Kattenplaatjes van het Oekraïense front

Tom Daams is een fotograaf die niet bang is uitgevallen. Op dit moment zit hij in Oekraïne, om foto's te maken van een Oekraïens vrijwilligersbataljon dat tegen de pro-Russische separatisten vecht. Hij moet dagelijks schuilen voor het geweld, maar dat vindt hij geen reden om er te stoppen met foto's maken.

We mailden en belden met hem, om te vragen wat hij daar allemaal uitspookt. Uit zijn werk maakten we een selectie van foto's waarin een klein schattig poesje met de naam Bublik de hoofdrol speelt tussen alle geweren, raketten, aan flarden geschoten gebouwen en onverschrokken Oekraïense mannen.

VICE: Toen ik je voor het eerst belde werd de verbinding verbroken en sms'te je dat je in een schuilkelder was met "vermoedelijk slecht bereik". Is dat iets wat je vaak meemaakt?
Tom Daams: De laatste weken zo'n tien keer per dag. De bombardementen zijn steeds intensiever geworden. Vaak ben ik ook op een locatie zonder schuilkelder, dus dan verschuilt iedereen zich in een hoek van een gebouw, liggend, hurkend of in foetushouding met de handen over het hoofd.

Inmiddels hebben de separatisten het vliegveld van Donetsk veroverd, maar in de aanloop daarnaartoe regende het dagelijks Grad-raketten. Dat zijn raketten die in één klap met twaalf tegelijk neerkomen. Het is vreselijk om mee te maken als je 's nachts, nadat het twee uur kalm is geweest, besluit een grote boodschap te doen in een geïmproviseerd toilet buiten en er landen twaalf raketten twee meter naast het huisje waar je zit te hurken. Ik heb nog nooit zo hard met mijn broek op mijn knieën voor mijn leven gerend.

Ik zag dat je ook naar Syrië bent geweest. Waarom maak je zo graag foto's in oorlogsgebieden?
Syrië is een conflict dat me diep raakte. Ik vond het onvoorstelbaar dat er dagelijks meer dan honderd mensen stierven en dat de wereld niets deed. Op een gegeven moment trok ik dat niet meer en besloot ik wel iets te doen. Al toen ik twaalf jaar oud was, was ik gefascineerd door het werk van Robert Capa, die zijn leven op het spel zette om de wereld te laten zien wat er gebeurt in oorlogsgebieden. Op mijn 26ste (ik ben nu 30) besloot ik hetzelfde te doen, door naar Aleppo te gaan. Hopelijk heb ik met mijn fotografie in ieder geval een paar mensen bewust gemaakt van de vreselijke situatie daar.

Deze foto's zijn van het nationalistisch vrijwilligersbataljon dat voor Oekraïne strijdt. Kun je vertellen wat voor mensen dat zijn?
Het bataljon dat ik heb gefotografeerd noemt zichzelf Pravy Sektor, oftewel Rechtse Sector. Het is een grote groep mensen die zich inzet voor de verdediging van Oekraïne tegen de Russische invasie. De soldaten komen uit alle hoeken van het land en hebben de meest uiteenlopende beroepen. Zakenmannen, boeren, studenten, programmeurs, leraren, er zit van alles bij. Ze delen allemaal een enorme gedrevenheid en passie voor hun land en voor de vrijheid. Ze zijn de corruptie en de Russische invloeden zat en zijn vastbesloten hun land te verdedigen.

Hoe komen ze aan hun spullen, zoals kleding en wapens?
De vrijwilligersbataljons kunnen op weinig steun van de regering rekenen. Niemand hier krijgt betaald. Alle middelen die ze hebben, van voedsel tot kleding, is aan hen geschonken. De wapens kopen ze van donaties die gedaan worden door mensen die hen steunen. De vrijwilligers vormen een belangrijk onderdeel van de Oekraïense strijdmachten, maar ze voelen zich erg in de steek gelaten en genegeerd door de regering. Dit maakt ze echter alleen maar sterker en vastberadener, omdat ze zichzelf hierdoor zien als ware revolutionairen van Oekraïne

Hoe communiceer je eigenlijk met deze mannen?
Omdat ik als freelancer geen vertaler kan betalen, ben ik op zoek gegaan naar Oekraïners die samen met mij op pad willen om voor me te vertalen. Vaak zijn dat amateurjournalisten die al op frontlinies zijn geweest en veel ervaring hebben in de oorlog, en die me willen helpen om de wereld te laten zien wat er speelt.

Krijgt het bataljon dingen voor mekaar?
In Pisky, een dorp dat tegen het vliegveld van Donetsk aan ligt, maakt Pravy Sektor voor het grootste gedeelte de dienst uit. Het feit dat Pisky nog steeds in handen van Oekraïne is, ondanks de enorme veldslagen die er dagelijks plaatsvinden, zegt genoeg over wat ze gedaan krijgen.

In je fotoserie komt de hele tijd een klein schattig poesje terug. Wat is het verhaal daarachter?
In tijden van oorlog kun je liefde en houvast vinden in de kleinste dingen, zoals een jong poesje genaamd Bublik, dat 'koekje' betekent in het Oekraïens. De soldaten die terugkeren van de frontlinies halen enorm veel steun en liefde uit dat beestje. Voor hen is Bublik een rots van gezond verstand in een zee van stront.