We vroegen oude feministen of ze zich in 2018 nog druk maken om dingen

8 maart is het Internationale Vrouwendag. Broadly sprak met activisten over de vrouwenzaak in 2018 – waar gaan zij de barricades voor op? Ook eren we de activisten aan wie vrouwen van nu hun vrijheden te danken hebben. Lees hier alle artikelen.

Als 22-jarige vrouw anno 2018 ben ik de generatie van mijn oma’s erg dankbaar. Zij hebben gevochten voor hun idealen, en daardoor is de weg (grotendeels) voor mij vrijgemaakt. Dankzij hen heb ik de mogelijkheid om te studeren en te werken, kan ik de pil slikken, en als ik op een dag een auto wil kopen, heb ik geen handtekening van een man nodig. Het idee dat ik later een oude vrouw word, vind ik eerder leuk dan angstaanjagend.

Vroeger was ouder worden voor veel vrouwen een spookbeeld, maar tegenwoordig is dit anders: vrouwen van zeventig – en ouder – staan nog midden in de maatschappij. Dit is de eerste generatie vrouwen die niet achter die beruchte geraniums is verdwenen.

Afgelopen week was de boekpresentatie van Kruip nooit achter een geranium, waarin journalist Barbara van Beukering (die niet toevallig ook mijn moeder is) een aantal bekende en succesvolle oudere vrouwen aan de tand voelt hoe dat moet, goed oud worden. Ik ging erheen – niet alleen om het eerste exemplaar van mijn moeder overhandigd te krijgen, maar ook om een aantal van de vrouwen uit het boek te vragen of er dingen zijn waar ze zich allang niet meer druk om maken. Ook vroeg ik of ze feminist zijn, en of ze iets leuks gaan doen op Internationale Vrouwendag.

Broadly: Dag Wouke. Wat betekent feminisme voor jou?
Wouke: Voor mij betekent het dat je vecht voor de rechten voor vrouwen op alle vlakken. Dus gelijkheid, onafhankelijkheid en zelfstandigheid.

Is er iets waarvan je niet begrijpt dat het nu, in 2018, nog bestaat?
Ik verbaas me over zoveel, over ongelijk loon tussen mannen en vrouwen bijvoorbeeld. En wat ik niet kan geloven is dat er kindbruidjes bestaan, en mensensmokkel, waarbij jonge meisjes de prostitutie in worden gedwongen. Ik ben geschrokken over hoeveel er nog te doen valt – ik dacht dat we er al waren.

En nu, is er iets waar je je nog voor inzet?
Ik blijf me altijd boos maken, ik heb de neiging aan de klokkentouwen te hangen als er dingen niet kloppen. Ik zie het ook bij de omroep, dat vrouwen alleen nog maar kansen krijgen als ze mooi en jong zijn – daar kan ik me ontzettend druk om maken. Weet je waar ik me het meest boos over maak? Het automatisme waarin vrouwen worden achtergesteld en worden gezien als mindere soort.

Weet je wat slutshaming is?
Jazeker, door jouw belangrijke actie vorig jaar. Mijn generatie vrouwen werd met de paplepel ingegoten dat je moest opletten wat je deed, anders werd je een schandaal. Ik herinner me nog wel dat er op studentenfeesten werd gezegd dat ‘als je aan je behoefte wilde komen, je die griet moest pakken’. Toen ik voor het eerst op een redactie ging werken, was er zoveel opschepperij: getrouwde mannen die gingen pochen over welke grietjes van de parfumerie ze hadden gepakt.

Wat vind je de beste verbetering voor vrouwen, ten opzichte van vijftig jaar geleden?
Jouw generatie is een stuk weerbaarder dan die van mij. Jullie zijn veel mondiger en jullie pikken het niet langer. Onze strijd was eenzamer, wij hadden geen rolmodellen van strijdbare vrouwen die iets anders deden. Alleen een paar enkelingen die hadden gevochten voor stemrecht, maar dat waren ook gelijk beroemdheden.

Zorgde jij thuis voor de kinderen?
Met mijn eerste partner was de zorg niet goed verdeeld – dat heb ik dus ook niet lang volgehouden. Mijn tweede partner zorgde meer voor de kinderen dan ik. Dat was praktisch, want ik werkte veel meer.

Hebben jouw kinderen op de barricades gestaan?
De generatie van mijn dochter heeft het erbij laten zitten. Gelukkig zie ik dat jouw generatie ons werk aan het afmaken is. Jullie moeten het doen, ik heb mijn hoop op jullie gevestigd. We kunnen wel samen nog een keer de barricades op: jij met een spandoek, ik in mijn rollator.

Heb je plannen voor 8 maart, Internationale Vrouwendag?
Voor mij is 8 maart geen speciale dag – ik vind het hooguit irritant dat er een speciale vrouwendag moet zijn.

Wat is de beste tip die u jonge vrouwen mee zou geven?
Wees niet bang om misstanden richting vrouwen te benoemen, kom voor elkaar op, zie elkaars sterkte en wijs niet naar elkaar. Je kan ontzettend veel van elkaar leren. En onthoud vooral dat vrouwen dit nergens aan hebben verdiend. Het is de grootste idiotie dat vrouwen dan ook maar één milligram minder zouden zijn dan mannen.

Broadly: Hey Olga. Wat doet het woord feminisme met je?
Olga: Nou, ik was de verwende generatie die erachteraan kwam. De Hedy D’Ancona’s en de Hanneke Groetenmans hadden de hete kolen al uit het vuur gehaald voor ons. Wij waren een beetje de kinderachtige generatie. Wij dachten: moeten wij nou de straten op, is dat wel vrouwelijk?

Ben je nog van plan de barricades op te gaan?
Ik ben van de generatie van net na de Tweede Wereldoorlog. Ik voel me machteloos over het feit dat we nu geen mensen uit oorlogslanden opvangen. Vroeger gingen we met toneelspelers naar Carré om op te treden en geld in te zamelen, om aandacht te vragen voor dingen waar we het niet mee eens waren. Dat gebeurt nu misschien wel op social media, maar niet meer echt als activiteit, dat is jammer. We zouden dat meer moeten doen.

Wat vind je het grootste verschil tussen jouw generatie en die van mij?
Toen ik voor het eerst verliefd was, zou ik alles hebben gedaan voor mijn vriendje. Als hij had gezegd: ik wil niet dat je de pil slikt, dan had ik dat niet gedaan, terwijl ik destijds helemaal geen kinderen wilde. Ik deed alles voor hem. Dat is helemaal niet leuk – ook niet voor zo’n jongen. Het lijkt mij dat een leuke man blij is als een vrouw feminist is, dan heeft een relatie meer kans van slagen.

Welke tip zou je jonge vrouwen willen meegeven?
Zorg dat je iets voor jezelf hebt. Hoe verliefd je ook bent, straks gaan de kinderen het huis uit, ga je uit elkaar, en dan ben je niks meer waard. Mensen om me heen hebben om die reden zelfmoord gepleegd. Aan het grote geluk van liefde, hangt het grootste verdriet. Daar moet je je van bewust zijn en tegen wapenen. Zorg dat je iemand bent, blijf zelfstandig.

Wat vond je leuk aan ouder worden?
Toen ik 35 was, werd ik heel verliefd op Willem. Ik merkte voor het eerst dat je de slappe lach kan hebben als je met elkaar naar bed gaat, dat het niet alleen maar gaat om bam-bam. Dat is zo’n leuke ontwikkeling.

Broadly: Hallo Marjan. Wanneer werd u feminist?
Marjan: Ik ben een organische feminist. Mijn grootmoeder was kleuterjuffrouw, mijn moeder zat op de eerste Rotterdamse meisjesschool en kreeg les van tijdgenoten van Aletta Jacobs. Mijn moeder kreeg een fantastische baan, maar werd ontslagen toen ze ging trouwen. Dat gebeurt nog steeds.

Zijn er dingen waarover u zich nog verbaast in 2018?
Kind, ik heb de tijd nog meegemaakt dat er geen pil was. Ik kreeg drie kinderen, en als mijn kinderen ziek waren, zei de juf: ‘Dan moet u maar thuis blijven’. Een man zei laatst tegen me: ‘We zijn klaar met het feminisme, het is geregeld.’ Zijn lunch werd wel klaargemaakt door vrouwen uit de Filipijnen die hier werken, en die de zorg voor hun eigen kinderen daarom over moeten laten aan hun moeders – dat deugt dus niet. Laat één ding duidelijk zijn: emancipatie is nog niet klaar, er is nog veel te doen.

Zijn er zaken waar u zich vroeger over kon opwinden maar die u nu accepteert?
Nee, ik ben nog steeds boos. Laatst nog: ik heb 78 lezingen voor laaggeletterden gedaan, en ineens was het geld daarvoor op. Dat vind ik kwalijk, want ik was nog niet klaar met lezingen geven.

Wat is de beste tip die u jonge vrouwen mee wil geven?
Neem het heft altijd in eigen handen. Ik heb dat ook altijd gedaan. Ook al was ik alleen en waren er geen mensen die mij steunden.

Heeft u plannen voor 8 maart, Internationale Vrouwendag?
Ik ben in Hengelo, er is daar een groot feministisch feest waar ik een lezing geef.

Broadly: Dag Annemarie. Noemt u zichzelf feminist?
Annemarie: Daar heb ik weinig interesse in hoor, dat feminisme. Ik heb me altijd al aan massale dingen onttrokken. Ik heb geen zin om deel uit te maken van een bepaalde groep of richting, het kan me niks schelen eigenlijk.

Zijn er dingen die u nu heeft geaccepteerd maar waar u zich vroeger wel boos om maakte?
Ik vond de jaren zestig een moeilijke tijd, omdat je geacht werd om altijd met iedereen naar bed te gaan. Ik ben blij dat ik daar nu vanaf ben.

Zou u dat aan jonge vrouwen meegeven als belangrijkste levensles?
Ik vind het belangrijk dat jonge meisjes zich goed realiseren dat ze zichzelf hoog moeten houden, en niet op alles moeten ingaan. Pas goed op jezelf en laat niet je onzekerheid de vrije loop door jezelf aan een ander over te geven.

Wat is de beste verandering voor vrouwen ten opzichte van de tijd dat u 22 was?
Ik heb het idee dat meisjes en vrouwen een groter gevoel van eigenwaarde hebben, maar dat hangt enorm van de opvoeding af. De moeder, maar vooral de vader moet aan zijn kinderen meegeven dat het gevoel van eigenwaarde het allerbelangrijkst is.

Zijn uw zoons strijdlustig?
Nee totaal niet. Ik heb ze wel vrouwvriendelijk opgevoed, met de jongste is dat wel gelukt. Met de oudste weet ik het niet.

Is er iets waarover u zich verbaast, dat het nog bestaat anno 2018?
Dat stomme #metoo-gedoe, dat is bespottelijk. Dat mensen zich in een hoek laten drijven door machtswellustige mannen, dat vind ik heel erg. Het is vreselijk hoe die Kevin Spacey aan het kruis is genageld. Ik vind het erg dat zijn carrière is verwoest door een paar jonge nichten waar hij zich uit geilheid heeft opgeworpen. Maar als er echte machtswellust bij komt kijken, ben ik er wel op tegen.

Wat zijn uw plannen voor Internationale Vrouwendag op 8 maart?
Ik ben nergens voor gevraagd – ik ben veel te ironisch, dus mensen vragen me daar nooit voor.

Wat vond u de leukste leeftijd tot nu toe?
Veertig – ik was toen op mijn mooist en het meest ontvankelijk. Ik dacht: ik heb nog een heel leven voor me.

Broadly: Hoi Myriam. Wat vindt u van feminisme?
Myriam: Ik vind het geweldig, gelijkheid tussen man en vrouw. Ik ben een echte feminist.

Zou u nu nog de barricade op willen?
Ik maak me nog steeds boos, ik ben een enorme vechter. Ik denk wel eens: hou je toch in! Maar dat kan ik niet, het is mijn karakter.

Zijn er dingen waar u zich vroeger druk om maakte, en nu niet meer?
Nee. Toen ik 34 was besloot ik te scheiden van mijn man. In die tijd was dat abnormaal, maar ik dacht: ik ben niet gelukkig, ik blijf hier niet hangen. Van mijn tweede man ben ik ook gescheiden. Inmiddels ben ik 36 jaar met Jan, maar als ik niet gelukkig zou zijn, zou ik er zo weer uitstappen.

Waarover verbaast u zich nog, in 2018?
Vroeger in mijn tijd was alles vlotter. Kijk eens naar #metoo, wat een getuttebel. Je kan niet eens meer tegen iemand aan gaan zitten of het is al ‘hashtag metoo’. Ik heb de oorlog meegemaakt, de hongerwinter, de grote bombardementen. Denk je dat ik ooit een therapeut heb gehad? Al die mensen die het zo moeilijk hebben – door die therapeut worden ze gek.

Is het leven verbeterd vindt u?
Nou kind, het is zo veranderd. Voor een vrouw is het wel makkelijker geworden. Wij waren zogenaamd het zwakke geslacht – dat vind ik helemaal niet, wij trekken juist de kar. Een goede verbetering is dat er crèches zijn. Ik had het lastig: ik was getrouwd maar bleef wel werken. Dat vond men raar. Er waren geen crèches, waardoor ik mijn dochter op een internaat heb gedaan.

Wat is de beste tip die u jonge vrouwen mee zou geven?
Blijf werken. Maar dat weten jonge vrouwen tegenwoordig zelf wel, dat hoef ik ze niet meer te vertellen. Toen ik 22 was, was ik een trutje vergeleken met jullie.

Hoe oud wilt u worden?
Ik geef mezelf 5 jaar. 91, ouder word ik niet. Anders word ik zo’n verschrompeld appeltje, dan is het niet meer leuk. Ik had vroeger zo’n klein bekkie, nu gaat het zo zakken. Trouwens, waar had je moeder die hals-kaaklift-operatie laten doen?