Op de fiets met de Belgische feministen die het patriarchaat lek prikken

Op Internationale Vrouwendag fietsten meer dan vierhonderd feministen door de straten van Brussel. De fietstocht was georganiseerd door het collectief Les Déchainé-es – de ‘ontketenden’ in het Nederlands – en vormde letterlijk een manier om de openbare ruimte op te eisen. Want anno 2021 is het nog altijd geen vanzelfsprekendheid dat iedereen zich daar allemaal even prettig in voelt.

De tocht begon om twee uur ’s middags op het Troonplein. De route was zo uitgestippeld dat het de fietsers langs een aantal acties voerde, en eindigde om vijf uur op het Luxemburgplein. Daar sloten ze zich aan bij de belangrijkste manifestatie, die niet geautoriseerd was. We fietsten met de groep mee, en spraken ze over hoe de openbare ruimte vooral is ingericht voor witte mannen, hun acties en waarom het belangrijk is om af en toe heel hard te schreeuwen.

VICE: Waarom kozen jullie ervoor om met de fiets te demonstreren?
Les Déchainé-es: Er spreekt een gevoel van vrijheid uit: we worden minder lastig gevallen op de fiets, en voelen ons veel krachtiger en vrijer in onze verplaatsingen. De fiets stelt je in staat om verder te gaan. Onderweg doen we dingen die we niet voor mogelijk hielden, en samen vormen we een sterk collectief.

Hoe is dit collectief ontstaan?
We bestaan nu ongeveer twee jaar. Het idee is ontstaan nadat we de documentaire Ovarian Psycos hadden gezien, over een groep latina-feministen uit de armere buurten van Los Angeles die fietstochten organiseren. Dat is natuurlijk een heel andere context – we wonen niet in LA maar in Brussel – maar het leek ons alsnog een mooie manier om de feministische strijd te voeren.

Voor welke feministische waarden staan jullie precies?
Voor een intersectioneel, antiracistisch, transfeministisch en dekoloniaal feminisme. We proberen zo intersectioneel mogelijk te zijn en zo veel mogelijk mensen mee te nemen. Soms organiseren we ook tochten om voor andere zaken te strijden, die niet direct de onze zijn, maar ons wel nauw aan het hart liggen. Daarmee tonen we solidariteit met bewegingen die zich met andere actuele thema’s bezighouden.

Samenkomst op de Troonplaats in Brussel. Iedereen is klaar om te gaan en wacht op het startschot van het collectief. De percussiegroep RoR is ook aanwezig, en brengt het feest op gang. 

Kan iedereen deelnemen aan de rides?
Nee, we organiseren gemengde acties, voor vrouwen (cis of trans), non-binaire en genderfluïde personen, maar zonder cis-mannen. We willen dat de tochten verder toegankelijk zijn voor iedereen en openstaan voor zoveel mogelijk mensen, al weten we dat het niet altijd makkelijk is om in Brussel te fietsen – we letten goed op onze snelheid en zijn op onze hoede voor de kasseien. 

De eerste halte is de Kapellemarkt, naast het skatepark van het Ursulinenplein. De percussiegroep RoR maakt van de gelegenheid gebruik om een tweede keer te spelen.

Wat zijn jullie belangrijkste eisen?
Het belangrijkste doel is om de openbare ruimte op te eisen. We protesteren tegen het feit dat deze ruimte over het algemeen seksistisch en gewelddadig is – voor vrouwen, maar ook voor raciale minderheden, arme mensen en trans personen. De fiets is slechts één van de manieren om dit te doen. De openbare ruimte is vooral gemaakt voor cis-mannen van de bourgeoisie, en niet om de mobiliteit van andere mensen te verbeteren.  

“Waar rijden we overheen? Het patriarchaat!” We fietsen door de Blaesstraat en stoppen bij het Sint-Pietersziekenhuis. De feministen schreeuwen hun slogans luid en duidelijk om gehoord te worden, terwijl voorbijgangers stil blijven staan en applaudisseren.  

Wat bedoel je daarmee?
De manier waarop we ons verplaatsen hangt sterk af van je geslacht, sociale achtergrond en mobiliteit. Dat zie je goed terug in hoe de openbare ruimte is ingericht: omdat rijke witte mannen zich vaak per auto verplaatsen wordt er bijvoorbeeld veel belang gehecht aan autowegen, maar mensen met een kinderwagen krijgen daarentegen geen speciale aandacht.

Aan het Justitiepaleis in Brussel houden de feministen een nieuw stop. Opnieuw nemen de Déchainé-es het woord: ditmaal klagen ze de passieve rol van justitie aan bij de behandeling van bepaalde klachten. “No justice, no peace,” scanderen de deelnemers. 

Waarom is deze problematiek zo belangrijk voor jullie?
We hebben allemaal op onze eigen manier geweld, agressie, pesterijen of onveiligheid meegemaakt. Ik denk dat de meeste minderheden dat goed zullen herkennen.

Er is altijd veel verkeer op de rotonde aan de Louizalaan. Maar nu staat het helemaal stil, afgezien van de fietsers.

Tijdens de tocht roepen de activisten: “Waar rijden we overheen? Het patriarchaat!” Hoe belangrijk zijn dit soort slogans en tijdens fietstochten en voor de feministische strijd in het algemeen? 
We vinden het een mooie slogan, die twee kanten van onze strijd benadrukt: we fietsen omdat we samen sterker staan én omdat we tegen het patriarchaat zijn. We hebben zoveel slogans, ook bijvoorbeeld “Van wie is de straat? De straat is van ons!” Die bestaat al zeventig jaar in feministische kringen.

De straat bezetten met onze schreeuwende stemmen hoort bij het opeisen van de openbare ruimte. Het vergt wel moed en oefening. Sommige mensen hebben in eerste instantie wat moeite met het geschreeuw. Het kan even duren voor je je gelegitimeerd voelt om dat te doen, maar het is uiteindelijk een heel prettig gevoel. We willen ons niet inhouden of maar snel langs iedereen lopen – we mogen de ruimte juist innemen, door te zingen en te schreeuwen. We mogen er zijn. Voetbalfans doen het al sinds jaar en dag en zij worden ook niet scheef aangekeken.

Jullie wel?
Er zijn mensen die ons steunen, maar we krijgen ook vijandige reacties van mensen die het niet gewend zijn om een groep vrouwen al schreeuwend de openbare ruimte in te zien nemen. En uiteindelijk worden we niet beledigd omdat we te veel lawaai maken, maar omdat we misstanden aankaarten. Men verwacht dat we ons volgzaam, onzichtbaar en stil gedragen in de openbare ruimte, maar dat doen we dus juist niet.

We komen aan op onze eindbestemming: het Luxemburgplein, voor het Europees Parlement. Daar worden we opgewacht door andere activisten, die meebrullen met onze feministische slogans. De fietstocht is afgelopen, maar de demonstratie nog lang niet.

Meer foto's van de fietstocht vind je hieronder.

Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.