De wetenschappelijke formule voor het vergeven van je vreselijke ex

We hebben allemaal die ene ex. Die verschrikkelijke persoon die vreemdging, loog, of beloftes niet nakwam. Die ons op wat voor manier dan ook ongelofelijk veel pijn heeft gedaan. Kim Horne, een schilder uit Londen, is er maar al te bekend mee. “Mijn vriendin, mijn toenmalige verloofde, bedroog me. Ik ontdekte het op de huwelijksdag van haar zus. Het was met iemand die ik kende.”

Zulke dingen doen pijn. Bij de een blijft die pijn een paar maanden, bij de ander misschien wel vijf jaar. Toch komt er vroeg of laat een moment waarop vergeving het wint van de neiging om goed wraak te nemen.

Vergeving is moeilijk te definiëren. Psychologen hebben hele boeken geschreven over wat het precies is. Sommigen zeggen dat het een emotie is, anderen noemen het een houding die je aanneemt, of een uitwendige actie. Sommigen beschouwen het als een proces, zoals Plato toen hij aan de liefde dacht.

Professor Kathy Belicki, een psycholoog gespecialiseerd in vergeving, merkt op dat de handeling van het vergeven moeilijk te definiëren is. Voor onderzoeksdoeleinden ging Belicki, samen met een collega, heel veel mensen vragen wat zij vonden dat vergeving precies inhoudt. “We hebben veel, heel veel verschillende definities gevonden. Iedereen vergeeft op een andere manier”, zegt ze.

Belicki probeerde te achterhalen wat mensen bedoelen met vergeven. “We zijn begonnen de overeenkomsten te documenteren”, legt ze uit, “en keken naar de resultaten die bij alle overeenkomstige soorten vergeving horen.”

Het goede nieuws is dat, volgens het onderzoek, vergeving prima kan voortkomen uit een redenering als ‘Ik ga je laten zien wat voor een moreel superieur persoon ik ben door je te vergeven en het de hele wereld te vertellen’.

Iemand vergeven om als superieur persoon over te komen lijkt oneerlijk, maar Belicki is het daar niet mee eens. “Laten we stoppen met elkaar vertellen wat echte vergeving is. Zelfs in religie, bijvoorbeeld in de christelijke geschriften, wordt ons verteld dat we moeten vergeven. Maar nergens staat: dit is precies wat vergeving betekent.”

Er is ook slecht nieuws. De manier waarop je je vreselijke ex vergeeft en de redenen waarom je hem of haar vergeeft, hebben een enorm effect op hoe je je voelt. “Mensen die vergeven om zich beter te voelen – bijvoorbeeld omdat ze met die persoon werken of omdat ze willen ‘winnen’ van de ander – hebben de neiging minder gelukkig te zijn, legt Belicki uit. “Het is een paradox. Mensen die vergevingsgezind zijn in de hoop zich beter te voelen, voelen zich eigenlijk helemaal niet beter.”

Veel verhalen en columns over slechte break-ups zeggen dat vergeving voor je eigen voordeel is, niet voor de persoon die je vergeeft. Zo werkt het niet helemaal. In een Taiwanese studie concludeerden onderzoekers dat mensen die zichzelf tot vergeving dwingen om zich beter te voelen, hoger scoren op woede-gerelateerde metingen zoals bloeddruk en gezichtsuitdrukkingen.

“De mensen die vergeven als een geschenk aan hun ex of uit menselijkheid, en mensen die vergeven uit principe – dat zijn de mensen die zich beter voelen”, zegt Belicki.

Kim Horne ontdekte dat haar poging om haar verloofde te vergeven om de relatie te redden mislukte. “Ik besloot naar haar terug te gaan en te proberen het te laten werken, maar dat gebeurde niet. Ik kon de bitterheid niet loslaten en was de hele tijd boos. Ik vertrouwde geen woord dat ze tegen me zei. Binnen een jaar was de relatie voorbij.”

Maar misschien hoef je de bijl met je ex helemaal niet te begraven om over de relatie heen te komen. Hartzeer is een soort trauma en uit onderzoek van Belicki is gebleken dat je zonder vergiffenis over trauma heen kunt stappen. “Er zijn twee magische ingrediënten voor herstel na trauma”, legt ze uit. De eerste: “Je komt eroverheen door het onder ogen te zien en je erdoorheen te worstelen.”

Het tweede ingrediënt is praten. “Praten met mensen [over hoe je je voelt] is prachtig omdat je sociale steun krijgt. Dat werkt helend”, zegt Belicki. “Maar ook gewoon opschrijven helpt. Niet wat er is gebeurd, maar hoe het je heeft beïnvloed.”

Hornes ervaring komt daarmee overeen. “Ik ben verdergegaan met mijn leven, maar ik denk niet dat ik haar heb vergeven. Ik heb iemand anders ontmoet die ik echt liefheb en die zoveel beter voor me is. Ik besefte dat mijn vorige relatie kinderachtig was. Ik heb nu medelijden met mijn ex.”

Volgens Belicki is het soort altruïstische vergeving dat leidt tot geluk op de lange termijn kostbaar. Het houdt in dat je je vreselijke ex moet laten weten dat je hem of haar hebt vergeven. De kunst is om jezelf in de schoenen van de ander te plaatsen. “Het gemakkelijkste pad is empathie: je voorstellen waarom deze persoon deed wat hij deed.”

Een van Belicki’s collega’s, dr. Wanda Malcolm, gebruikt een techniek waarbij mensen zich gesprekken voor de geest moeten halen die ze hebben gehad met de persoon die ze proberen te vergeven. In therapie doen zij letterlijk alsof ze de ander zijn. In een soort eenpersoonstoneelstuk wisselen ze van stoel als ze in de rol van ex kruipen. Een vreemde en onwerkelijke techniek, vindt Belicki, “maar het is een pad naar empathie.”

Als vergeving zo kostbaar is en je niet noodzakelijkerwijs geneest, wat heeft het dan voor zin? Belicki zegt dat er tastbare voordelen zijn voor mensen die op deze manier vergeven: “Meer rust, minder boosheid, verdriet en angst. Ik zie een betere gemoedstoestand, meer vreugde, minder wraakzucht.” Een andere studie ontdekte dat mensen het post-breakup-proces als een minder zware strijd zien als ze vergeving voelen tegenover degene die ze onrecht heeft aangedaan.

Vergiffenisexpert Belicki waarschuwt dat het soort altruïstische vergeven dat uiteindelijk tot een beter gevoel leidt, geen eenvoudige taak is. Het houdt in dat je jezelf kwetsbaar opstelt en het is pijnlijk. “Het is een riskante vorm van vergeving. Niet iedereen hoeft dat te doen. Als je gewond bent geraakt, ben je niets verschuldigd aan de wereld. Het is helemaal prima om te zeggen: dit zijn de stappen die ík nodig heb om mijn leven weer op het goede spoor te krijgen.”