Twaalf Nederlandse mannen over het moment waarop ze feminist werden

Niet zelden gaat de zoektocht naar nieuwe mannelijkheid over de vraag hoe je je als man verhoudt tot vrouwen, en dan vooral: tot de problemen waar voornamelijk vrouwen mee te maken krijgen, zoals seksueel geweld, zwangerschapsdiscriminatie en loonverschil. Moeten mannen zich daar ook hard (no pun) voor maken? In een recente aflevering van de podcast Yous & Yay van rappers Yousef Gnaoui en Pepijn Lanen, bespreken de mannen of ze feminist zijn. Volgens Yousef kan dat niet: hij denkt dat mannen feministen alleen kunnen steunen vanuit een ally-positie.

Zover ik weet ben je een feminist als je vindt dat vrouwen gelijke rechten moeten hebben, en maakt het niet zoveel uit of je een man, vrouw of iets anders bent. Mijn eigen feminisme werd aangewakkerd toen ik te maken kreeg met slutshaming, maar voor mannen is dat vermoedelijk anders: zij zien of ervaren seksisme en ongelijkheid vooral via vrouwen uit hun omgeving.

Om mijn vermoeden te toetsen, vroeg ik mannen die feminist zijn wat het moment was waarop ze dat werden.

Op mijn 21e heb ik me op twee huisfeestjes best wel laten gaan. Ik was dronken en gedroeg me alsof de wereld van mij was. Ik dacht dat ik met alle meisjes kon flirten en zoenen en dat ze toch wel met me mee naar huis zouden gaan.

Twee meisjes stuurden later een berichtje dat ze het niet fijn vonden hoe ik me had gedragen. Mijn eerste reactie was: stel je niet zo aan, ik mag toch gewoon flirten als ik dat wil? Toch ging ik nadenken over mijn gedrag richting vrouwen. Waarom had ik het gevoel dat ik mezelf op een feestje zoveel ruimte kon toe-eigenen, en vond ik dat iedereen daar maar mee moest instemmen? Ik realiseerde me dat mannen vaak het gevoel hebben dat ze dat kunnen doen. Sindsdien ben ik veel bescheidener naar vrouwen toe. Die twee meisjes heb ik later bedankt. Door hun berichten ben ik mezelf feminist gaan noemen.

Mijn moeder rookte vroeger altijd sigaartjes. Op een dag, ik was nog een kind, vroeg ik haar waarom ze dat deed en of het niet iets was wat alleen mannen deden. Ze antwoordde: “Hoezo zouden mannen dat wel mogen doen, en ik niet?” Toen zag ik in dat het inderdaad oneerlijk zou zijn. Ook al was ik nog heel jong, ik realiseerde me op dat moment dat bepaalde dingen voor mannen vanzelfsprekend zijn, terwijl die voor vrouwen ingewikkelder liggen.

Tijdens mijn studie Film- en Televisiewetenschap moesten we een tekst lezen van Laura Mulvey over de male gaze [het idee dat bijna alle films gemaakt worden vanuit een mannelijk perspectief, en vrouwenrollen alleen maar in dienst staan van die blik, red]. Ik merkte dat veel mensen in de klas het een aanstellerige tekst vonden. Toen ik nadacht over wat ik zelf consumeerde aan films en televisieseries, besefte ik dat Laura Mulvey gelijk had. Alles wat ik met mannelijke vrienden keek, was gericht op hoe mannen in de wereld staan.

Ik keek series zoals The Sopranos en The Wire – absolute topseries, maar er zat wel in elke aflevering minstens een blote tiet, en dat was geen functioneel naakt. Ook las ik ergens dat vrouwelijke personages in films meestal alleen praten over mannen. Ik ging mijn eigen favoriete films opnieuw kijken en dacht: jezus, dat is inderdaad zo. Het was best een shock om erachter te komen dat alle dingen die ik keek vooral witte-mannen-dingen waren.

Toen ik tien was deed ik vaak boodschappen voor mijn moeder. Op een dag vroeg ze me om maandverband te kopen. Ik, als Marokkaans jongetje, schaamde me rot. Al mijn Marokkaanse vriendjes deden er heel lacherig over. Maar na drie keer maandverband te kopen was het voor mij normaal. Ik wist precies welke ik moest halen, en welke de supermarkt verkocht. Ik kende ze allemaal: de versie voor ‘s nachts, de normale versie, en hoeveel druppeltjes er op de verpakking moest staan. Een ding wist ik toen zeker: ik ben een feminist.

Een paar jaar geleden begon ik als regisseur in de reclamewereld. Ik zat bij een productiehuis met voornamelijk mannelijke regisseurs, maar ook met twee vrouwen. Het viel me op dat de enige dingen die zij mochten maken altijd over ‘iets in de keuken’ of inlegkruisjes gingen. Nooit een commercial over auto’s of bier – dat zouden mannendingen zijn.

Ook humor wordt niet snel door een vrouw geregisseerd. Een van die vrouwelijke regisseurs vertelde dat ze het superstom vond om van die gezapige commercials maken – biercommercials zijn vaak wat spannender en grappiger. Tegenwoordig is het wel een soort trend, zo van: cool, we hebben een vrouwelijke regisseur. Maar vooralsnog mogen zij alleen reclames maken over kleding of geurtjes. Achter negentig procent van wat je op televisie ziet, zit een man. Het is een soort ongelijkheid die niet echt wordt erkend en waar mensen makkelijk overheen praten.

Sinds drie jaar noem ik mezelf feminist en dat komt eigenlijk door Twitter. Het viel me op hoe mannen op dit platform op een betuttelende en denigrerende toon naar en over vrouwen praten. Als Stella Bergsma bijvoorbeeld haar mening over iets geeft, noemen mannen haar ‘meisje’. Terwijl er nooit een vrouw is die een man ‘jongetje’ noemt.

Vier jaar geleden fietste mijn vrouw vanuit het centrum naar ons huis. De kortste route is zestien minuten, maar ze deed er langer over. Toen ze thuiskwam vroeg ik hoe dat kwam. Ze antwoordde dat ze was omgefietst om niet door het park te hoeven. Pas toen ik doorvroeg besefte ik dat dat voor haar gevaarlijk kon zijn. Toen ik daarna aan andere vrouwen vroeg of zij dat ook deden, bleek het voor hen een soort ongeschreven regel te zijn om niet in het donker door een park te fietsen. Als zoiets bij mannen zou gebeuren, was het probleem denk ik allang besproken of opgelost. Voor mij was dat een openbaring: sommige fietspaden zijn op bepaalde tijden dus alleen voor mannen veilig.

Op mijn achtste voelde ik me voor het eerst feminist. Ik was met mijn ouders bij mijn grootvader in Gelderland en we reden langs de oude school van mijn moeder. Ze vertelde dat ze na de basisschool het advies kreeg om naar de bloemkool- of spinazieschool te gaan. Daar zou ze leren hoe ze een huisvrouw moest zijn.

Het was niet vanzelfsprekend dat je als meisje de mogelijkheden kreeg om je te ontwikkelen op een manier zoals jij dat zelf wilde. Ik dacht toen meteen: dit is lullig, want mama is zo slim. Het was de eerste keer dat ik die ongelijkheid echt voelde. Uiteindelijk is mijn moeder VWO gaan doen en heeft ze cum laude haar diploma gehaald.

In de zomer van 2017 had ik een doorbraakmoment. Door het schandaal rond de Duitse dj Konstantin, medeoprichter van het label Giegling, kwam seksisme in de dj-wereld aan het licht. Konstantin had in een interview gezegd dat mannelijke dj’s per definitie beter zijn dan vrouwelijke. Vervolgens ontstonden er initiatieven om meer vrouwelijke dj’s te boeken. Ik was verbaasd dat dat nog nodig was; ik kon niet geloven dat er mensen waren die vonden dat vrouwen minder goed konden draaien. Voor mij was dat een eye-opener. Ik doe ook soms boekingen voor feesten, en zorg er nu altijd voor dat er vrouwen in de line-up staan.

Een groot deel van mijn leven heb ik doorgebracht als vrouw. Toen ik uit de kast kwam als trans man, stond ik aan de andere kant van het patriarchaat. Ik ervoer ineens privileges die ik daarvoor nooit had gehad; in gesprekken word ik minder vaak onderbroken, en op straat heb ik niet meer te maken met ongewenst intimiderend gedrag van mannen. Ineens werd mij duidelijk welke privileges ik heb als witte hoogopgeleide man. Tijdens mijn transitie begonnen mannen tegen mij op een oneerbiedige manier over vrouwen praten. Zo van: nu ben je een van ons, en mag je met ons vrouwonvriendelijk zijn. Ik identificeer me nu als man, maar ik ga nooit aan die sociale verwachting van mannen meedoen. Deze ervaring zorgde er juist voor dat ik de urgentie voelde om me uit te spreken als intersectioneel feminist en activist.

Ik kwam erachter dat ik feminist ben toen ik anderhalf jaar geleden begon aan mijn studententijd. In de kringen waarin ik terecht kwam, ontdekte ik dat er veel conservatieve ideeën bestonden over seksualiteit. Om me heen zag ik de dubbele seksuele moraal: vrouwen die veel seks hadden werden als slet gezien, terwijl mannen met veel bedpartners juist cool waren. Ik vond dat heel hypocriet en raar, en dus besloot ik mezelf feminist te noemen.

Op mijn zeventiende schreef ik voor Expreszo, een lhbt+-magazine voor jonge mensen. Daarvoor interviewde ik filmmaker en activist Shane Bitney Crone over zijn documentaire It Could Happen to You. Daarin vertelt hij hoe hij zijn vriend verloor, maar van zijn schoonfamilie niet naar de begrafenis mocht komen omdat hij homo was. Dat raakte me enorm, ook omdat ik zelf gay ben. Tijdens het interview zei hij: “Je hoeft niet per se met spandoeken de straat op te gaan. Alleen al door je persoonlijk verhaal te delen, kun je mensen helpen.” Dat was het moment waarop ik me realiseerde dat ik mezelf feminist kon noemen.