Goed nieuws: je hoeft niet meer naar een abortuskliniek voor de overtijdpil

Afgelopen week is er door een rechter uitspraak gedaan over of de huisarts de overtijdpil mag voorschrijven. De overtijdpil is een medicijn dat je kan nemen om te voorkomen dat je, wanneer je overtijd bent, zwanger wordt. De pil kan je nemen tot twee weken nadat je zou moeten menstrueren, en is bedoeld voor vrouwen die in een tussenperiode zitten: voorbij de morningafterpilperiode, maar wanneer een abortus nog niet mogelijk is.

Deze rechtszaak tegen de Nederlandse Staat is aangespannen door Bureau Clara Wichmann (dat strijdt voor een betere rechtspositie van vrouwen) en Women on Waves (een organisatie die overal ter wereld abortuspillen uitdeelt). Deze twee partijen vinden namelijk dat de overtijdpil wel verkrijgbaar zou moeten zijn bij huisartsen, want, zo leggen ze aan Broadly uit: “Op het moment dat het huisartsen moeilijk wordt gemaakt door de overheid om vrouwen hierbij te helpen, beperk je ze in hun reproductieve recht.”

Met een overtijdpilbehandeling is er volgens bovenstaande organisaties geen sprake van een afbreking van een zwangerschap (en dus niet van een abortus), omdat in die vroege overtijdsperiode nog helemaal niet duidelijk is of er sprake is van een 'intacte zwangerschap'. Dat weet je pas na 45 dagen, als je kan zien of er sprake is van hartactie bij de vrucht. Daarom zouden vrouwen deze pillen gewoon van hun huisarts moeten kunnen krijgen, en zouden ze niet naar een abortuskliniek of ziekenhuis hoeven gaan.

Maar in 2016, toen de overtijdpil op de Nederlandse markt beschikbaar werd, stuurde de overheidsinstantie Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd een brief naar alle huisartsen. Daarin stond dat het voorschrijven van de overtijdpil ‘mogelijk zou kunnen leiden’ tot een strafrechtelijke vervolging. In zo’n vervolging heb je als huisarts hoogstwaarschijnlijk niet zoveel zin, en daarom zouden ze de pillen niet voorschrijven. Als je een overtijdpil wil gebruiken, word je tot nu toe meestal doorverwezen naar het ziekenhuis of een abortuskliniek.

Door de recente uitspraak van de rechter kunnen huisartsen de overtijdpil nu toch gewoon straffeloos voorschrijven. Ik belde met Anniek de Ruijter, directeur van Bureau Clara Wichmann, om te vragen waarom dit goed nieuws is voor vrouwen die liever niet zwanger willen zijn.

Broadly: Hoi Anniek! Wat was de uitspraak van de rechter precies?
Anniek de Ruijter: De rechter heeft uitgesproken dat er niets duidelijk in de wet is opgenomen over het voorschrijven van overtijdpillen door huisartsen. Als iets niet in de wet staat, is er ook geen sprake van een strafbepaling, en dus kunnen huisartsen hierover niet vervolgd worden. Als iets niet in de wet staat, dan is het aan de politiek om daar recht van te maken, niet aan de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd. Bovendien: als er een vervolging van een huisarts wordt ingesteld, is dat ook niet aan de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd, maar aan de politie of aan het OM.

Die brief waarin stond dat ‘huisartsen mogelijk vervolgd zouden kunnen worden’ was dus eigenlijk een soort van dreigbrief?
Ja, eigenlijk heeft die brief artsen en apotheken vooral bang gemaakt, waardoor ze de pillen niet verstrekten en vrouwen doorverwezen naar ziekenhuizen of abortusklinieken. Wij zeggen: de Inspectie mag niet zomaar zeggen dat iets strafrechtelijk vervolgbaar is, terwijl daarover niks in de strafwet staat. Nederland is gelukkig een rechtsstaat, en dat betekent dat er eerst een wet moet zijn voordat iemand vervolgd mag worden.

Wat betekent deze uitspraak voor vrouwen, en voor de toekomst in het algemeen?
De uitspraak heeft het signaal afgegeven dat huisartsen het medicijn kunnen voorschrijven, mits ze dat doen volgens de regels die de beroepsgroep opstelt – door de Nederlandse Huisartsen Genootschap bijvoorbeeld. Alleen de politiek zou dit nu nog kunnen tegenhouden met een wetsvoorstel voor een strafbepaling. Iedereen die vanaf nu nog wordt doorverwezen naar een kliniek of ziekenhuis, mag zich bij ons melden. Ook goed om te weten: op de website van Women on Waves kun je sowieso een overtijdpil aanvragen.

Waarom vinden jullie het kwalijk dat die pillen niet bij de huisarts verkrijgbaar zijn?
Een huisarts is veel toegankelijker en vaak ook dichterbij dan een ziekenhuis of abortuskliniek. Het kan vrouwen echt helpen om een zwangerschap te voorkomen met een overtijdpil, je hoeft niet te wachten. Wij vinden dat vrouwen door onze overheid zoveel mogelijk in staat moeten worden gesteld om zelf te beschikken over hun lichaam, en over hun reproductieve capaciteiten.

Ben je blij? Opgelucht?
Blij, ik vind het prachtig. Wat wij al wisten, is nu bevestigd door de rechter. We hopen dat de beroepsgroep zich gesterkt en gesteund voelt om huisartsen ertoe te bewegen de pillen voor te schrijven.