden kon je ook bellen, een knopje indrukken en dan vertelde de stem aan de lijn waar de exacte locatie van het feestje was. Een soort rave-hotline. Het voelde alsof je deel uitmaakte van een echte subcultuur wanneer je dat nummer belde. Nu is zoiets volledig verdwenen. Als je tegenwoordig een coole plaat vindt, deel je het online en eigenlijk kent iedereen het al. Toen was deze scène helemaal nog niet elitistisch, er bestond een collectief verlangen om een community op te bouwen met diens eigen codes.

Dat was best revolutionair, niet? Als je weet dat de jaren ‘90 nog volop bezig was met massacommunicatie te ontwikkelen voor het grote publiek. De organisatie ging het publiek zelf gaan opzoeken, een rechtstreekse relatie. Vandaag is dat toch volledig weg? 
Otis: Ik denk niet dat we dat volledig kwijt zijn, ik ken misschien geen specifieke voorbeelden waar mensen die kanalen nog gebruiken (SMS, hotline, promomagazines n.v.d.r.), maar ik denk dat het in sommige gevallen nog steeds heel direct gebeurt. Via het internet zijn dingen zoals flyers duidelijk veel minder belangrijk geworden. Dat is best jammer want het legt ons een beetje op hoe we moeten communiceren, er is geen vrijheid meer op vlak van grootte, kleuren, fonts …

In de archieven van de jaren ‘90 tot ‘00 merken we een echt verschil op met de opkomst van het internet. Flyers werden steeds minder belangrijk en hun grafische waarde daalde tegelijkertijd. Voordien vond je freeform flyers in alle soorten gekke vormen. Als je vandaag een flyer ontwerpt zal het een A6 formaat zijn, je neemt daar geen risico meer mee omdat het niet langer een prioriteit is om uniek te zijn. Back in the day waren grafische designers niet bang om verschillende lettertypes te gebruiken op eenzelfde flyer, vandaag zou dat een schande zijn.

Zijn er nog andere zaken die ook niet meer worden gebruikt? 
Otis: Deze vind ik echt nice, het is een token. 

Michiel: We vonden het in de USA Import Record Shop in Antwerpen. Het is een token die noch betekenis noch waarde heeft. Het is niet voor de vestiaire of een drankje. Het is gewoon een token dat toont dat je deel uitmaakt van de Belgische hardcore scène. Destijds kreeg je zo’n token als je binnenging in een club. Het was een manier om te tonen dat je erbij hoorde. Het bouwde een community. In Brussel had je een technoconcept, Tech Moon, zij deden dat ook. Die maakten een 3D gescande token dat ze weggaven aan de vaste klanten tijdens één van hun laatste events. Het is geweldig om te zien hoe deze kleine dingetjes, die zo weinig waard zijn toch zo belangrijk kunnen zijn tegelijkertijd.

Het is moeilijk producten zonder marktwaarde in te beelden tegenwoordig…
Otis: Dat zijn zo van die kleine extraatjes die designers geweldig vinden om te maken, maar vandaag zijn het vooral de promotors die het laatste woord hebben. Er waren nog andere concepten die niet meer bestaan zoals een groepskaart waarmee je een voucher voor tien feestjes had of een lidkaart met korting voor een heel jaar. Voor de organisatie is dat wat moeilijker om te regelen, zeker de anticipatie, maar het was wel cool. Het zou echt zalig zijn om zoiets terug te zien.

Victor: In het verleden investeerden we meer in van die kleine zaken. Voor mij zijn dat - de graphics, de flyer, de tokens - de eerste link die je met een feestje legt, je kunt je de lichtshows, scenografie en line-up niet inbeelden als de flyer niet aantrekkelijk genoeg is. Het is de eerste voeling die je hebt met de mensen, met je community. Dat moet gewoon goed uitgevoerd zijn van begin tot einde. 

Otis: Je moet ook rekening houden met het feit dat deze dingen uiteindelijk de enige tastbare objecten zijn die je overhoudt aan een feestje, vandaar onze hommage. Ik ben een grote voorstander van prints ten opzichte van digitale communicatie. Digitaal is zo vluchtig, je kunt het niet op dezelfde manier archiveren; prints wel. Op een veilige plek vervagen die flyers niet.

Vandaag ligt de focus op het digitale met een hint van nostalgie, is dat de echte identiteit van electro nu? 
Otis: Ik denk van wel, het is een beetje zo met kunst in het algemeen. Je komt op een punt waar alles kan gelabeld worden als contemporair of postmodern. Ofwel is het geïnspireerd op wat we voordien hadden, ofwel is het iets helemaal nieuw zoals hyperdigitalisme. Alles daartussenin is natuurlijk ook al done. Ik denk dat het moeilijk is om daar een conclusie uit te trekken, er zijn heel veel verschillende scènes de dag van vandaag, het is een interessante periode. 

Op jullie website staat er iets heel onthullends te lezen over dit project “Het was vroeger beter”. Was het echt beter vroeger, eerlijk? 
Victor: Ik denk dat er meer mogelijkheden waren vroeger, het was minder restrictief. De restricties die we nu hebben in verband met sluitingsuren, capaciteit, regels … Vroeger kon je naar een club gaan op donderdag en feesten tot dinsdag, gaande van club naar club. Nu is dat helemaal niet meer mogelijk. De regels konden ons niets schelen toen, er was meer ruimte om een community te vormen, creativiteit en de ontwikkeling van de scène. Nu draait het niet echt meer om die waarden.

Otis: Alles is veel meer professioneel, gezien als een bedrijf.

Zelfs al waren jullie te jong voor de goeie jaren van de Cherry Moon, jullie hebben nog goede herinneringen aan oldskool feestjes, toch? 
Victor: Ik was best jong, zo’n 16 jaar, toen ik voor het eerst naar I Love Techno ging in Gent. Ik zal het nooit vergeten. Het was de eerste keer dat ik naar zo’n groot evenement ging, mensen klommen op het dak van de trein om naar de venue te geraken, de rij was veel te lang, iedereen kwam voor de rave. Het was best bizar om een feest van die grootte te zien. 

Michiel: Toen ik 16 of 17 jaar was, reisde ik voor de eerste keer in Europa rond met school. We gingen naar een parade in Bratislava, ik genoot van de kans om meteen ook naar de afterparty te gaan en daar zag ik Jeff Mills, DJ Rush, LTJ Bukem … voor de eerste keer. Het was ongelooflijk, gewoon wat pintjes en jointjes, niets speciaals. De eerste jaren van Fuse waren ook echt zalig voor mij. Het was het tijdperk van de eerste kleine communities. Ik zag er eens Aphex Twin en Luke Vibert. Ze hadden folie op de draaitafels gelegd en lieten de naald daarop spelen, zo startten ze hun set. Dat gaf echt een gekke sound, ik dacht echt van “what the fuck?”

Elementen die vaak terugkomen in de visuals zijn dingen zoals vervormingen, smileys een kosmische aesthetic. Zou je zeggen dat er net zoals de muziek, ook de producties werden beïnvloed door drugs? 
Otis: 100%, zeker weten.

Victor: Absoluut.

Michiel: Sowieso, dat is er ook gewoon deel van. Ik weet niet of de grafische designers acid hadden gepakt toen ze de visuals creëerden, maar ze tripten best vaak in het weekend; waar ze die gevoelens van eenheid, gemeenschap en vervorming internaliseerden… Combineer dat met geweldige muziek en je hebt alle verbeelding die je nodig hebt om vette posters te maken. 

Hoe zie je Epoque evolueren nadat jullie het platform lanceren?
Victor: We zouden het graag zien evolueren op verschillende manieren, zoals bijvoorbeeld door te werken aan audio archieven van oude tracks, oude opnames van raves, om wat dichter te raken bij wat er echt gebeurde in de nachtclubs en de mood in de ‘80s en ‘90s. We willen een echt platform creëren om al die zaken vast te leggen en te verzamelen, het erfgoed van onze cultuur. 

Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.