Verkrachtingsslachtoffers kunnen tijdelijk verlamd raken tijdens het misbruik

Er bestaat een diepgewortelde overtuiging dat fysiek tegenstribbelen een ‘normale’ reactie is op verkrachting. Dat je brein en lichaam door je overlevingsinstinct in actie komen tijdens het misbruik. Als je zo denkt, kunnen vrouwen dus alleen worden verkracht als ze fysiek overmeesterd zijn.

Maar de realiteit is dat de meerderheid van de verkrachtingsslachtoffers onvrijwillig verlamd raakt, waardoor actief weerstand bieden niet meer mogelijk is, zo blijkt uit onderzoek van eerder dit jaar. De term voor deze verlamming is ‘tonische immobiliteit’, en het kan enorme gevolgen hebben voor hoe verkrachtingszaken behandeld worden in de rechtszaal en in ziekenhuizen.

“In de rechtbank zijn mensen misschien geneigd om een zaak niet te zien als verkrachting, als het slachtoffer zich niet leek te verzetten,” zegt Anna Möller, de hoofdonderzoeker. “Maar gedrag dat geïnterpreteerd kan worden als passieve instemming is zeer waarschijnlijk een normale en biologische reactie op een overweldigende en bedreigende situatie.”

Van tonische immobiliteit, wat in het onderzoek beschreven wordt als “een onvrijwillige, tijdelijke toestand van motorische remming als reactie op een situatie waarin intense angst ervaren wordt”, is bekend dat het vaak voorkomt bij dieren. Maar er is veel minder bekend over hoe het bij mensen werkt.

Het onderzoek ziet ook een sterk verband tussen tonische immobiliteit en de daaropvolgende posttraumatische stressstoornis (PTSS) en ernstige depressie na een verkrachting.

Om aan hun resultaten te komen, onderzochten Möller en haar collega’s van het Zweedse Karolinska-instituut tonische immobiliteit tijdens het misbruik bij 298 vrouwen. Van deze vrouwen gaf 70 procent aan te maken te hebben gehad met “significante” tonische immobiliteit, en 48 procent meldde “extreme” tonische immobiliteit tijdens de verkrachting.

Van de 189 vrouwen die na een half jaar opnieuw werden onderzocht, had 38,1 procent PTSS en 22,2 procent een zware depressie ontwikkeld.

Onderzoek naar tonische immobiliteit onder verkrachtingsslachtoffers is niet nieuw, maar deze resultaten laten zien dat het “vaker voorkomt dan eerder werd gedacht,” vertelt Möller. Ze zegt dat de resultaten, die gepubliceerd zijn in het wetenschappelijk tijdschrift Acta Obstetricia et Gynecologica Scandanavia, kunnen helpen om de studenten van de opleidingen geneeskunde en rechten te informeren.

Zoals blijkt uit het onderzoek is seksueel misbruik een van de meest traumatische ervaringen die een persoon kan ervaren. Het rechtssysteem wil echter zichtbaar bewijs dat er sprake was van weerstand, want als dit ontbreekt is het moeilijker om het seksueel misbruik te bewijzen.

Om deze reden – en voor de mentale gezondheid van het slachtoffer – moet tonische immobiliteit “standaard worden onderzocht bij alle slachtoffers van seksueel geweld,” zegt Möller.