We spraken de social media-manager van Auschwitz

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op VICE Germany.

Dit interview vond plaats op 5 oktober, voordat de situatie in Israël en Palestina escaleerde.

Paweł Sawicki (42) werkt inmiddels al 16 jaar voor de meest deprimerende plek op aarde: Auschwitz, het grootste concentratiekamp van Polen waar tussen 1940 en 1945 meer dan een miljoen mensen zijn vermoord.

Sawicki, die ooit als journalist werkte, is verantwoordelijk voor het social media-account van het voormalige concentratiekamp dat nu te bezoeken is als monument. Daarnaast geeft hij ook tours en interviewt hij overlevers. We vroegen hem wat hij ervan vindt dat bezoekers soms selfies nemen in Auschwitz, waarom ze niet op TikTok zitten en hoe hij omgaat met mensen die de Holocaust ontkennen. 

VICE: Hoeveel neonazi-commentaren moet je op een gemiddelde dag lezen?

Paweł Sawicki: Elke dag bezoeken duizenden mensen het Auschwitzmonument en we hebben in totaal meer dan 2 miljoen volgers op alle platforms samen. Slechts een fractie van die mensen gedraagt zich respectloos, online of tijdens een bezoek aan de gedenkplaats. 

Er zijn elke dag ongeveer 5.000 nieuwe online reacties. Ik lees ze allemaal. Er zijn er maar heel weinig van neonazi's of antisemieten. In de afgelopen 24 uur heb ik twee holocaustontkenners gerapporteerd en geblokkeerd. Op een normale dag blokkeer ik ongeveer 5-20 accounts. Dit zijn niet alleen nazi's, maar vaak ook bots die om geld vragen of je willen leren kennen. 

Maar het valt me vooral op hoe positief de reacties meestal zijn. Mensen reageren vaak gewoon met emoji's, zoals hartjes. Het zijn kleine gebaren, maar ze laten zien dat mensen nog steeds diep geraakt zijn door het lot van de mensen in Auschwitz.

En gedraagt iedereen zich zo goed op de locatie zelf?

De meesten wel. Maar er komen elk jaar veel mensen op bezoek. In 2019 waren er 2,3 miljoen bezoekers. Met zoveel mensen is het niet verwonderlijk dat sommigen zich niet netjes gedragen. 

Soms zijn bezoekers zich gewoon niet voldoende bewust van dit onderwerp en deze plek. Sommigen roken en gooien hun sigaret op de grond. Maar dan zeg ik gewoon dat ze niet mogen roken en dan stoppen ze. Of een paar jaar geleden plaatsten bezoekers foto's van zichzelf terwijl ze op de treinrails balanceerden. We hebben ze in het openbaar gevraagd om zulke foto's niet meer te maken, omdat het respectloos is.

Sommige tieners die het monument bezoeken kunnen of willen niet laten zien dat de ervaring hen raakt, dus doen ze alsof het hen niet raakt, omdat klasgenoten hun verdriet anders als zwakte zouden kunnen interpreteren. Er zijn zoveel dingen die je moet overwegen voordat je conclusies trekt en dat wil ik koste wat het kost vermijden.

Wat vind je van mensen die poseren voor het voormalige concentratiekamp en selfies posten op Instagram?

Als iemand een selfie post met een doordacht en respectvol bijschrift, vind ik dat oké. Selfies zijn een visuele uitdrukking van onze tijd. Ik vind het heel normaal dat mensen de plaatsen die ze bezoeken ook op deze manier willen documenteren. Maar als ik bezoekers zie die gek doen en gekke gezichten trekken terwijl ze foto's maken, vind ik dat niet oké. Dus herinner ik ze eraan waar ze zijn. 

Aan de andere kant zijn er ook bezoekers die professionele foto's maken met dure camera's en dan een ongepast onderschrift schrijven. Als ik zulke berichten zie, rapporteer ik ze. Er zijn meer dan 500.000 foto's op Instagram onder de hashtag #Auschwitz. De meeste zijn heel respectvol en laten zien dat bezoekers echt betrokken zijn bij de plek. Ik vind het over het algemeen goed als foto's van Auschwitz worden gedeeld, en ik gebruik ze vaak voor lezingen. 

Welk verhaal vertel je het liefst steeds opnieuw? 

Ik heb eens een foto gepubliceerd van een jongeman die in Auschwitz was gestorven. Hij droeg het speldje van de Spaanse voetbalclub Real Sociedad op zijn jasje. Het was mij niet opgevallen, maar onze volgers wel. Mensen begonnen onderzoek te doen en uiteindelijk kreeg ik te horen dat er in de jaren 1920 in Praag een voetbalclub voor Duitse Joden was. De club ging op reis naar San Sebastián en voor de rematch bezochten de spelers van San Sebastián Praag, waar de jongeman de speld moet hebben ontvangen. Dit is niet waanzinnig emotioneel, maar ik vind het geweldig om te zien hoeveel betrokkenheid en interesse onze volgers tonen en hoe we met hun hulp steeds meer geschiedenis kunnen ontrafelen.

Wat was je meest succesvolle post?

Voor de 75e verjaardag van de bevrijding van Auschwitz had ik gepland om de 750.000 volgers op Twitter (nu X) te doorbreken. We riepen mensen op om het Auschwitz memorial account massaal te volgen en beroemde acteurs zoals Mark Hamill, die Luke Skywalker speelde, deelden ons account. Een ongelooflijk aantal mensen sloot zich aan en we eindigden met meer dan een miljoen volgers. Nogmaals, ik vond het geweldig om te zien hoe mensen samen zoiets moois kunnen creëren.

Is jullie werk veranderd sinds Elon Musk, die zichzelf een absolutist voor vrije meningsuiting noemt, Twitter heeft gekocht?

Vergeleken met de andere platforms waarop we actief zijn, heeft X het grootste aantal problematische gebruikers. Hier heb ik het meeste werk.

Sinds Elon Musk moet ik langer vechten tegen antisemitische opmerkingen of opmerkingen waarin de Holocaust wordt ontkend. Holocaustontkenning is verboden volgens de richtlijnen van X en ik rapporteer zulke opmerkingen altijd, maar vaak gebeurt er niets.

Ik heb X ook publiekelijk bekritiseerd voor dit slechte toezicht. Ik vind het niet goed dat dit sociale platform mensen toestaat om haatzaaiende taal te verspreiden. Want dat is precies wat holocaustontkenning is; het heeft niets met feiten te maken. Op zulke momenten helpen onze volgers ons echter en rapporteren ze deze accounts duizenden keren. 

Waarom zit jij niet op TikTok?

Onderzoek toont aan dat TikTok gebruikers polariseert. Het algoritme is zo geprogrammeerd dat het eerder radicale content weergeeft dan andere apps als je eerder geïnteresseerd bent geweest in dergelijke inhoud. Auschwitz is geen onderwerp dat mensen tot extremen zou moeten drijven.

In hoeverre maakt je werk je depressief?

Soms heel erg. Elke dag zie ik foto's van mensen die vermoord zijn. Ik kijk naar de gezichten van kinderen en baby's. Ik ben vader van twee zonen en ik kan niet begrijpen hoe iemand zulke weerloze wezens iets kan aandoen. 

In september schreef ik een bericht waarin ik overlevende Sam Weinreich feliciteerde met zijn 104e verjaardag. Slechts drie dagen later moest ik onze volgers in een nieuw bericht informeren dat hij was overleden.

Ik word dus regelmatig geconfronteerd met de dood op verschillende niveaus. Maar ik voel me ook vereerd dat ik verantwoordelijk ben voor het levend houden van de herinnering aan deze mensen. Ik plaats elke twee uur een foto op X van een slachtoffer van Auschwitz die op die dag jarig zou zijn geweest.

Wat kunnen we van Auschwitz leren voor de toekomst?

Ik ben ervan overtuigd dat we Auschwitz moeten zien als een waarschuwing voor ons allemaal. Als ik bezoekers een rondleiding geef door het monument, vragen velen van hen hoe de Duitsers zoveel lijden hebben kunnen toestaan. Je kunt je niet voorstellen dat je tot zoiets in staat bent. Maar het waren geen monsters. Het zou veel te gemakkelijk zijn om ze zo te bestempelen. 

Mensen die in Auschwitz werkten zaten de hele dag in hun kantoor en gingen 's avonds naar huis naar hun familie. Ze aaiden hun honden, leerden hun kinderen zwemmen en groetten hun buren. De uitdaging is om te beseffen dat zelfs “normale mensen” tot vreselijke daden in staat kunnen zijn als ze deel uitmaken van zo'n ideologie. Het maakte deel uit van de nazi-ideologie om Joden te ontmenselijken. Daarom konden ze zulke misdaden begaan. 

We moeten dit begrijpen zodat zoiets in de toekomst niet meer kan gebeuren. Het Auschwitz monument is er om de slachtoffers van de Holocaust opnieuw te vermenselijken en hun verhalen levend te houden.