Hoe het is om een film te maken over hoe je werd misbruikt als kind

Afgelopen weekend ging de film, waarin het echte verhaal van Fox’ jeugd wordt verteld, in première op HBO, en vanaf vandaag is-ie te zien bij Ziggo in Nederland. Op dertienjarige leeftijd schreef Fox (gespeeld door Laura Dern) een kort verhaal over haar relatie met een oudere man. Toen haar moeder Nettie (Ellen Burstyn) dat verhaal tientallen jaren later ontdekte, werd Fox genoodzaakt om naar het misbruik uit haar kindertijd te kijken, en naar de herinneringen die ze al die tijd had onderdrukt en verdraaid.

The Tale is hartverscheurend en niet eenvoudig om naar te kijken. Door Fox’ kundige documentairehand en het geweldige acteerwerk van Dern is het een film die een heldere blik werpt op de ingewikkelde verhalen die we onszelf vertellen om te overleven.

Broadly sprak met Fox over het regisseren van The Tale, de #metoo-beweging en hoe voelt om een ster als Laura Dern de filmversie van jouzelf te zien spelen.

Broadly: Was het niet eng om deze pijnlijke ervaringen uit je jeugd om te zetten in een film?
Jennifer Fox: Oh hemel, eerder het tegenovergestelde. Ik heb juist het geluk dat ik kunstenaar ben. Als ik een film ga maken is dat net een ontdekkingsreis. Tijdens het schrijven van het script schrijven keek ik hoe ik deze episode uit mijn leven om kon zetten in een verhaal dat iedereen begrijpt.

Ik vind de manier waarop je de werking van ons geheugen in beeld hebt gebracht heel mooi. Je laat zien dat wij zelf soms de meest onbetrouwbare vertellers zijn.
Voor mij gaat de film echt over de verhalen die we onszelf vertellen. Ik had veel aannames toen ik aan het schrijven van deze film begon, en veel daarvan bleken gaandeweg niet te kloppen. Ik dacht bijvoorbeeld dat mijn geheugen feitelijk was. Omdat ik veel herinneringen heb uit mijn kindertijd, en die nooit was vergeten, dacht ik dat alles precies zo was gegaan zoals ik het me herinnerde. Een van de shockerendste dingen vond ik hoeveel ik in mijn geheugen had veranderd. Niet de feiten, ik bedoel, er was wel degelijk sprake van een relatie, en seksualiteit, maar de details had ik net zolang aangepast totdat het voor mij goed voelde. Dat was echt een verrassing.

Door critici wordt je film bestempeld als een film die onder de #metoo-beweging valt. Zie jij dat ook zo?
Qua timing kon het niet beter, in de nasleep #metoo. Het lijkt wel alsof het hek van de dam is als het gaat om seksueel geweld onder volwassenen, maar we moeten niet vergeten dat nog maar even geleden kindermisbruik het allergrootste taboe was. Als deze deur niet op een kier was gezet, denk ik dat het publiek deze complexe en diepe film niet had aangekund. Daar was ik in het begin wel bang voor.

Ik wilde deze film al lange tijd maken, ik ben tien jaar geleden al begonnen aan het script, maar voor mij was het geen optie om géén fysieke scènes erin op te nemen. Ik had geen idee of de wereld daar klaar voor was en het zou accepteren. Nu wordt de dialoog over dit onderwerp gevoerd. Op filmfestival Sundance zag ik dat mensen het aankonden om deze moeilijke reis te beginnen, en dat ze het konden waarderen.

Waarom was het zo belangrijk voor je om de verkrachtingsscene echt in beeld te brengen?
Eerlijk: toen ik het schreef en wist dat ik dit erin wilde, had ik er niet echt woorden voor om het uit te leggen. Ik wist gewoon dat het erin moest en dat ik er niet over in discussie wilde. Je moet ook weten dat de taal van Bill [de man die haar misbruikte, red.] rechtstreeks uit mijn geheugen komt, taal die bijna niet te verdragen is. Ik vond het heel belangrijk dat dat er ook in zou komen. Ik denk dat ik nu weet waarom: seksueel misbruik is zo’n groot taboe, we zijn gewend om op dat punt te stoppen, de lichten uit te draaien nog voor je het ziet gebeuren, en de deur dicht te gooien.

Ik voel dat de tijd daar is dat we het monster recht in de ogen gaan aankijken, dat we zien hoe verschrikkelijk het echt is. Dit is niet een of ander Lolita-verhaaltje dat we goedkeuren omdat zij hem heeft verleid. Dit gaat over een kind en een volwassen man. Laten we daar niet van wegkijken. Ik heb van mensen begrepen dat ze nu pas echt begrijpen waar we het over hebben en hoe dat eruitziet. Ik denk dat dat begrip kan helpen om het te voorkomen, en dat het de overlevers van dit geweld kan helpen.

Hoe was het om deze scènes te regisseren? Ze zijn hartverscheurend en verontrustend om te zien, en dit is jou daadwerkelijk overkomen. Was het een vreemde en surreële ervaring?
Niet op de manier zoals je zou denken, er is altijd ook nog de magie van film die meespeelt. We hadden de scène opgeknipt in individuele stukjes. De acteur Jason Ritter, een geweldige man bij wie je je kind zo zou achter zou laten, werkte met een body double van 22 jaar oud.

De geweldige Isabel Nélisse speelt de jongere Jenny. Ze was tijdens de opnames niet eens in dezelfde kamer als de acteur, en ze speelde tegen een verticaal bed, waarop we haar haar zo hadden gedrapeerd dat het lijkt alsof ze ligt. Ik gaf haar niet-seksuele aanwijzingen, ‘kijk alsof je net door een bij bent gestoken, speel alsof je aan het rennen bent, alsof je door een hond achterna wordt gezeten’, dat soort dingen. Daardoor had het opnemen van deze scène voor mij helemaal niet die emotionele lading die je zou verwachten.

Hoe was het dat Laura Dern jou speelde?
Ze is zo een geweldige actrice, zo fysiek en intuïtief. Ze had sommige dingen van mij precies door, wat ze meenam in het personage. Andere dingen deed ze op haar eigen manier, die hadden weer niet zoveel met mij te maken. Daar hebben we het ook samen over gehad toen we het karakter aan het vormgeven waren. Sommige delen komen woordelijk uit het script, andere stukken zijn improvisaties van Laura.

Hoe was het voor je familie dat je deze film hebt gemaakt?
Mijn moeder heeft me echt gepusht om deze film te maken. Zij was de persoon die zei dat ik het echt moest doen, en wel nu. Voor haar is deze film een vervanging van het aanklagen van Bill, of de echte Bill te vermoorden, wat ze natuurlijk niet kon doen. Waarschijnlijk dacht ze: als Jennifer deze film maakt, kan ze in ieder geval andere mensen helpen.

Ze stond er dus altijd achter. Ze heeft het script gelezen en we hebben gesprekken met haar opgenomen om het personage van Nettie vorm te geven. Ook mijn broers en vader staan er helemaal achter. Ik heb een geweldige familie die heel erg gelooft in creatieve autonomie. Niemand heeft ooit gezegd dat ik iets niet kon doen, of dat ik iets zou moeten weglaten.

Wat zou je zeggen tegen mensen die ook hun verhaal willen omzetten in iets dat impact kan hebben op andere mensen?
Mijn grote advies is: houd vol, wees taai. We zijn fragiel, en je kan al snel denken dat als mensen niet mee willen werken aan je project, het project niet goed is, maar het is vaak zo dat mensen het gewoon nog niet herkennen. Wees dapper en slim, breng je talenten samen, en blijf kritisch op wat je maakt. En wees niet bang om geld in te zamelen. De beste regisseurs zijn mensen die weten hoe je geld bij elkaar moet krijgen, en zonder geld kan je je film gewoon niet maken. Vrouwen zijn daar vaak wat passiever in dan mannen. Dus durf daar krachtig in te zijn.

Iets wat me heel erg bij is gebleven uit de film, is de zin ‘Welk verhaal ga jij vertellen?’ Ik vroeg me af wat jij wilde dat dit verhaal zou kunnen betekenen voor mensen die The Tale kijken.
Ik wil mensen helpen begrijpen hoe ze met grote trauma’s omgaan. Ze leren over de beschermende werking van ons geheugen – wat niet altijd slecht is, en vaak ook een manier die soms nodig is om te kunnen overleven. Ik wil mensen helpen hun complexe en rommelige doosje met trauma open te breken, en te zeggen dat het oké is. En natuurlijk: het gesprek openen over kindermisbruik. Het is niet zwart-wit zoals de media graag zou zien. Het is complex, het is genuanceerd, het is rommelig. Pas als we het grijze gedeelte van dit gesprek toelaten, dat de contradictie tussen liefde en misbruik tegelijk kan plaatsvinden, pas dan kunnen we kindermisbruik voorkomen en mensen helpen genezen.