Waarom sommige mensen met een angststoornis rustig worden van horrorfilms
Het lijkt volkomen onlogisch, maar sommige mensen met een angststoornis – waaronder ik – worden van niks zo kalm als van het kijken van een angstaanjagende film. Ik vroeg een aantal deskundigen waarom.
Net als bijna 4 procent van de Nederlandse bevolking lijd ik aan een gegeneraliseerde angststoornis. Als kind maakte ik me al druk om bepaalde dingen, die ik meestal enorm uit proportie trok. Zo bezocht ik op mijn tiende een museum, waar ik leerde over het bestaan van kometen. Vervolgens lag ik wekenlang wakker, bang dat een komeet in volle vaart op de aarde afstevende. Als tiener maakte ik mezelf wijs dat ik aan een extreem zeldzame, dodelijke ziekte leed waar ik op tv eens over had gehoord. Vandaag de dag uit mijn angststoornis zich op een manier die veel lastiger uit te leggen is aan mensen die er geen ervaring mee hebben. Stel je eens een licht angstig gevoel voor – een beetje zoals wanneer je de avond ervoor te veel hebt gedronken, en je weet dat je iets doms hebt gedaan, maar niet meer weet wat. Dat gevoel heb ik, maar dan de hele tijd.
Ik heb geluk dat mijn angststoornis gematigd genoeg is om er zonder medicijnen mee om te kunnen gaan. Ik heb genoeg aan regelmatig sporten, niet te veel drinken en het in de gaten houden van mijn gemoedstoestand. Maar wanneer dat niet helpt en alles te overweldigend wordt, is er maar een ding waardoor ik me beter voel: het kijken van een horrorfilm. Hoe bloederiger, luguberder en duisterder de film is, des te beter ik me erdoor voel. Vorige week keek ik Would You Rather, een low-budget bloedspektakel zonder plot, met een waardering van slechts tweeënhalve ster op Netflix. De omslagfoto laat een scheermes vlak naast een oog zien, klaar om er doorheen te snijden. Dat zegt denk ik genoeg over het soort film.
Toen ik voor het eerst merkte hoe effectief deze ongebruikelijke manier van omgaan met een angststoornis is, schrok ik me rot. Was ik een of andere psychopaat die rust vindt in andermans lijden? Ben ik de enige die dit doet? Ik bezocht de subpagina /r/anxiety op Reddit, waar dit onderwerp wordt besproken, en vroeg: 'Is er iets mis met me?'
Hoewel horrorfilms natuurlijk geen alternatief zijn voor medische hulp, werd ik overspoeld door reacties van mensen die hetzelfde ervaren. “Ik merk ook dat ik me beter voel door horrorfilms,” zei een gebruiker. “Het zorgt voor een ander soort angst, een angst die niet om mij draait. Snap je?”
“JA!” zei een andere gebruiker. “Volgens mij komt het doordat je bang/angstig wordt om een echte reden.”
“Ik begin me door horrorfilms druk te maken over het zien van een geest, of iemand die inbreekt in m’n huis, in plaats van het onnozele ding waar ik me eerst druk om maakte,” voegt een Redditor toe.
Advertentie
Drew Barrymore in "Scream." Screenshot via YouTube
Om erachter te komen waarom sommige mensen zoals ik horrorfilms gebruiken als zelfmedicatie, sprak ik met dr. Mathias Clasen van de Aarhus Universiteit in Denemarken. Hij doet al vijftien jaar onderzoek naar de psychologische effecten van horrorfilms. “Het kijken van horrorfilms kan voldoening geven wanneer de negatieve emoties veroorzaakt door de film te overzien zijn,” legt dr. Clasen uit. “Bovendien is er sprake van een psychologische afstand wanneer we een horrorfilm kijken. We weten dat het niet echt is – althans, bepaalde delen van je hersens begrijpen dat het niet echt is. Andere delen – oerstructuren in het limbisch systeem – reageren alsof het wel echt is.”
Hij legt uit dat dit een vlucht- of vechtreactie veroorzaakt, maar dan in een gecontroleerde omgeving. “Het verbaast me niks dat sommige angstige mensen horrorfilms therapeutisch vinden,” zegt hij. “Het genre geeft ons de ruimte om vrijwillig en onder gecontroleerde omstandigheden negatieve emoties te ervaren.”
Dr. Clasen verzekerde me ervan dat ik niet zou veranderen in een type als Freddy Krueger. Toch verklaarden zijn theorieën niet helemaal waarom het voelen van angst me uiteindelijk, paradoxaal genoeg, kalmer laat voelen. Op een ander forum, socialanxiety.com, stelt een andere gebruiker: “Door de adrenaline vergeet ik mijn angst een tijdje”.
Maak ik mezelf ongevoelig voor mijn echte angsten, door me bloot te stellen aan seriemoordenaars op het witte doek?
Beschermt de behapbare angst die we ervaren tijdens het kijken van een horrorfilm ons tegen de echte angst die we anders zouden ervaren? Of onderdrukken we simpelweg onze gevoelens met adrenaline? Dr. Maria Ironside doet onderzoek aan de Oxford University naar angststoornissen en depressies, met iets wat ‘niet-invasieve hersenstimulatie’ wordt genoemd. Dit houdt in dat ze kleine, onschuldige elektrische schokjes door de hersens van vrijwilligers laat gaan, en de effecten meet bij zowel de mensen met een angststoornis, als de mensen zonder. Ik vroeg haar wat er, wetenschappelijk gezien, precies in mijn hersens gebeurt wanneer ik me angstig voel. “Een onderdeel van je brein heeft het herkennen van gevaar als voornaamste doel,” zegt dr. Ironside. “Dat deel heet de amygdala. Onderzoek heeft aangetoond dat zeer angstige mensen en mensen met een angststoornis een hyperactieve amygdala hebben, vergeleken met gezonde mensen.”
Ik vroeg dr. Ironside naar haar kijk op de theorieën over angst en adrenaline. Zou dit mijn reactie op horrorfilms kunnen verklaren? Maak ik mezelf ongevoelig voor mijn echte angsten, door me bloot te stellen aan seriemoordenaars op het witte doek? “Onderzoek heeft bewezen dat wanneer mensen in een experiment herhaaldelijk een afbeelding van een eng gezicht zien, hun amygdala hier uiteindelijk minder sterk op reageert. Bij de behandeling van fobieën worden patiënten ook vaak blootgesteld aan dat waar ze bang voor zijn (bijvoorbeeld spinnen of kleine ruimtes). Uiteindelijk ‘leren’ ze zo dat er geen negatieve gevolgen verbonden zijn aan het object van hun fobie waardoor het ze minder beangstigt. Dat lijkt een beetje op wat jij hebt met enge films. Ik weet alleen niet zeker of het precies hetzelfde werkt, aangezien de horrorfilms zich niet richten op één specifieke angst.”
Tim Curry als Pennywise in "It." Screenshot via YouTube
Zelfs toen ik nog een nerveus, paranoïde kind was, hield ik al van horror. Mijn favoriete slaappartijtjes waren bij een vriendin en haar oudere broers thuis, met een stapel videobanden: Nightmare on Elm Street, The Exorcist, Halloween. We zetten het geluid zacht, zodat haar ouders het niet zouden horen. Daar zaten we - in onze slaapzakken gewikkeld, vlak voor het scherm, als een stel samenzweerders.
Steph Hovey, assistent-psycholoog aan het Tavistock Centre en Great Ormond Street Hospital in Londen, vertelde me dat “een angststoornis zich kan ontwikkelen op basis van ervaringen in onze jeugd, die beïnvloeden hoe we de wereld zien als volwassenen”. Misschien draait het kijken van horrorfilms voor mij dan wel om het confronteren van angst, in een veilige omgeving, met iemand die ik vertrouw. “Fijne herinneringen aan het kijken van horrorfilms met vrienden in je jeugd, kunnen je helpen om te gaan met je angststoornis doordat ze je overdreven angstige reactie tegengaan. Je hebt de gevoelens van angst bij het zien van horror al eens eerder meegemaakt, maar weet daardoor ook dat er daarna niks ergs gebeurt. Daardoor ben je nu wellicht beter bestand tegen deze gevoelens.”
Een aantal jaar geleden hielden mijn huisgenoot en ik een Saw-marathon, waarbij we alle films keken in één weekend. Het was zo leuk, dat we het een paar weekenden later opnieuw deden met de Paranormal Activity-films. Zo werd het onze traditie. Erop terugkijkend, laat het zien dat samen naar horror kijken je dichter tot elkaar brengt. Net als een achtbaanrit of het eten van een extreem hete curry, is het iets wat gestoord lijkt, maar uiteindelijk volkomen veilig is. Het geeft je het gevoel dat je het samen hebt overwonnen. Misschien kom ik er nooit achter waarom horrorfilms mij zo helpen, maar in een wereld die steeds enger lijkt te worden, is het gevoel dat je iets angstaanjagends hebt doorstaan (zelfs al is het fictief) vreemd genoeg erg geruststellend.
Volg Broadly op Facebook, Twitter en Instagram.
Door je in te schrijven voor de VICE nieuwsbrief ga je ermee akkoord dat je elektronische communicatie van VICE ontvangt die soms advertenties of gesponsorde content kan bevatten.
