De loonkloof houdt vrouwen niet alleen armer – het maakt ze ook zieker

Als je je op maandagochtend bijzonder somber voelt, hoeft dat niet alleen te komen door een te goed gevierd weekend of een kapitalisme-dipje. Nieuw onderzoek suggereert namelijk dat economische discriminatie tegen vrouwen op de arbeidsmarkt ook duidelijke effecten heeft op de mentale en fysieke gezondheid van vrouwen. Anders gezegd, de loonkloof doet niet alleen pijn aan je portemonnee, maar heeft ook gevolgen voor lichaam en geest. Tot nu toe was er weinig bekend over dit verband, maar onderzoekers zien steeds duidelijker hoe ze met elkaar in relatie staan – en het ziet er niet goed uit.

De gender-loonkloof is een gerapporteerd verschijnsel dat in alle ontwikkelde landen te vinden is. In statistieken over Australië, de Verenigde Staten en Europa valt af te lezen dat er bij 13 tot 23 procent van fulltime werkende mannen en vrouwen sprake is van loonongelijkheid.

Ondertussen hebben onderzoeken waarin zowel mentale als fysieke gezondheid tussen de seksen werden vergeleken, herhaaldelijk uitgewezen dat vrouwen er slechter vanaf komen. Vrouwen in Engeland en Australië hebben bijvoorbeeld twee keer zoveel kans om gediagnosticeerd te worden met een angststoornis dan mannen. De economische factoren hierachter lijken door onderzoekers al tientallen jaren over het hoofd te worden gezien, maar nieuwe bevindingen hebben aangetoond wat dit veroorzaakt: het inkomen.

Uit een baanbrekend onderzoek van Columbia University van vorig jaar blijkt dat vrouwen van wie het inkomen lager is dan hun mannelijke collega's, tweeënhalf keer meer kans hebben op een depressie en vier keer meer kans op een angststoornis. De wetenschappers wilden verder kijken dan de bestaande thema's die onderzocht worden in relatie tot genderongelijkheid op de werkvloer (zoals pesten, seksuele intimidatie of seksistische vriendjespolitiek), dus keken ze of er mentale gevolgen zijn van de meer 'onzichtbare' economische discriminatie – namelijk de loonkloof.

Jonathan Platt, epidemioloog op Columbia, zegt dat hoewel wetgeving en professionele beleidsvoering ontwikkeld is om seksistisch gedrag aan te pakken, andere vormen van ongelijkheid alsnog voorkomen. "Deze factoren zijn vaak ingebed in de institutionele structuur van arbeidsplekken in de VS, waardoor ze moeilijk te herkennen zijn als discriminerend," zegt hij.

Het onderzoek van Platt keek naar meer dan 20.000 werkende volwassenen in de VS in de leeftijd van 30 tot 65 jaar, verspreid over verschillende sectoren. Onderzoekers voorspelden dat vrouwen die door de loonkloof getroffen worden meer risico lopen om de negatieve ervaringen op het werk te internaliseren (bijvoorbeeld bij een gemiste promotie). Dit zou naar verwachting eerder het resultaat zijn van de inferieure mogelijkheden die ze hebben als werknemer, dan van systematische seksediscriminatie. De hypothese was dat dat internaliseren de kans zou vergroten voor vrouwen om een depressie of angststoornis te ontwikkelen.

En ze bleken gelijk te hebben: "We hebben vastgesteld dat als het inkomen van vrouwen lager is dan dat van hun mannelijke collega's, het risico op een ernstige depressie en angststoornis significant hoger is dan bij mannen," zegt Platt. De resultaten lieten ook zien dat als het inkomen van een vrouw hoger was dan dat van haar mannelijke collega, het risico op deze aandoeningen beduidend lager was.

Andere onderzoeken hebben vergelijkbare connecties gevonden tussen een (slechte) gezondheid en de omstandigheden die loonongelijkheid veroorzaken, inclusief discriminatie tegen vrouwen die terugkeren na zwangerschapsverlof, het hoge aandeel vrouwen in laagbetaalde sectoren, parttime werk vanwege taken die met moederschap worden geassocieerd, en mannelijke dominantie in hogere functies.

Een recent onderzoek uit Australië stelde bijvoorbeeld dat onderbezetting – als werknemers meer uren zouden kunnen werken dan dat er beschikbaar zijn – direct samenhangt met een slechtere geestelijke gezondheid, en dat vooral vrouwen treft. Vrouwen en vooral jonge moeders werken gemiddeld ook minder uren dan mannen. Bijna 70 procent van de werkende moeders met schoolgaande kinderen werkt parttime.

Deze afgenomen capaciteit om geld te verdienen betekent minder financiële zekerheid, en dat leidt tot een hoger risico op stress-gerelateerde gezondheidsproblemen. De samenhang beperkt zich niet alleen tot vrouwen in de eerste wereld: onderzoek van de Wereldgezondheidsorganisatie identificeert inkomensongelijkheid als een van de belangrijkste risicofactoren op het gebied van depressie en angst onder vrouwen in ontwikkelingslanden, met name waar globalisering de arbeidsverhoudingen drastisch verandert.

Hoewel de oorzaken achter de loonkloof talrijk en complex zijn, lijken de gevolgen ervan vrij duidelijk – meer armoede en meer discriminatie op het werk voor vrouwen staat gelijk aan meer gezondheidsproblemen. Nu deze link dus is vastgesteld, moeten we ons afvragen wat eraan gedaan kan worden om het te veranderen.

De eerste voor de hand liggende stap is het aanpakken van de oorzaken van de loonkloof. Maar de vooruitzichten zijn vrij somber: uit een rapport uit 2016 blijkt dat van de OESO-landen Australië een van het slechtst presterende is op het gebied van gendergerelateerde inkomensongelijkheid. Ook is de schatting dat als het Verenigd Koninkrijk op dit tempo doorgaat, het zestig jaar zal duren om de loonkloof te dichten.

Actievoerders pleiten daarom voor grote veranderingen. Sam Smethers, CEO van vrouwenrechtenorganisatie Fawcett Society, meent dat verplicht rapporteren van loonverschillen een van de belangrijkste maatregelen is die genomen moeten worden om werkgevers ter verantwoording te roepen.

"We moeten er ook voor zorgen dat er zinvolle straffen worden uitgedeeld aan werkgevers die zich er niet aan houden," zegt ze. "Maar we kunnen de loonkloof niet dichten als we geen actie ondernemen om huishoudelijke taken onder vrouwen en mannen gelijk te verdelen. Een van de hoofdoorzaken van de loonongelijkheid is dat we het werk dat vrouwen doen niet waarderen."

Net als de Fawcett Society, zien Platt en zijn team een noodzaak in het heroverwegen van hoe seksegebonden arbeid wordt gewaardeerd en betaald. En ook zien ze veel in de hervormingen van flexibele werkplekken en het bevorderen van transparantie over salarissen. "Maar we moeten vooral ook nadenken wat we zien als 'werk'," legt Platt uit.

"De enige echte oplossing is om de oorzaken van institutionele discriminatie aan te pakken en onszelf eraan te houden om mannen en vrouwen voor hetzelfde werk hetzelfde loon uit te betalen", gaat hij verder. "Dit betekent niet alleen dat mannen en vrouwen met dezelfde kwalificaties voor hetzelfde werk, hetzelfde uitbetaald moeten krijgen, maar ook dat we het werk dat vrouwen doen op andere gebieden evenveel waard vinden."

"Ik geloof dat huishoudelijke arbeid onderdeel moet zijn van het loon dat mensen verdienen. Vrouwen en mannen zouden of dit werk meer kunnen verdelen, of vrouwen zouden ervoor betaald moeten worden."