Hoe Israël het Songfestival gebruikt om zijn eigen straatje schoon te vegen

Ik was bijna vergeten hoe mooi Tel Aviv eigenlijk is. Je ziet zonovergoten stranden met uitzicht op de Middellandse Zee, en kunt er rijkelijk gevulde pitabroodjes met knapperige, verse falafel krijgen. Het is er warm, maar er staat ook een briesje. Mensen rijden rond op elektrische scooters, zitten te drinken op terrasjes, of dansen tot diep in de nacht.

Deze week is er nog meer te beleven dan normaal. Aan het water is Eurovillage bezig, een gratis festival met eetkraampjes, bars, attracties, installaties, activiteiten en een groot podium, met een dansende menigte. Er zijn aardig wat beveiligers, maar ze vallen nauwelijks op. Tienduizenden inwoners en toeristen gaan uit hun plaat.

Het is dan ook geen grote verrassing dat een groepje van vijf normaal uitziende jonge mensen, die op een dor stukje gras net buiten het hek zitten, onopgemerkt blijven. Er is weinig dat erop wijst dat ze iets van plan zijn. Ze hebben gevraagd of ik ze hier wilde ontmoeten, dus ik wandel hun kant op en vraag of een van hen ‘Ronja’ heet. Een van hen knikt, en nadat ik ben gaan zitten vertelt Ronja wat er gaat gebeuren.

“We zijn van plan om halverwege het concert een video te laten zien,” fluistert ze. “Het is een boodschap van de Palestijnen aan het Songfestival. En we hebben een spandoek met de tekst ‘Free the Gaza ghetto.’”

Ronja is 24 en woont in Zwitserland. Hoewel de Israëlische regering heeft aangegeven dat ze onruststokers uit het land zouden weren, is Ronja vanuit haar thuisland naar Tel Aviv gekomen om te protesteren.

“Het is belangrijk dat we in actie komen tegen deze vorm van culture-washing,” zegt ze. “We moeten laten zien dat Israël muziek en lhbt-rechten gebruikt om de wereld af te leiden van de militaire bezetting. Wij gaan de aandacht juist afleiden van de georganiseerde evenementen.”

Als iemand met een joodse achtergrond en familie, voelt Ronja een sterke band met het land, en met wat er gebeurt. Maar ze kan niet zomaar feesten in Tel Aviv terwijl ze weet dat mensen in Gaza onder vuur liggen en de Palestijnen op de Westelijke Jordaanoever onder bezetting leven. Ze vindt het allemaal maar hypocriet.

Even later komen Ronja en haar groepje in beweging. Ik volg ze van een afstand terwijl ze langs de beveiligers het festivalterrein op lopen. Het is bijna half tien ‘s avonds en stampvol, ook al is het pas maandag, vijf dagen voordat het Songfestival echt begint.

Een bekende Israëlische muzikant springt het podium op, en laat een afgrijselijke remix horen van I Want To Break Free van Queen. Een passende soundtrack voor de activisten, die hun spandoek ontvouwen en hun film projecteren op het witte scherm achter de truck van de geluidsmensen. Het duurt niet lang voordat de feestvierders het doorkrijgen. Er worden een paar foto’s van gemaakt, maar binnen de kortste keren heeft een woedende Israëliër het spandoek weggehaald, en een van de actievoerders beetgepakt.

“Ga dan naar Gaza, als je het daar zo leuk vindt,” schreeuwt hij in het Hebreeuws, zichtbaar ziedend. “Arabierenvriend.”

Als ik om me heen kijk, is het niet direct duidelijk zichtbaar waarom een evenement als het Songfestival het doelwit zou moeten zijn voor dit soort demonstraties. Het is immers maar gewoon een muziekcompetitie, en dit hier is maar een festival op het strand. Bovendien is het Pride-nacht in Eurovillage, en heb ik in al die keren dat ik Tel Aviv bezocht nog nooit zoveel homoseksuele stelletjes in het openbaar hun trots zien uiten als nu. Je zou haast zeggen dat er helemaal geen conflict woedt.

Maar volgens veel activisten van over de hele wereld, die vinden dat muzikanten en fans het festival moeten boycotten, staan deze activiteiten wel degelijk voor iets verkeerds. De stad kan dan wel als een paradijs voelen, zeggen ze, maar daar wordt een hoge prijs voor betaald.

Op dinsdagmiddag verzamelen een paar honderd mensen zich op het Habimaplein, de thuisbasis van een aantal belangrijke culturele instellingen in Israël. Het grootste spandoek en de luidste stemmen zijn die van de Israëlische communistische partij. “Dit oorlogsregime vermoordt demonstranten,” wordt er in het Hebreeuws geschreeuwd, gevolgd door applaus. “Op de lijken van ongewapende demonstranten kan geen democratie worden gebouwd!”

Aan de overkant van de straat schreeuwt een rechtse politicus naar de demonstranten. Hij is omringd door gewapende politieagenten, die mij verzoeken om afstand te houden. Een jonge man met een ‘Make America great again’-petje grijpt een van de Palestijnse vlaggen en wordt daarna door de politie gegrepen en weggeleid. De meeste mensen lopen langs het hele tafereel heen, of negeren simpelweg wat er gebeurt.

De pro-Palestina-demonstraties in Europa trekken vaak grote menigten aan, maar in Tel Aviv blijft het vrij kleinschalig. Ik had een grotere opkomst verwacht, vooral gezien de aanloop hiernaartoe, de reden voor de demonstratie en de media die aanwezig zijn.

“Het protest van vandaag gaat niet over het Eurovisie Songfestival,” zegt de 27-jarige Shahaf Weisbei, een van de organisatoren van dit soort acties. “Maar veel mensen hier snappen de noodzaak ook niet zo. Als je in Tel Aviv woont, of een ander rijk deel van Israël, merk je de gevolgen van de bezetting niet dagelijks.”

Tel Aviv mag een grote stad zijn waar veel vrijheid lijkt te heersen, maar je moet wel maar net tot die bubbel worden toegelaten, zegt ze.

Al snel komt de mars in beweging, en gaat de groep langzaam via het midden van de weg naar een rally in het park. “Links zijn is in Israël een soort scheldwoord geworden,” vertelt Shahaf, terwijl een jonge Israëliër livestreamt hoe hij de stoet uitscheldt. “Het is iets waarvan je niet wilt dat je collega’s het weten, of je familie. Ik vind het ook best eng om de straat op te gaan.”

De demonstratie is niet specifiek gericht op het Songfestival zelf, maar dat komt wel terug in veel spandoeken. Ze trekken de aandacht van vier mannen die over de straat uitkijken vanaf hun appartement, en Ierse- en Pridevlaggen op hun balkon laten wapperen.

Een term die je telkens weer hoort als het gaat over Israël en het Songfestival is ‘pinkwashing’: het idee dat Israël probeert om de mensenrechtenschendingen te bedekken met een regenboogvlag, als afleidingsmanoeuvre. Dat is althans één manier om het te bekijken. Je zou ook kunnen zeggen dat het juist goed is dat de regering zich kennelijk om de lhbt-gemeenschap bekommert. Toch?

De dertigjarige Si Berrebi is daar nog niet zo van overtuigd. Hij wijst op het feit dat homoseksuele stellen nog altijd niet mogen trouwen of kinderen adopteren, en trans mensen stelselmatig gediscrimineerd worden. “Dat kun je toch moeilijk ‘progressief’ noemen. Queers die hier deze week komen, zouden dat wel moeten beseffen.”

In het rustige café Albi zit Edo Konrad achter zijn laptop, een Israëlisch-Amerikaanse journalist. Hij werkt voor +972, een links Israëlisch online magazine dat zich vooral richt op het Israël-Palestinaconflict en de mensenrechten die daarbij worden geschonden. Hij vertelt me over de term hasbara: “Door de overheid gesponsorde PR en propaganda.”

“Israël probeert al zo’n tien a twintig jaar om zichzelf een nieuw imago aan te meten en meer toerisme aan te trekken. Hasbara is er altijd geweest, maar sinds de internationale kritiek op de mensenrechtenschendingen in de bezette gebieden is toegenomen, probeert Israël nog meer manieren te vinden om zichzelf te presenteren als democratie die de rechtsstaat en mensenrechten respecteert.”

Dat is volgens Konrad ook de reden dat veel mensen het er niet mee eens zijn dat het Songfestival in Israël wordt gehouden. En de afgelopen tijd zouden de touwtjes een stuk strakker worden aangespannen – er zouden aanvallen zijn gestopt omdat de autoriteiten bang waren dat er te veel ogen op hen gericht waren.

“Er had zo een Eurovisie-oorlog uit kunnen breken,” zegt Konrad. “Maar het was voor Israël belangrijker om zichzelf goed neer te zetten, als oase van plezier en een vooruitstrevend land. Dat wil natuurlijk niet zeggen dat er helemaal geen mensen in de regering zitten die zich hard maken voor lhbt-rechten, en het één groot PR-complot is, maar wees je wel bewust van de moeite die is gedaan om dat paradijselijke gevoel te creëren.”

Als Israëliër zegt Konrad ook best te snappen waarom critici vinden dat er sprake is van pink- en culturewashing. “Uiteindelijk zou iedereen in staat moeten zijn om zich vrij te voelen en van dit soort evenementen te genieten, of je nou Israëlisch bent of Palestijns.”

De afgelopen dagen heb ik zowel jonge als oudere Israëliërs gevraagd wat ze van het festival vonden. Sommigen gaven er niet zoveel om, anderen waren enthousiast. Maar zodra ik over politiek begon, snapten ze niet wat dat ermee te maken had. “Waarom zou je dat erbij betrekken?” vroeg een jonge gast. “Bij het Songfestival gaat het toch gewoon om de lol?”

Op woensdagochtend is het rustig in Expo Tel Aviv, het congrescentrum waar het Songfestival gehouden wordt. Vrijwilligers staan klaar om advies en aanwijzingen te geven en een paar bloggers wachten bij de ‘drop-off’ van de muzikanten, in de hoop een glimp op te vangen van een van de acts die straks gaan repeteren voor de halve finale. Aan een van de vele tafels zit Jean Philip De Tender, de media-director van de Europese Radio-unie (ERU), de organisatie die het Eurovisie Songfestival produceert.

“Het Eurovisie Songfestival laat onze waarden zien: iedereen bereiken, niemand uitsluiten,” zegt hij. “Het gaat om diversiteit, en dat je ieder aspect van het leven respecteert.”

Ik vraag wat hij vindt van de oproepen tot boycots en de controverse over het festival dit jaar. Hebben de organisatoren er ooit aan gedacht om toe te geven aan de publieke druk? “We moeten apolitiek blijven,” zegt hij. “Het is een simpel concept: als je wint, ben je het jaar daarop gastheer. Israël won vorig jaar, dus nu is Israël gastheer. Volgend jaar zullen we het weer zo doen.”

Jean geeft toe dat het Songfestival een politieke lading kan hebben, maar volgens hem heeft de ERU vooral de verantwoordelijkheid om een geweldig evenement te organiseren. “Het is de verantwoordelijkheid van journalisten om te melden wat er gebeurt, en er zijn hier meer dan duizend journalisten.”

De boycotters en activisten hebben wel successen geboekt. Premier Netanyahu wilde het evenement eerst in Jeruzalem organiseren, om de wereld te laten zien dat het de hoofdstad van Israël is – terwijl ook Palestina het als hoofdstad beschouwt. Maar dat ging niet door. Daarnaast heeft de hotelvereniging van Tel Aviv gezegd dat er veel minder buitenlandse bezoekers zijn dan verwacht. Verder zijn er nog meer demonstraties en acties gepland, en het zou ook zomaar kunnen dat een act op het podium een politiek statement maakt.

Ik loop weer naar buiten en passeer een veld met lege ligstoelen. Dat doet me denken aan mijn gesprek met Konrad, die zei dat het “uiteindelijk het doel was van extreemlinks en de Palestijnen dat mensen het festival zouden boycotten”. Grote afzeggingen zijn er niet geweest, dus wat dat betreft is die opzet volgens hem geslaagd.

“Een paar demonstranten zullen Israël niet verstoren,” zei hij. “Integendeel: de kleine demonstraties die door links georganiseerd worden, worden juist toegestaan. Daarmee laat de regering zien dat tegengeluiden best mogelijk zijn. Als ze zouden willen, zouden ze die demonstraties zo met bruut geweld neer kunnen sabelen. Het lijkt erop dat de Israëlische regering heeft gewonnen.”

Dit artikel verscheen eerder op VICE UK.