Wat is nou echt de moeite waard om het over te hebben? Die vraag houdt schrijver, journalist en voormalig VICE-hoofdredacteur Jan van Tienen (37) bezig. Twee jaar lang werkte hij aan een verhaal over een man die niet kan praten, maar "als je moeite hebt met dingen zeggen, kan je dat beter niet ophangen aan een hoofdpersonage dat niks kan zeggen”. Het boek mislukte. Nu is er een boek dat wel slaagde, goed zelfs: De verworvenheden, of hoe je iemand wordt die ernaar verlangt op het eiland Hompelvoet te zijn. Via humorvolle zoektochten (waarom is de bamikegel van snackbar Jelle zo groot?) en openhartige verhalen over diepe vernederingen probeert Van Tienen een antwoord op zijn vraag te formuleren.
Advertentie
VICE belt met de schrijver over melancholie, fascinaties en het verlangen om op het eiland Hompelvoet te zijn. VICE: Hé Jan, je hebt een moeilijke relatie met dingen te zeggen hebben. Kan je dat uitleggen?
Jan van Tienen: Nou, in mijn hoofd kon ik alleen een boek schrijven als ik wist dat ik wat te zeggen had. Als ik om mij heen kijk, wordt er met zoveel autoriteit gesproken. In verkiezingsdebatten of op social media. Al mijn hele leven kijk ik op naar mondige mensen, maar inmiddels denk ik dat er met taal te weinig gezocht en geaarzeld wordt. Ik probeer dat zoeken een plek te geven. Vaak voel ik dat ik niks te zeggen heb. Van 2008 tot 2012 was je hoofdredacteur van VICE – een tijd die een grote rol speelt in je boek. Als hoofdredacteur moet je wel wat te zeggen hebben toch?
In het begin had ik dat ook wel. Ik dacht dat ik een soort coole journalist was, ik werkte keihard. Langzaam begonnen mijn woorden nep te voelen. Alsof ik niet meer mijn eigen ideeën en verlangens deelde.De gedachte dat je als hoofdredacteur iets te zeggen hebt, past bij die van veel media: als je bereik hebt, heb je iets te zeggen. Ik bedoel, het is makkelijker dan ooit om ‘iets te zeggen’. Als je dingen vertelt die mensen willen horen, krijg je likes en bouw je een platform. Maar ik kijk daar vaak met een soort treurig cynisme naar. De woorden van anderen kunnen zo snel hol voelen.
Jan van Tienen: Nou, in mijn hoofd kon ik alleen een boek schrijven als ik wist dat ik wat te zeggen had. Als ik om mij heen kijk, wordt er met zoveel autoriteit gesproken. In verkiezingsdebatten of op social media. Al mijn hele leven kijk ik op naar mondige mensen, maar inmiddels denk ik dat er met taal te weinig gezocht en geaarzeld wordt. Ik probeer dat zoeken een plek te geven. Vaak voel ik dat ik niks te zeggen heb. Van 2008 tot 2012 was je hoofdredacteur van VICE – een tijd die een grote rol speelt in je boek. Als hoofdredacteur moet je wel wat te zeggen hebben toch?
In het begin had ik dat ook wel. Ik dacht dat ik een soort coole journalist was, ik werkte keihard. Langzaam begonnen mijn woorden nep te voelen. Alsof ik niet meer mijn eigen ideeën en verlangens deelde.De gedachte dat je als hoofdredacteur iets te zeggen hebt, past bij die van veel media: als je bereik hebt, heb je iets te zeggen. Ik bedoel, het is makkelijker dan ooit om ‘iets te zeggen’. Als je dingen vertelt die mensen willen horen, krijg je likes en bouw je een platform. Maar ik kijk daar vaak met een soort treurig cynisme naar. De woorden van anderen kunnen zo snel hol voelen.
Advertentie
Wat volgens jou wel gezegd moet worden: hoe je iemand wordt die ernaar verlangt op het eiland Hompelvoet te zijn. Wat is de aantrekkingskracht van Hompelvoet?
Hompelvoet is een eiland in het Grevelingenmeer, tussen Zuid-Holland en Zeeland. Tijdens wat doelloos scrollen op internet kwam ik het tegen. Daar moet ik heen, dacht ik. Het woord fascineerde me gelijk. Hom-pel-voet. Kan ik de intens prettige klank van het woord relateren aan het eiland?Maar het verlangen op Hompelvoet te zijn, is ook een metafoor. Het is voor mij de geheime plek van fascinatie, waar diepe gevoelens over sterfelijkheid en de meest waarachtige nieuwsgierigheid samenkomen. Ik hoop dat de lezer het Hompelgevoel ontwikkelt door het lezen van mijn zoektochten.Je zoekt bijvoorbeeld uit wie de bedenker is van de Dr. Oetker Ristorante Mozzarella Pizza.
Klopt, ik eet dat ding al jaren. Met mijn ex in bed, voor en na de seks en toen ik net op kamers woonde en depressief in een studentenflat lag. Toen mijn moeder stierf, at ik als een van de eerste dingen deze pizza. Ik heb er een persoonlijke connectie mee en ik hoopte een ziel te vinden achter het kille fabrieksproduct. Aan het einde van de keten zit ik, maar wie zijn de chauffeurs, waar is de fabriek en wie is de bedenker? Uiteindelijk ben ik er helemaal niet achter gekomen. Een hele zoektocht starten, mensen interviewen en dan het antwoord niet vinden, dat is ook gewoon grappig.
Hompelvoet is een eiland in het Grevelingenmeer, tussen Zuid-Holland en Zeeland. Tijdens wat doelloos scrollen op internet kwam ik het tegen. Daar moet ik heen, dacht ik. Het woord fascineerde me gelijk. Hom-pel-voet. Kan ik de intens prettige klank van het woord relateren aan het eiland?Maar het verlangen op Hompelvoet te zijn, is ook een metafoor. Het is voor mij de geheime plek van fascinatie, waar diepe gevoelens over sterfelijkheid en de meest waarachtige nieuwsgierigheid samenkomen. Ik hoop dat de lezer het Hompelgevoel ontwikkelt door het lezen van mijn zoektochten.Je zoekt bijvoorbeeld uit wie de bedenker is van de Dr. Oetker Ristorante Mozzarella Pizza.
Klopt, ik eet dat ding al jaren. Met mijn ex in bed, voor en na de seks en toen ik net op kamers woonde en depressief in een studentenflat lag. Toen mijn moeder stierf, at ik als een van de eerste dingen deze pizza. Ik heb er een persoonlijke connectie mee en ik hoopte een ziel te vinden achter het kille fabrieksproduct. Aan het einde van de keten zit ik, maar wie zijn de chauffeurs, waar is de fabriek en wie is de bedenker? Uiteindelijk ben ik er helemaal niet achter gekomen. Een hele zoektocht starten, mensen interviewen en dan het antwoord niet vinden, dat is ook gewoon grappig.
Advertentie
Waar ligt voor jou de grens tussen de grap en ‘het echte leven’, zoals je het net noemde?
Ik schrijf voor De Speld, dus ik verdien mijn geld met satire. Maar achter de grap zit altijd een oprechtheid of een ernst. Als ik moeilijke of sombere dingen kader met humor, wordt het een stuk dragelijker, snap je?Humor is voor mij meer een vorm of methode voor iets dat erachter ligt. Ja, en wat dat dan is? Een gevoel van menselijkheid, melancholie?
Op wat voor momenten ervaar je die melancholie?
Ik kan het voelen als ik hersenloos aan het scrollen ben op X (red. voorheen Twitter). Tot zieke overmaat. Al die meningen bij elkaar is dan te veel. Het heeft te maken met mijn social mediaverslaving en gevoelens van moedeloosheid, maar dan ervaar ik een sombere melancholie. Er bestaat ook een goede melancholie. Ik kwam vaak voor sigaretten bij de Primera, waar dezelfde man achter de toonbank stond. We groetten elkaar altijd vriendelijk en aan zijn gezicht zag ik dat het goed zat. Toen ik stopte met roken stopten ook mijn bezoekjes aan de Primera, tot ik een keer postzegels nodig had. Dezelfde man stond er nog. Onze relatie was niet zo ver gevorderd dat je gelijk eerlijk bent, maar we voelden allebei: ‘We hebben elkaar lang niet gezien.’ Hij schuift de postzegels toe, ik vul mijn pincode in en dan vraagt hij, bijna fluisterend: ‘En, hoe is het?’ Daar schuilt een grote schoonheid in. Hetzelfde voelen, geremd worden door conventies, schaamte en schroom en dat dan toch doorbreken. Fascinerend.
Ik schrijf voor De Speld, dus ik verdien mijn geld met satire. Maar achter de grap zit altijd een oprechtheid of een ernst. Als ik moeilijke of sombere dingen kader met humor, wordt het een stuk dragelijker, snap je?Humor is voor mij meer een vorm of methode voor iets dat erachter ligt. Ja, en wat dat dan is? Een gevoel van menselijkheid, melancholie?
Op wat voor momenten ervaar je die melancholie?
Ik kan het voelen als ik hersenloos aan het scrollen ben op X (red. voorheen Twitter). Tot zieke overmaat. Al die meningen bij elkaar is dan te veel. Het heeft te maken met mijn social mediaverslaving en gevoelens van moedeloosheid, maar dan ervaar ik een sombere melancholie. Er bestaat ook een goede melancholie. Ik kwam vaak voor sigaretten bij de Primera, waar dezelfde man achter de toonbank stond. We groetten elkaar altijd vriendelijk en aan zijn gezicht zag ik dat het goed zat. Toen ik stopte met roken stopten ook mijn bezoekjes aan de Primera, tot ik een keer postzegels nodig had. Dezelfde man stond er nog. Onze relatie was niet zo ver gevorderd dat je gelijk eerlijk bent, maar we voelden allebei: ‘We hebben elkaar lang niet gezien.’ Hij schuift de postzegels toe, ik vul mijn pincode in en dan vraagt hij, bijna fluisterend: ‘En, hoe is het?’ Daar schuilt een grote schoonheid in. Hetzelfde voelen, geremd worden door conventies, schaamte en schroom en dat dan toch doorbreken. Fascinerend.
Advertentie
Kan je je je eerste fascinatie nog herinneren?
In 2009 schreef ik een artikel over de verpakking van Maoam-kindersnoep. De snoeppapiertjes waren kleurrijk versierd met fruitpoppetjes die er opvallend seksueel en lustig uitzagen. Alsof ze klaar waren om elkaar te neuken. Hoe komt zo’n verpakking tot stand?Zo veel dingen in het moderne leven gaan aan je voorbij zonder dat je weet wat erachter zit. Terwijl, je kan het gewoon uitzoeken. Als je die drang voelt, ben je goed op weg met het Hompelgevoel.
In 2009 schreef ik een artikel over de verpakking van Maoam-kindersnoep. De snoeppapiertjes waren kleurrijk versierd met fruitpoppetjes die er opvallend seksueel en lustig uitzagen. Alsof ze klaar waren om elkaar te neuken. Hoe komt zo’n verpakking tot stand?Zo veel dingen in het moderne leven gaan aan je voorbij zonder dat je weet wat erachter zit. Terwijl, je kan het gewoon uitzoeken. Als je die drang voelt, ben je goed op weg met het Hompelgevoel.
Links: de softerotische snoepverpakking. Rechts: Jan van Tienen met een Dr. Oetker Mozzarella Pizza
Wat kan je concreet doen om het Hompelgevoel te ontwikkelen?
Er zijn meer mensen die verhalen maken over hun fascinaties. Die kan je lezen. Denk bijvoorbeeld aan het verhaal van Tim Fraanje over een bedrijf dat antennes camoufleert. Of de zoektocht naar de geur van de V&D van Amarens Eggeraat.Ik kan het ook uitleggen als een poging om een half competente regiojournalist te worden op zoek naar het hyperlokale, maar uiteindelijk wil ik niet dat het verlangen naar Hompelvoet een echte methode wordt. Het gaat om de zoektocht naar een originele taal. Woorden vinden die van jou zijn in plaats van iedereen. Ik denk dat dat het hoogste is, voor mij in ieder geval.
Elk moment kan je vriendin bevallen van jullie eerste kindje (die inmiddels geboren, is red.). Heb je al Hompelgevoelens rondom het ouderschap ontdekt?
Ja (lacht). Ken je van die gaming computers? Flinke apparaten met discolichten achter de ventilator. Toen we bij de verloskundige kwamen stond er dus zo’n apparaat op het bureau te knipperen. Waarom heeft een verloskundige een gaming pc nodig, denk ik dan? Die fascinaties voelen ook als een soort zoektocht naar zingeving op een vreemde plek. Er schuilt een jeugdigheid in. Ik vraag me af wat vader worden gaat doen met dat gevoel. Als je een kind krijgt ben je gewoon ouder, de naam zegt het al. Misschien is de zoektocht naar Hompelvoet gewoon een manier om mij jong te voelen.Mijn god, interviews…wat ben ik aan het wauwelen.
Er zijn meer mensen die verhalen maken over hun fascinaties. Die kan je lezen. Denk bijvoorbeeld aan het verhaal van Tim Fraanje over een bedrijf dat antennes camoufleert. Of de zoektocht naar de geur van de V&D van Amarens Eggeraat.Ik kan het ook uitleggen als een poging om een half competente regiojournalist te worden op zoek naar het hyperlokale, maar uiteindelijk wil ik niet dat het verlangen naar Hompelvoet een echte methode wordt. Het gaat om de zoektocht naar een originele taal. Woorden vinden die van jou zijn in plaats van iedereen. Ik denk dat dat het hoogste is, voor mij in ieder geval.
Elk moment kan je vriendin bevallen van jullie eerste kindje (die inmiddels geboren, is red.). Heb je al Hompelgevoelens rondom het ouderschap ontdekt?
Ja (lacht). Ken je van die gaming computers? Flinke apparaten met discolichten achter de ventilator. Toen we bij de verloskundige kwamen stond er dus zo’n apparaat op het bureau te knipperen. Waarom heeft een verloskundige een gaming pc nodig, denk ik dan? Die fascinaties voelen ook als een soort zoektocht naar zingeving op een vreemde plek. Er schuilt een jeugdigheid in. Ik vraag me af wat vader worden gaat doen met dat gevoel. Als je een kind krijgt ben je gewoon ouder, de naam zegt het al. Misschien is de zoektocht naar Hompelvoet gewoon een manier om mij jong te voelen.Mijn god, interviews…wat ben ik aan het wauwelen.