Ik vroeg #MeToo-slachtoffers of ze kunnen lachen om grappen over seksueel geweld

Een jaar geleden ging #MeToo viraal. In één klap werd duidelijk hoeveel vrouwen en mannen slachtoffer worden van seksuele intimidatie, aanranding en verkrachting. Nooit werd er in een jaar zoveel gesproken en geschreven over seksueel geweld en ongewenst gedrag. Maar er werden ook veel grappen gemaakt – zowel door collega's die “geen #MeToo-tje hoor!” in je oor tetteren bij een schouderklopje, als door de lokale carnavalsvereniging.

Cabaretier Youp van ‘t Hek schreef vorig weekend nog een column in NRC waarin hij Christine Ford, de vrouw die de Amerikaanse rechter Brett Kavanaugh beschuldigt van aanranding, op de hak neemt. Van ‘t Hek doet haar verhaal en alle ophef eromheen af als “amusement”, waarbij hij zich "kostelijk vermaakt”.

Grappen zijn er om te lachen. Maar wat als jouw trauma stof is voor andermans grap? Zelf werd ik een keer lastiggevallen door een jongen die zich de volgende dag verontschuldigde met het excuus dat hij Viagra-pillen ophad. Ik denk bijna nooit aan wat er die avond is gebeurd, maar als iemand een grap over Viagra maakt, krijg ik een steek in mijn buik en kan ik er niet om lachen.

Ik vroeg zes vrouwen en twee mannen die slachtoffer zijn van aanranding of verkrachting wat zij vinden van grappen over seksueel geweld.

Ik haat het als er grappen worden gemaakt over #MeToo. Elke keer voelt het alsof iemand me in mijn gezicht slaat. Zes jaar geleden ben ik tijdens een reis verkracht door een barman die me naar huis bracht met zijn auto. Ineens stopte hij – anderhalf uur lang heeft hij me verkracht. Later ben ik naar de politie gegaan, maar ze vonden dat er onvoldoende bewijs was; het was zijn woord tegen het mijne. Ik heb me daar heel eenzaam door gevoeld.

Door #MeToo krijgen vrouwen de kans om te praten, en daardoor kunnen ze zich minder eenzaam voelen; dat vind ik er goed aan. Zelf heb ik mijn verhaal niet publiekelijk gedeeld, ik wilde voorkomen dat ik een stempel zou krijgen. Toch heb ik het idee dat vrouwen en andere slachtoffers nog steeds niet helemaal serieus worden genomen. Door #MeToo staan we met z’n allen op om iets te doen, maar vervolgens wordt er lacherig over gedaan.

Op mijn werk worden er veel grappen over gemaakt. Laatst werd iemand op z’n kont geslagen, en toen zei een collega: “Hoho, pas op, straks is het #MeToo.” Ik klapte helemaal dicht. Mensen hebben geen idee wat voor impact zo’n opmerking op mij heeft.

Op mijn vijftiende ben ik meerdere keren aangerand door mijn toenmalige vriendin. Ik was destijds te bang om er iets over te zeggen tegen wie dan ook. Omdat ik een man ben had ik het gevoel dat ik me niet moest aanstellen. Ik had altijd het beeld dat het er bij aanranding agressief aan toe zou gaan. Dat was bij mij niet het geval, maar het was wel tegen mijn zin in. Ik heb er nooit over durven praten. Twee jaar geleden geleden ben ik daardoor in een diepe depressie terechtgekomen. Vorig jaar heb ik door de #MeToo-beweging mijn verhaal op Facebook gedeeld, ook omdat ik het belangrijk vind dat andere slachtoffers weten dat ze niet de enige zijn.

In mijn omgeving worden er vaak grappen over #MeToo gemaakt, maar ik kan er niet om lachen. Laatst was ik met een groepje jongens op pad, en voor de grap zaten we elkaar een beetje te duwen. Iemand zei: “Haha, echt een #MeToo-tje dit.” Ik vond dat echt niet grappig, maar op zo’n moment durf ik er toch niks van te zeggen. Dan ben ik degene die de lol verpest. Wel moet ik soms lachen als De Speld een artikel over seksuele intimidatie publiceert. Maar ook al weet ik dat het satire is, toch voel ik me dan wel schuldig dat ik erom lach.

Als iemand een grap over #MeToo maakt voel ik me angstig en raakt mijn lichaam meteen weer in paniek. Op mijn zestiende ben ik op vakantie verkracht door meerdere jongens. Het was ontzettend traumatisch en ik ben er nog steeds niet overheen. Ook al lijk ik stoer en volwassen – dat gevoel gaat niet weg in zeven jaar tijd. Ik denk dat ik het op mijn tachtigste nog weet.

Onlangs zat ik in met vrienden in een hottub op een feestje. Iemand zei grappend: “We kunnen hier prima zitten in ons ondergoed. Dat #MeToo is toch zo overdreven.” Mensen lachten, maar ik werd emotioneel en zei dat hij dat soort grappen niet moest maken omdat hij niet wist of er mensen bij zijn die zoiets hebben meegemaakt. Pas nadat ik mijn verhaal vertelde, werden ze begripvol en zeiden ze sorry. Ik vind het erg dat dat nodig is om #MeToo serieus te nemen. Dan is het voor mij al te laat, want mij heeft het al geraakt.

Ik heb drie keer meegemaakt dat een man in het openbaar vervoer zich naast me ging aftrekken. De eerste keer was ik elf en stond ik in een drukke tram. Ineens zag ik dat de man die tegen me aan stond een gekke beweging maakte. Ik zag dat hij zich aan het aftrekken was. Ik schrok me rot en rende de tram uit. Op mijn zestiende stond ik in de metro toen precies hetzelfde gebeurde. Ik begon te huilen en schreeuwde dat hij weg moest gaan.

Het is echt vervelend om je in een openbare ruimte onveilig te voelen, maar sinds die tweede keer ben ik altijd gespannen en op mijn hoede als er een man naast me komt zitten in de trein of in de tram. Toen ik achttien was zat ik alleen in een coupe in de trein, en gebeurde het wéér. Ik ben toen naar de conducteur gegaan, en die man is opgepakt. Het gaf me het beste gevoel op aarde dat ik actie had ondernomen.

Ik weet nog dat ik een filmpje op Facebook zag waarin een groep tieners een man filmde die zichzelf aan het aftrekken was in de bus. Veel mensen zeiden in de comments hoe grappig ze het vonden, maar ik moest meteen denken aan hoe onveilig en vies ik me had gevoeld. Ik kan maar moeilijk begrijpen dat mensen zoiets grappig vinden. Voor sommige mensen is grappen maken een makkelijke manier om met zware dingen om te gaan, maar ik vraag me af of we een ‘makkelijke manier’ moeten hebben – sommige dingen zijn gewoon zwaar. Gelukkig reageren veel vrouwen in mijn leven wel begripvol op mijn verhaal, zij weten hoe het is om zoiets mee te maken.

In het begin maakte ik zelf ook grappen over #MeToo, als ik bijvoorbeeld per ongeluk een vriendin aanraakte tijdens werk. Ik wilde bewijzen dat ik om mijn eigen trauma kon lachen, maar dat wil ik niet meer. Daarom ben ik gestopt met dat soort grapjes.

Drie jaar geleden ben ik verkracht door een jongen met wie ik een poosje had gescharreld. Ik had het afgekapt en hij wilde daar over praten. Ik ging naar hem toe en al snel begon hij te zeuren om seks. Hij duwde me op bed en zei: “Ik ga je niet om toestemming vragen.” Ik verstijfde van angst en kon niks uitbrengen. Toen ik na de verkrachting aan een vriendin vertelde wat er was gebeurd, vroeg ze hoe ik hem dit had kunnen laten doen. Door die opmerking heb ik er twee jaar niet meer over gepraat – het voelde alsof ík iets fout had gedaan. #MeToo heeft voor mij erg empowerend gewerkt; ik kreeg eindelijk het gevoel dat ik er wel over mocht praten.

Ik hou ervan om humor te gebruiken om dingen te relativeren, maar het is belangrijk dat mensen niet gaan bepalen of iets wel of niet grappig is voor slachtoffers. Laatst was ik met een groepje mensen samen, toen een jongen een grap maakte over een rockster die onder vuur ligt door #MeToo. Hij zei: “Metoo? Dat zijn toch gewoon groupies die het met hem willen doen.” Ik kreeg daar zo’n naar gevoel van. Het voelde alsof hij mijn ervaringen met seksueel geweld niet serieus nam. Later zei ik tegen de mensen die erbij waren dat ik me rot voelde over zijn opmerking. “Maar hij bedoelde het niet lullig,” zei iemand toen. Dat kan wel zo zijn, maar het kan wel zo overkomen.

Laatst maakte ik op mijn werk een harde grap over #MeToo, toen twee collega’s zeiden dat ik dat echt niet kon doen. Ik dacht: juist ik mag dit zeggen, want ik heb het zelf meegemaakt. Als kleuter ben ik twee keer misbruikt.

Afgelopen zomer publiceerde ik een stuk waarin ik mijn verhaal deel. Kort daarna was ik naar mijn wekelijkse voetbalavond, waar altijd veel grappen worden gemaakt. Als iemand tegen een ander oploopt wordt er al snel ‘#MeToo!’ geroepen. Dat was die keer wel even ongemakkelijk – ik wist niet of de jongens allemaal mijn stuk hadden gelezen en of ik op dat moment belachelijk werd gemaakt. Maar natuurlijk was dat niet zo, en gelukkig maar: ik zou het juist ongemakkelijk vinden als ik ergens binnenkom en er dan ineens géén grapjes meer gemaakt worden. Dat zou pas vervelend zijn.

Laatst zat ik met een groep jongens bij iemand thuis te drinken. We hadden het over een meisje dat met haar #MeToo verhaal naar buiten was gekomen. Een van de jongens zei: “Dat kan ze wel zeggen, maar we weten toch wel dat ze keihard aan het overdrijven is.” Iedereen begon te lachen, maar ik werd misselijk van zijn opmerking. Ik keek hem aan en zei dat ik totaal niet op dit soort grappen zat te wachten. Wat ik vooral niet kon hebben, was dat mensen die ik goed ken mee aan het lachen waren, en dat niemand er iets van zei. Ik vind het juist dapper dat dat meisje haar verhaal heeft durven delen.

Toen ik veertien was, had ik een vriendje van twintig. Met hem had ik heel vaak seks tegen mijn zin in; tijdens de seks huilde ik omdat ik ervan walgde dat hij aan me zat. Hij dreigde dat hij vreemd zou gaan als ik niet met hem naar bed zou gaan, en dat wilde ik natuurlijk niet, dus liet ik het gebeuren. Het is nu zes jaar later en inmiddels zie ik in dat hij me heeft misbruikt. Ik heb mezelf moeten aanleren dat ik geen seks tegen mijn zin hoef te hebben.

Mijn #MeToo-verhaal gebeurde toen ik achttien was en een jaar in Parijs woonde. Op een avond ontmoette ik een jongen op een feestje. Hij was wat ouder en behoorlijk dronken, maar ik vond hem sexy en stoer. In een leeg trappenhuis begonnen we te zoenen, wat ik prima vond, maar al snel wilde hij meer en drong hij zich aan me op. Een paar keer zei ik nog ‘nee’, maar uiteindelijk stopte ik daarmee omdat ik niet wilde dat het aandringen over zou gaan in geweld. Ik dacht: “Laat hem z’n gang maar gaan, dan is het klaar.”

Als er grappen worden gemaakt over #MeToo, wil ik het gevoel hebben dat iemand de grap maakt mét mij – niet tegen mij. Ik vind dat humor soms pijnlijke discussies luchtiger kan maken, maar er is een groot verschil tussen een grap maken om iets te verlichten, of gewoon een rotopmerking verbloemen als grap. Humor gaat, net als seks, om consent. Laatst vertelde ik een vriend dat ik krap bij kas zat. Toen hij per ongeluk met z’n hand langs m’n borst kwam, grapte ik: “Hey kijk uit, ik klaag je aan hoor! Dan betaal ik daar mijn huur wel van.” We moesten allebei lachen.

*Sommige namen zijn om privacy-redenen gefingeerd. Echte namen bekend bij de redactie.