Dit is hoe dj's omgaan met de stress en eenzaamheid van hun bestaan

Op social media ziet het leven van een dj er uit als een aaneenschakeling van hoogtepunten: de euforie van een gig in Parijs op zaterdagochtend, een ijsje op een zonovergoten terras in Rome op zondag, en diezelfde avond nog een set in een club in Berlijn. Wat we niet zien is de oververmoeidheid, de eenzaamheid, of de stress en de problemen op de werkvloer. Veel dj’s zeggen te worstelen met mentale klachten als gevolg van hun werk.

De dance scene is de afgelopen jaren uit zijn voegen gebarsten. Volgens het IMS Business Report is de wereldwijde elektronische muziekindustrie in nog geen tien jaar tijd met zo’n 40 procent gegroeid, van een omzet van 6,2 miljard dollar (zo’n 5,6 miljard euro) in 2014, naar een omzet van 10,2 miljard (9,2 miljard euro) in 2022. In Nederland was de groei nog explosiever: Buma berekende dat de exportwaarde van de Nederlandse dance-industrie in 2008 nog zo’n 17,8 miljoen euro bedroeg, terwijl het in 2019 was gegroeid tot 154 miljoen euro. Ondanks een dip tijdens de coronajaren zal die groeiende trend naar verwachting verder doorzetten.  

Het is een competitieve industrie, waar veel geld in omgaat en waarin dj's steeds grotere zalen moeten vullen. Social media speelt daarin een belangrijke rol. Het is voor een artiest essentieel om gezien te worden en om onderscheidend te zijn. Achter de wat meer bekende dj’s gaat daarom vaak een heel bedrijf schuil, bestaande uit boekings- en PR-agentschappen, strategen en tourmanagers. Zij zorgen voor de groei van een artiest, maar voeren ook de druk op, omdat er voortdurend moet worden gepresteerd. Aan de andere kant is het voor opkomende dj’s, die geen PR-apparaat achter zich hebben staan, knokken om gezien te worden. Even een pauze nemen is dan geen optie. Dit leidt tot overvolle agenda’s, weekenden vol optredens in meerdere landen en lange nachten. 

Hoezeer die druk kan leiden tot fysieke en mentale klachten, bleek vijf jaar geleden toen dj en producer Tim Bergling, beter bekend als Avicii, op 28-jarige leeftijd door zelfdoding om het leven kwam. Hij had jarenlang geworsteld met depressie en een alcoholverslaving, en sprak openlijk over de druk die hij ervaarde als artiest, waardoor hij na tien jaar touren – en twee jaar voor zijn dood – al had besloten om te stoppen met optreden. 

Net als Avicii zijn er meer dj’s die hun toevlucht zoeken in verdovende middelen zoals alcohol en drugs om met de spanning van het werk om te kunnen gaan. Nederlandse dj’s als Philou Louzolo, DJ Stranger en Tom Trago spraken zich al uit over mentale gezondheidsproblemen of hun strijd tegen verslaving. 

VICE sprak met dj’s Laure Croft, Kimmah en Moody Mehran over de druk van het vak en hoe ze daarmee omgaan, over depressie en drugsgebruik, en over grensoverschrijdend gedrag in het nachtleven.

De Nederlandse dj Laure Croft, ook wel bekend als Laure Dirven (28), woont in Berlijn en is onderdeel van het Berlijnse boekingsagentschap TERRA-9. Drie jaar geleden raakte ze voor het eerst een vinylplaat aan en inmiddels draait ze in grote clubs en op internationale feesten. De razendsnelle lancering van haar carrière gaat gepaard met grote druk en online haat, maar ook nieuwe verleidingen. Toen ze naar Berlijn verhuisde ontdekte ze pas hoeveel mensen binnen de dj-scene er kampen met verslaving. “De scheidingslijn tussen werk en uitgaan vervaagt hier. In het begin gebruikte ik zelf ook wel eens drugs of alcohol tijdens het draaien. Maar op een gegeven moment dacht ik, wat ben ik nou eigenlijk aan het doen? Ik dacht dat ik het publiek kon lezen, maar ik was te druk met mijn eigen roes. En ik besefte ook dat het publiek niet naar mij luisterde, maar naar een hoop drugs. Daardoor besloot ik volledig te stoppen met gebruiken tijdens het draaien, en later stopte ik ook met het drinken van alcohol.” 

Laure denkt dat de behoefte van dj’s om zichzelf met drugs te verdoven vooral te maken  heeft met de intense druk die ze ervaren. Het voortdurend moeten presteren voor een groot publiek en de angst om te falen, maar ook de onzekerheid over de voorbereiding van een set, bijvoorbeeld, spelen daarin een belangrijke rol, zegt Laure. Er moet altijd gepresteerd worden, ook als je minder lekker in je vel zit. Daarnaast voelt ze ook de druk van sociale verplichtingen, zoals het netwerken met andere artiesten. En dat terwijl ze te maken heeft met uitputtende tourschema's, logistieke problemen en een onregelmatig dag- en nachtritme. “Als je je niet goed voelt, moet je toch draaien, tenzij je echt ziek bent. Het is soms behoorlijk intens en overweldigend.”

Social media en online haat zijn een grote stressfactor voor Laure. “Alles komt online, en alles wordt gezien. Het negatieve van deze ‘superster-status’ is dat je veel kritiek krijgt. Mensen reageren op social media alsof ik geen gevoel heb, maar ik ben juist heel gevoelig. Ik heb na een optreden een keer zoveel haat gekregen via een anoniem account op Instagram, ik voelde me daardoor zo slecht, dat ik meteen terugging naar het hotel.”

Door alle mentale uitdagingen besloot Laure uiteindelijk om zelf therapeutische hulp te zoeken. “Er is binnen de industrie niet echt een artiestencoach die je kan helpen in zo’n geval. Ik zou het fijn vinden om met iemand te kunnen praten die de industrie kent, over hoe je moet omgaan met dit soort zaken.”

De in Rotterdam gestationeerde dj Kimmah, ook wel bekend als Kim Nguyen (26) is een opkomende artiest binnen de elektronische muziekscene. Het afgelopen jaar deed ze veel internationale optredens, maar ze voelde zich vaak onveilig op de werkvloer.

Kim benadrukt de kwetsbaarheid van vooral vrouwelijke dj's. “Een club is een plek die veel predators aantrekt. Het gaat dan om mannen die je ongewenst aandacht geven.” In Zwitserland kwam ze op een breekpunt. “Die avond heb ik in de club zeven incidenten meegemaakt, voor, tijdens en na m'n set. Van ongewenste aanrakingen op intieme delen toen ik voor m'n optreden door de crowd liep, en mannen die aan m'n handen zaten tijdens m'n set, tot een groepje dat me opwachtte bij de uitgang van de dj booth na m'n set. Er was ook een man die me lastig viel en overal volgde in de club. Ik vluchtte backstage en zat daar te trillen. Pas na een half uur deed het management iets, want ze waren te druk met ‘moed insnuiven’ om hem aan te spreken.” 

Je hierover uitspreken als dj is nog steeds taboe, zegt Kim. “Tijdens eerdere gigs had ik wel eens dingen meegemaakt, maar ik duwde het elke keer weg. Ik dacht: dit hoort erbij, dit is normaal in het nachtleven. Je durft er geen ding van te maken als beginnend dj, uit angst dat je wordt ervaren als veeleisend en moeilijk, en dat het je optredens kan kosten. Het zorgde voor veel angst, vooral als je na zo’n incident alleen terug naar je hotel moet in een onbekende stad. Voor hetzelfde geld staat er iemand buiten te wachten.” 

Kim ontwikkelde PTSS-klachten. “Na Zwitserland heb ik een mental breakdown gehad. Ik dacht: of er moet iets veranderen, of ik ga stoppen. Toen ben ik gaan denken over wat ik nodig had om mijn werk veilig te kunnen doen.” 

Om het heft weer in eigen hand te nemen schreef Kim een 'Safety Rider'. De Rider is een concept-document dat dj's naar een club kunnen sturen met daarin hun voorwaarden om de veiligheid te kunnen waarborgen. 

Ze publiceerde de Safety Rider op Instagram en kreeg reacties van dj's over de hele wereld. “Ik sprak veel vrouwelijke en queer artiesten die iets soortgelijks hebben meegemaakt en die het fijn vonden dat er eindelijk over werd gesproken. Ik kreeg ook berichten van oudere vrouwelijke dj's, die al tien tot vijftien jaar draaien. Sommigen van hen vertelden dat ze nu pas inzien hoeveel pijn het ze had gedaan, terwijl ze eerst alles door de vingers hadden gezien omdat het vroeger zo genormaliseerd was of omdat ze niet beter wisten.” 

Naast de Safety Rider neemt Kim nog meer veiligheidsmaatregelen, zo neemt ze haar eigen “booth angels” (beveiligers, red.) mee, als de club zelf niet genoeg in de beveiliging voorziet. Ze heeft nu ook een WhatsApp-supportgroep, waarin ze ervaringen uitwisselt met andere vrouwelijke artiesten. De groep is bedoeld om ervaringen te delen, advies te vragen en te praten over problemen, maar ook voor praktische zaken, zoals het vinden van onderdak wanneer je ergens gestrand bent na een gig. 

De Amsterdamse Moody Mehran, ook wel bekend als Mehran Palad (33), is een oude bekende in de Nederlandse scene. Hij draait in verschillende clubs en op festivals, en is evenementenorganisator en co-founder van Diaspora Radio. 

Mehran voelt zich thuis in het nachtleven en heeft er zijn carrière opgebouwd, maar achter de schermen worstelt hij al jaren met depressie. “Vanaf mijn zestiende ga ik al elke vrijdag of zaterdag naar de club. Het nachtleven is een plek waar ik gemeenschap vind, niet gediscrimineerd word en waar ik sociale connecties heb opgebouwd. Maar ook toen al was het voor mij ook een plek waar ik kon wegvluchten voor trauma’s uit het verleden. Ik deed dat met drugs en alcohol en toen ik mijn eigen feestjes begon te organiseren, en zelf begon te draaien, is dit escapisme ook onderdeel geworden van mijn werk.” 

Door de jaren heen merkte Mehran dat het nachtwerk voor hem steeds zwaarder werd. Zelfs nu hij gestopt is met alcohol en drugs, blijft hij depressieve klachten houden en heeft hij na een lange nacht werken steeds meer tijd nodig om te herstellen. 

“Het draaien voelt euforisch en geeft veel voldoening, ik heb veel mensen om me heen en krijg veel reactie en waardering. Maar ik ga pas naar huis als het voor andere mensen tijd is om op te staan. En wanneer ik dan thuis ben, voelt dat best wel eenzaam en leeg. De meeste mensen om me heen hebben een negen-tot-vijfbaan en een ander ritme. Het contrast met mijn leven is groot. Dat is altijd al heftig geweest voor mij, en iets waar ik nog best mee struggle."

Ook Mehran voelt druk om voortdurend zichtbaar te blijven.“Artiest zijn is een populariteitswedstrijd. Dat het nu goed gaat, betekent niet dat het over twee jaar nog steeds heel goed gaat. Ik neem nooit een weekend vrij en ga nooit op vakantie. Anders mis ik gigs, anders groei ik niet meer. Het idee dat er zomaar een eind kan komen aan je carrière, zorgt voor een bepaalde druk en de behoefte om altijd maar door te gaan. Als ik heel eerlijk naar mezelf kijk, zou het beter zijn als ik een periode zou stoppen. Ik hoor ook van andere dj's om mij heen dat ze daar heel erg naar verlangen.”

Volgens Mehran zou er meer aandacht moeten zijn voor de mentale gezondheid van artiesten en zouden er meer structuren moeten zijn om hen te ondersteunen. “In tegenstelling tot traditionele werkplekken, waarbij je naar HR kunt stappen, moeten dj's in onze scene zelf oplossingen vinden. Het zou fijn zijn als we zouden kunnen toewerken naar een situatie waarin agencies en bookers niet alleen boekingen afhandelen, maar ook meer aandacht besteden aan de artiest, of die goed in zijn vel zit en al het werk wel aan kan.”

Mehran krijgt nu professionele hulp, en hij houdt zich doordeweeks aan een vast nacht- en dagritme. Hij woont in een woongroep, wat hem helpt om zich minder eenzaam te voelen.

Ondanks zijn worsteling blijft hij optimistisch over zijn toekomst en over zijn werk als dj. “Het feit dat je andere mensen hun worsteling kunt laten vergeten op de dansvloer, die positieve momenten, maken alle negatieve momenten weer goed.”