Waarom bekennen vrouwen een misdaad die ze niet hebben begaan?

"Dit is wat wij denken," zegt de eerste rechercheur. "De andere baby's zijn aan het huilen of schreeuwen, of wat dan ook. Jij bent de enige die voor ze zorgt. Je hebt Ben in je armen, hij begint te huilen, je wordt boos en je gooit hem op de grond."

"Heb je hem op de grond gegooid?" vraagt de andere rechercheur.

Melissa Calusinski kan geen kant op. Ze knikt. "Ja."

Op 14 januari 2009 werd de 16 maanden oude Benjamin Kingan levenloos in zijn wiegje gevonden, in het kinderdagverblijf in Illinois waar de 22-jarige Calusinski werkte. Volgens een eerste onderzoek kwam dat door hersenletsel.

Twee dagen later lopen de rechercheurs George Filenke en Sean Curran na een negen uur durend verhoor met een gedetailleerde bekentenis op video het politiebureau van Lake Zurich uit. Eerst ontkende Calusinski dat ze wist hoe Kingan aan zijn verwondingen kwam, maar na een langdurig en dwingend verhoor bekende ze. Eerst zei ze dat hij de gewoonte had om zichzelf achterover te laten vallen, met zijn hoofd op de grond. Uiteindelijk zei ze dat ze hem zelf op de grond had gegooid.

Op beeldmateriaal van Calusinski die alleen in een politieauto zit, is te zien hoe ze haar bekentenis terugneemt. "Nee," mompelt ze, als ze geboeid op de achterbank zit. "Onschuldig." Ondanks dat zorgde haar bekentenis er toch voor dat ze in november 2011 veroordeeld werd voor de moord op Kingan. Vanuit de gevangenis probeert ze nog steeds haar onschuld te bewijzen, maar een aanvraag voor een nieuw proces werd afgewezen.

"Melissa's arrestatie, vervolging en veroordeling waren allemaal gebaseerd op haar valse bekentenis," zegt Kathleen Zellner, Melissa's advocaat. Zellner benadrukt dat fysiek bewijs haar bekentenis tegenspreekt. De autopsie van Kingan liet geen schedelfractuur, schaafwonden of kneuzingen zien: iets wat je wel zou verwachten als een klein kind gewelddadig tegen de vloer wordt gesmeten.

Toen CBS-correspondent Brad Edwards haar in februari vroeg waarom ze bekend had, had Calusinski moeite om het uit te leggen: "De enige manier om daar weg te komen, was door ze hun zin te geven." Er is veel geschreven over waarom ze een bekentenis deed voor een misdrijf dat ze volgens veel mensen niet heeft gepleegd. Werd ze op een onethische manier ondervraagd? Speelde haar lage IQ een rol? Neuropsycholoog dokter Robert Hanlon getuigde in de rechtszaal dat Calusinski "makkelijk te beïnvloeden" was en dat ze een erg laag verbaal IQ heeft – iets waarvan bewezen is dat daardoor de kans toeneemt dat iemand een misdaad bekent die hij of zij in werkelijkheid niet gepleegd heeft.

Vrouwen worden sociaal gezien anders opgevoed dan mannen: gehoorzaamheid wordt meer aangemoedigd.

Maar waar nog niet over gesproken is, is of Calusinski's geslacht er iets mee te maken had. In Amerika is elf procent van de mensen die werd vrijgelaten vanwege valse bekentenissen vrouw, terwijl dat bij mannen om negen procent gaat. Dit zou dus kunnen betekenen dat vrouwen een grotere kans hebben om veroordeeld te worden voor een misdaad die ze niet hebben gepleegd, op basis van een valse bekentenis.

We zijn allemaal sociale dieren en we zijn geneigd om mee te werken met figuren met gezag, zoals de politie. Maar medewerking en hoe beïnvloedbaar je bent, zijn geen aangeboren eigenschappen: ze zijn aangeleerd. "Mannen hebben een hogere sociale status, dus hebben ze meer macht," vertelt Alice H. Eagly, een psycholoog en professor in genderstudies aan de Northwestern University. "Vrouwen hebben vaak een verzorgende en meewerkende rol. Van mannen wordt verwacht dat ze invloed uitoefenen en van vrouwen dat ze beïnvloedbaar zijn."

Vrouwen worden sociaal gezien anders opgevoed dan mannen: meegaandheid en gehoorzamen aan autoriteit wordt meer aangemoedigd. Dat kan vernietigend zijn in de verhoorkamer, waar machtscontrole en autoriteit kan overheersen. Dat weet ik uit eigen ervaring.

Een onderzoek uit 2011 van de University of Bristol, gebaseerd op vijftig interviews met Britse vrouwen in de gevangenis liet zien dat vrouwen kwetsbaarder zijn voor dwang en kritiek over hun familieverantwoordelijkheden. Daardoor is het waarschijnlijker dat ze een valse bekentenis afleggen. Maar verder is er weinig onderzoek gedaan naar de vraag of vrouwen sneller dan mannen een misdaad bekennen die ze niet hebben gepleegd.

Professor Saul Kassan, een onderzoeker die momenteel veel bezig is met valse bekentenissen, legt uit waarom er zo weinig bewijs is op dit gebied. "De meeste verdachten voor gewelddadige misdrijven zijn mannen. We kijken vaak naar geslacht, maar er komt nooit iets uit – ten minste niet in onze experimenten." Simpel gezegd zijn er gewoon te weinig vrouwen die gewelddadige misdaden plegen om er een statistisch model van te kunnen maken.

Ik vraag aan Kassin of er bepaalde eigenschappen zijn die vaak voorkomen bij mensen die gevoelig zijn voor dwingende ondervragingstechnieken. "Er zijn twee eigenschappen die ervoor kunnen zorgen dat iemand kwetsbaarder wordt: een hoge meegaandheid en een hoge beïnvloedbaarheid – dit zorgt ervoor dat iemand sneller verkeerde informatie geeft of neppe herinneringen creëert.

Vrouwen zijn ook vaker het slachtoffer van herinneringsvervalsing, waarbij ze het idee hebben dat hen iets overkomen is dat in werkelijkheid niet is gebeurd. 92 procent van de mensen met het herinneringsvervalsing is vrouw. De herinneringen worden vaak veroorzaakt door suggestieve psychotherapie. Maar aangezien vrouwen ook sneller hulp zoeken bij mentale problemen, kan het resultaat nog wel eens anders zijn dan verwacht.

"Vrouwen gaan in therapie voor depressie of een eetstoornis," vertelt Elizabeth F. Loftus. Ze werkt op de Universiteit van Californië en is een expert in valse herinneringen. "Vervolgens hebben ze na die therapie ineens het idee dat ze zijn verkracht als kind." Haar onderzoek benadrukt het gevaar van verdrongen geheugentherapie, waarbij therapeuten de symptomen van psychose van hun patiënten behandelen door hen aan te moedigen om weggedrukte herinneringen terug te halen. In feite implanteren ze vaak valse herinneringen, wat vaak neerkomt op kindermisbruik. Ze vertelt dat ze in haar experimenten bij dertig procent van de normale, gezonde mensen (van beide geslachten) valse herinneringen kon creëren.

Als Loftus dat lukt bij dertig proces van de gemiddelde bevolking, is het voor vrouwen zoals Calusinski – sociaal meegaand en met een laag IQ – al helemaal moeilijk om zich te verdedigen tegen agressieve politietechnieken.

Ook is de kans groter voor vrouwen om te worden veroordeeld voor misdaden die nooit zijn gebeurd, zoals voor ongevallen of ongelukken die als misdaden worden gezien of voor zelfmoorden die worden aangezien voor moord. Dat komt neer op 66,6 procent van de vrouwen die worden vrijgelaten; bij mannen is dat 28,7 procent.

Een voorbeeld daarvan is Kristin Bunch. Ze werd in 1996 ten onrechte veroordeeld voor de moord op haar 3-jarige zoon omdat ze haar huis in brand zou hebben gezet. Zeventien jaar later werd ze vrijgelaten omdat niet eerder vertoond bewijs liet zien dat de brand een ongeluk was. Of Sabrina Butler, die ten onrechte werd veroordeeld voor het pletten van haar zoon van negen maanden. Vijf jaar later werd bekend dat hij was overleden aan een erfelijke nieraandoening. Recentelijk werden Elizabeth Ramirez, Kristie Mayhugh, Cassandra Rivera en Anna Vasquez in november 2015 vrijgelaten nadat ze ten onrechte waren veroordeeld voor het seksueel misbruiken van twee nichtjes van Ramirez. De veroordeling was gebaseerd op de afgedwongen getuigenis van de kinderen.

Vrouwen zijn vooral kwetsbaar in zaken waarbij het om de dood van een kind gaat. "Het is opvallend bij vrouwenzaken dat wanneer een kind door mysterieuze omstandigheden gewond raakt of overlijdt, de verzorger (moeder of oppas) meestal de schuld krijgt," zegt Judith Royal, mede-directeur van het Women's Project op het Northwestern University's Center on Wrongful Convictions. Ook het feit dat vrouwen vaak meewerken en proberen de politie te helpen met hun onderzoek kan tragische consequenties hebben, legt Royal uit. "De moeder of verzorger kan erg gemotiveerd zijn om mee te werken met de politie in de hoop erachter te komen wat er gebeurd is. Maar ze zijn zich er vaak niet van bewust dat zij daardoor zelf worden gezien als degene die de dood van het kind veroorzaakte en dat ze een advocaat moeten nemen."

Misdaden op onschuldige kinderen worden gezien als de meest afschuwelijke van allemaal. We leggen daarom veel druk op de politie om te verklaren hoe het kind is overleden. Een assistent-advocaat in de zaak van Calusinski, Matt DeMartini, zegt: "Er is geen slachtoffer zo onschuldig als een kleuter. Een kleuter is vrij van zonde."

Het feit dat ze zo meewerkend zijn, zonder rechterlijke bijstand, is precies de reden dat ze uiteindelijk vatbaar zijn voor de invloed van politieagenten. Het geeft rechercheurs de ruimte om hun meest overtuigende technieken toe te passen, volgens een onderzoek uit 2005. Rechercheurs kunnen een verdachte "isoleren en manipuleren zodat diegene denkt dat het in zijn of haar voordeel is om te bekennen." Ze koppelen negatieve prikkels aan ontkenning en positieve prikkels aan opbiechten." Het is de perfecte manier om vrouwen iets te laten bekennen wat nooit gebeurd is.

"Als een vrouw wordt beschuldigd van kindermisbruik of moord na de dood van een kind, wordt ze zowel maatschappelijk als juridisch veroordeeld dankzij de stereotypische idealen van vrouwelijkheid en het moederschap," schrijft Andrea Lewis van Northwestern University's Center on Wrongful Convictions in het Albany Law Review. "Als er geen verklaring voor de dood van een kind gevonden wordt, wordt ze geconfronteerd met zowel het culturele idee dat een vrouw verantwoordelijk is voor haar kind. Daarnaast willen we gewoon geloven dat baby's niet zomaar doodgaan." Want wat is er minder vrouwelijk en meer monsterlijk dan een vrouw die haar rol als verzorger niet kan vervullen?

Onderzoekers kijken naar de criminele intenties. Bij twijfel kunnen ze ten onrechte aannemen dat iets zo is en daarbij gebruik maken van hun invloed als autoriteit om aan bevestiging te komen. Een kwetsbare en mentaal zwakke vrouw zoals Melissa Calusinski had weinig kans tegenover de rechercheurs. Tijdens de rechtszaak getuigde neuropsycholoog dokter Robert Hanlon, en hij zei: "Ze liet zien dat ze kwetsbaar was, vooral voor suggestieve vragen en voor de feedback die ze kreeg als ze een fout antwoord gaf."

Elke keer als Calusinski tijdens de ondervraging zei onschuldig te zijn, zeiden rechercheurs Curran en Filenko dingen als, "We weten dat je daar was," "Deze verhalen helpen je niet," en "het is strategisch en fysiek onmogelijk voor Ben om zijn verwondingen te hebben opgelopen op de manier zoals jij het vertelt." In de verhoorkamer kwamen ze met de theorie dat Ben Kingan overleed dankzij zijn verzorger en niet door een ongeluk. Daardoor deed Calusinski uiteindelijk een bekentenis die veel mensen nu niet geloven.

In het verleden heeft ons idee van gerechtigheid er vaak voor gezorgd dat vrouwen onterecht veroordeeld werden. We zien criminele bedoelingen terwijl die er vaak helemaal niet zijn. In rechtszaken tegen heksen aan het einde van zeventiende eeuw waren vrouwen van middelbare leeftijd die het niet eens waren met de sociale standaard het doel. Ze kregen overal de schuld van: miskramen, bedorven melk, enzovoort. Een recenter voorbeeld is Hillary Clinton, die als schuldig werd gezien dankzij de seksuele misstappen van haar man. En ook al bleek uit het onderzoek naar Benghazi en haar privé e-mailserver niet dat ze schuldig was, zeiden mensen nog steeds dat ze opgesloten moest worden.

Als je – net als velen – denkt dat Melissa Calusinski onschuldig is, dan komen er veel vragen naar boven over hoe het Amerikaanse rechtssysteem omgaat met kwetsbare vrouwen en of geslacht invloed moet hebben op de ondervragingstechnieken die worden gebruikt. Voorlopig is er geen methode die het geslacht van mannen of vrouwen meeneemt in de beoordeling tijdens een proces. Door dit gebrek aan aandacht voor dit onderwerp, blijven er een hoop onschuldige vrouwen lijden.

Totdat we eindelijk een keer naar het grote plaatje gaan kijken, en de lastige psychologie van de verhoorkamer proberen te begrijpen, zullen er nog veel meer vrouwen bekentenissen doen van misdaden die ze niet gepleegd hebben.

-

Vrouwen praten misschien veel, maar we horen ze te weinig. Daarom is Broadly Nederland er. Like onze pagina.