IDFA Doclab: De interactieve webdocu Do Not Track laat zien welke sporen je achterlaat op het internet

Als onderdeel van onze partnership met IDFA Doclab interviewen we makers van grensverleggende documentaires over de toekomst van het medium. Ga naar de website voor kaartjes en meer informatie over het programma in de Brakke Grond. Vandaag: Do Not Track van Brett Gaylor.

De eerste aflevering van de webserie Do Not Track is amper een paar minuten oud, of het beeld vult zich met plaatjes van een molen, een schilderij van Vermeer, regen en twee lachende Ajax-voetballers. “Dit is het land waarin je leeft,” hoor je ondertussen regisseur Brett Gaylor zeggen. “Je bekijkt deze video vanaf een pc en buiten regent het.”

De serie gaat over het feit dat we allerlei persoonlijke sporen op het internet achterlaten, en doet dit door iedereen die de serie kijkt te confronteren met de data die ze achterlaten tijdens het kijken zelf. Zonder dat ik ook maar enige informatie (bewust) heb vrijgegeven, wordt mij gelijk al in mijn neus gepeperd dat ik in Amsterdam woon. Dat demografische detail is nog maar het begin van de eindeloze hoeveelheid aan handige feitjes die enge, grote bedrijven van mij kunnen natrekken, als ik de makers mag geloven.

Een half jaar geleden werd de zevendelige serie online gezet, en komende donderdag maakt zal het deel uitmaken van IDFA DocLab. Ik skypete met de Franse producenten Alexandre Brachet en Margaux Missika om meer te weten te komen over het project, de doemscenerio’s rondom privacy en waarom het zoveel uitmaakt als het internet verkeerde conclusies over je trekt.

The Creators Project: Hoi Alexandre en Margaux, op hoeveel kijkers staat de teller inmiddels?
Alexandre Brachet: We staan op het punt om de grens van één miljoen te passeren.

Waarom hebben jullie precies gekozen voor deze vorm?
Alexandre: Het verhaal gaat over persoonlijke online data, en het profiel dat wordt opgebouwd op basis van de sporen die je zelf achterlaat. Dé manier om daar iets over te vertellen, is natuurlijk online.
Margaux Missika: En we wilden niet alleen maar een uitleg geven, maar ook de kijker betrekken in het verhaal. Het is dus een gepersonaliseerde manier om iets te vertellen over personalisatie.

Ik heb de hele serie bekeken en moest het op een gegeven moment koppelen aan mijn Facebook-account. Daar kwam een profiel uit voort, wat me leerde dat ik creatief en avontuurlijk ben. Waar is dat precies op gebaseerd?
Margaux: Dat doet een applicatie die ontwikkeld is op basis van een onderzoek van de Universiteit van Cambridge. Daarbij worden correlaties gemaakt tussen 100.000 mogelijke Facebook-likes en persoonlijkheidskenmerken en daarmee kunnen weer conclusies worden getrokken over het gedrag van deze mensen.

Eigenlijk vind ik mezelf ook best neurotisch, maar daar is Facebook het niet zo mee eens, als ik mijn profiel zo bekijk.
Margaux: Algoritmes zijn niet in staat om een 100% volledig beeld van iemand te schetsen. Mensen worden in hokjes geplaatst en zitten in de werkelijkheid natuurlijk veel complexer in elkaar dan alleen een paar persoonlijkheidskenmerken. Maar of er nou goede of foute conclusies over je worden getrokken – het blijft best eng. Stel nou dat een verzekering of lening wordt afgewezen omdat de verstrekker een vertekend profiel van je heeft opgebouwd?

Heb je daar een voorbeeld van?
Margaux: Er zijn bijvoorbeeld verzekeringsmaatschappijen die nauw met Apple samenwerken en informatie krijgen over hun verzekerden: hoeveel ze slapen, eten, sporten of roken – allemaal zaken aan de hand waarvan bepaald wordt of ze ook daadwerkelijk recht hebben op een verzekering. Als die informatie niet klopt, dan ben jij daar de dupe van.
Alexandre: En ook al hebben die bedrijven het wel bij het juiste eind – het blijft een flinke inbreuk op je privacy.

Hoe goed is het beeld dat jullie eigenlijk kúnnen geven van wat het internet van ons af weet?
Margaux: We kunnen niet alles laten zien wat er over je bekend is, want die toegang hebben wij ook niet. Maar dat was ons doel ook niet zozeer. We wilden mensen informeren en ze laten inzien hoe hun data gebruikt kan worden en al gebruikt wordt. Het was geen doel om een compleet beeld te schetsen van alles wat je over het onderwerp zou moeten weten, maar eerder om een transparant inkijkje te geven.
Alexandre: Daarnaast is ook bewustzijn een belangrijk sleutelwoord. Bewustzijn van het feit dat er bedrijven zijn die alles van je bijhouden, zonder daar zelf transparant over te zijn. En stap voor stap doen ze dat een beetje meer.

We moeten dus alert zijn. Hoe dan, bijvoorbeeld?
Alexandre: Bedenk dat alle informatie die je achterlaat gebruikt kan worden. Je moet je bedenken dat ieder e-mailtje dat je verstuurt door machines wordt gelezen.
Margaux: Gelezen kán worden.
Alexandre: Dat het door machines gelezen kán worden. En dat is een kwalijke zaak, want als je niet zomaar alles kunt zeggen wat je wil, komt ook de vrijheid van meningsuiting in het geding. Dat moeten we natuurlijk niet willen.
Margaux: En laat ook niet toe dat iedere app zomaar overal toegang toe heeft. Laatst was er een nieuwe update van Uber, maar die heb ik niet gedownload – ze wilden toegang tot mijn tekstberichten, maar dat heeft die app helemaal niet nodig. Sindsdien gebruik ik gewoon normale taxi’s.
Alexandre: Of Angy Birds, een vrij onschuldige videogame. Maar wel een videogame die toegang vraagt tot je contactgegevens – seriously? Wat moeten ze daarmee?

Aan het eind van de serie schetsen jullie drie scenario’s voor onze toekomst, wanneer het aankomt op datatracking: Big Brother, Big Business en Big Win. Hoe optimistisch zijn jullie?
Margaux: Niet heel erg optimistisch. Als er helemaal niets verandert, zouden we best kunnen afstevenen op het Big Business-scenario, waarbij de grote bedrijven die gebruik maken van onze data niet meer beteugeld kunnen worden door de overheid. Het presenteren van een optimistisch scenario – Big Win – heeft vooral het doel om te laten zien dat we er wel degelijk iets tegen kunnen doen.
Alexandre: We kunnen nog altijd onze eigen toekomst bepalen. Wat er precies gaat gebeuren, hangt er vooral vanaf hoeveel mensen dit alles wat kan schelen. En dat is iets waar wij invloed op willen uitoefenen.

Bekijk Do Not Track hier