Hoe het is om (bijna) zeker te weten dat je borstkanker krijgt

Borstkanker is niet om te lachen, en toch maakte actrice Mira van der Lubbe (30) er een voorstelling over met de komische titel Maak van je shit een hit. Ze weet sinds drie jaar dat ze draagster is van het BRCA1-gen, wat betekent dat ze nogal veel kans heeft om borstkanker te krijgen, namelijk 60 tot 80 procent. En op eierstokkanker heeft ze 35 tot 45 procent kans. Ze vermoedde al eerder dat ze een mogelijke kandidaat was voor deze ziektes, omdat het in haar familie zit: haar grootmoeder ging eraan dood en haar moeder kreeg al drie keer borstkanker (Mira was toen 2, 7 en 12 jaar oud).

Ik vroeg de actrice wat dit nieuws voor invloed heeft op haar leven, waarom ze er een voorstelling over maakt, en hoe je dat doet: van je shit een hit maken.

Broadly: Ha Mira, jij dacht: borstkanker, dat lijkt me nou een goed onderwerp voor een voorstelling.
Mira: Ja, ik dacht: we doen het een keer wat zwaarder! Nee, het is vooral een thema dat mij bezighoudt. Drie jaar geleden ben ik erachter gekomen dat ik een zeer verhoogd risico op borst- en eierstokkanker heb.

Waarom liet je het onderzoeken?
Ik wist al langer dat het zou kunnen dat ik draagster was, en op mijn 18e heb ik het er met de arts van mijn moeder over gehad. Hij zei dat ik er tot mijn 25ste niet heel veel mee bezig hoefde te zijn. En toen opeens was ik 27 en had ik me eigenlijk nooit laten testen of controleren. Ik was te druk met vrij zijn en een onbezonnen leven leiden, maar realiseerde me plotseling dat ik mijn kop in het zand aan het steken was. Misschien ook wel omdat het nogal bepalend is voor de rest van je leven.

Ja?
Ja. De dokters vertellen je namelijk dat het een optie is om preventief je borsten te laten verwijderen; het is niet per se een advies, maar wel een mogelijkheid. Ze kunnen het mooi reconstrueren met hulp van je eigen borsten, maar dan krijg je dus wel neptieten. Dat vind ik nogal wat, om je nog gezonde borsten eraf te halen om te voorkomen dat je ziek wordt. Ook het verwijderen van mijn eierstokken is een optie die de artsen met me hebben besproken – helemaal omdat eierstokkanker heel lastig is om vroegtijdig te ontdekken. Maar ik wil kinderen, en dat kan natuurlijk niet zonder eierstokken. Opeens moet ik me met dit soort dingen bezighouden.

Heb je al een beslissing genomen?
Ja. Ik wil mijn borsten er preventief af laten halen. En ik wil ook graag een kindje.

Jeetje, heftig en verdrietig zeg.
Ja hè? Het is een beetje van: wil je kut, kutter of nóg kutter? Nou weet je wat, doe die kutte optie maar.

Is er al een datum?
Ik heb nu in mijn hoofd deze beslissing genomen, maar het gaat in stapjes. Eerst wil ik deze voorstelling goed doen – dat is eigenlijk een soort afscheidstournee voor mijn borsten. Daarna ga ik weer door met de volgende stap.

Borsten zijn voor veel mensen zo definiërend voor een gevoel van vrouwelijkheid – is dat voor jou ook zo?
Vlak voor de uitslag zat ik op de wc en ging ik met handen door mijn haar – ik vroeg me toen af wat mij meer vrouw maakt: mijn borsten of mijn haar, waar ik nogal veel van heb. Kaal zijn is voor mij veel minder vrouwelijk dan gereconstrueerde borsten, die toch alleen mijn vriendje ziet. Maar inderdaad vraag ik het me wel af, hoe ik me zal voelen zonder mijn borsten.

Dat is wel wat anders dan je zorgen maken over een filtertje op Instagram.
Af en toe heb ik het gevoel dat er tien jaar van mijn leven is afgehaald – van een onbezonnen twintiger die lekker met haar borsten aan het zwaaien was, ben ik veranderd in een vrouw die moet nadenken over dit soort zware beslissingen. Ik dacht over kinderen bijvoorbeeld altijd: ik heb nog jaaaaaren de tijd.

Plaatst het dingen in perspectief?
Het heeft ervoor gezorgd dat ik besef dat niemand er ongeschonden vanaf komt, het leven is eigenlijk vooral kut. Maar daarbinnen moet je je schouders eronder zetten; troost vinden in de realiteit, in de hardheid van het leven – in plaats van slachtoffer zijn en lijden. Tegelijkertijd heb ik me wel beetgenomen gevoeld hoor; eerst was ik nog bezig met 'wat moet ik met mijn leven, ik ben afgestudeerd actrice en heb het gevoel dat niemand op me zit te wachten' – en dan krijg je dit.

Hoe lukt het jou om je schouders eronder te zetten?
Door me niet meer te verstoppen en de leeuw in z'n bek te kijken. In mijn geval betekent dat dus een voorstelling erover maken – als theatermaker Mira durf ik veel meer vragen te stellen en over het onderwerp te lezen. Ik heb de mogelijkheid het om te zetten in iets positiefs en krachtigs.

Van je shit een hit, inderdaad. Is het nu zo dat je de hele dag bezig bent met of je een knobbeltje voelt?
Ik check het niet elke ochtend ofzo. Af en toe schrik ik opeens even – in de sportschool bijvoorbeeld, als ik op mijn buik lig en mijn borsten doen pijn. Dan denk ik: ah fuck, het zal toch niet? Twee keer per jaar ga ik op controle in het ziekenhuis, en nu ben ik er natuurlijk dagelijks mee bezig door de voorstelling. Er zijn soms wel vlagen van paniek en ben ik bang dat het met me aan de haal gaat. Je wil zo graag controle en grip hebben op je leven; dat kan straks weer, als ik ze er preventief af heb laten halen.

Nou, ik kom ze eerst nog bewonderen en uitzwaaien op je voorstelling hoor. Dankjewel Mira.

Kijk hier voor de speellijst van de voorstelling