Huisartsen vertellen waarom de abortuspil juist nú beschikbaar moet zijn

De abortuspil is een medicijn dat tijdens de eerste negen weken van een zwangerschap kan worden ingenomen, zodat die wordt afgebroken. Als je de abortuspil wil gebruiken, moet je naar een abortuskliniek om daar een eerste pil in te nemen. Dan krijg je nog vier tabletten mee, die je thuis inneemt.

Dat klinkt eenvoudig genoeg, maar sinds de coronacrisis is het niet meer vanzelfsprekend dat iedereen het huis kan verlaten. Dat is nu het geval bij twee vrouwen die vanwege corona-maatregelen thuis zitten, en vanwege persoonlijke redenen niet naar de abortuskliniek om deze pil op te halen. “Een van deze vrouwen is alleenstaande moeder en een van haar kinderen vertoont corona-verschijnselen, dus mag ze de deur niet uit,” vertelt Linde Bryk (35), strategisch juridisch adviseur bij Bureau Clara Wichmann aan VICE.

Bureau Clara Wichmann en Women on Waves (een organisatie die zich inzet voor een veilige toegang tot abortus) schreven vorige week een brief aan de minister waarin staat dat ze het niet eens zijn dat een vrouw in deze noodsituatie de pil moet ophalen bij een abortuskliniek. Ik vroeg Bryk wat precies de bedoeling is van hun brief. “Wij vinden dat ten tijde van COVID-19 de abortuspil ook buiten de abortuskliniek verstrekt moet worden. De vrouw in deze zaak heeft effectief geen toegang tot abortus, zij kan het huis niet uit. Daarnaast is het buiten proportie dat van vrouwen wordt verwacht dat zij zich blootstellen aan corona door naar de abortusklinieken te reizen, terwijl een alternatief, de abortuspil thuis laten bezorgen of ophalen bij apotheker mogelijk zou kunnen worden gemaakt. Met de brief vragen we aandacht voor huisartsen en abortusartsen, die nu strafrechtelijk zouden kunnen worden vervolgd zij een recept uitschrijven waardoor de abortuspil op de post kan worden gedaan, of waardoor de vrouw 'm kan ophalen bij haar apotheek.”

“Dat vrouwen niet naar de abortuskliniek kunnen vanwege corona-klachten vind ik geen reden om te zeggen: nou, dan krijgen ze die pil maar niet,” vertelt huisarts Mirella Buurman (49). “Dat vind ik absurd, en daar ben ik boos over.” Ook huisarts Anne Vervoort (35) is het daar niet mee eens. “Wij huisartsen zijn verantwoordelijk voor goede zorg. Vrouwen met een ongewenste zwangerschap begeleiden hoort bij ons takenpakket, namelijk seksuele gezondheid en anticonceptie. We willen dit leed en herhaling van ongewenste zwangerschappen voorkomen en horen deze mensen bij te kunnen staan.”

“Mijn kritiek op de abortusklinieken is dat zij zeggen dat ze gewoon open zijn en hun hulp bieden, maar dat is nu net het probleem” zegt huisarts Peter Leusink (60). “Er zijn maar veertien klinieken in Nederlanden, dus je zult altijd een stuk moeten reizen. Sommige vrouwen geven aan dat ze niet mogen of kunnen reizen.” Leusink noemt het tegenstrijdig. “De overheid zegt: blijf thuis met klachten, maar je moet wel naar de kliniek gaan om zelf de abortuspil te halen.”

Waarom mag de pil niet op de post worden gedaan? Buurman vertelt dat huisartsen een abortuspil mogen geven tot zes weken en twee dagen, en dat ze een echo zouden moeten doen om te verifiëren hoe lang iemand zwanger is. “Dat ligt nu ingewikkelder, maar de huisarts kan telefonisch de duur van de zwangerschap ook goed inschatten. De abortuspil geven we in de spreekkamer, waar de vrouwen de pil direct innemen. Dat zou in dit geval degene kunnen doen die de pil langsbrengt. Of anders vind ik dat we die regel moeten kunnen loslaten. Ik denk: nood breekt wet. Ik begrijp niet dat we er zo moeilijk over doen. Of ik de abortuspil op de post zou doen als dat zou mogen? Tuurlijk.”

Volgens Leusink toont wetenschappelijk onderzoek aan dat medicatie online leveren veilig is. “Als je de vrouwen uitlegt hoe ze de pil moeten gebruiken, hoef je ze niet face-to-face te spreken. De angst zit deels in de medicatie, maar ook of je niet weet of het bij de goede persoon terecht komt. Daar kan je ook iets op verzinnen, bijvoorbeeld een controle met iemands BSN-nummer. De eigen apotheek kan thuis aan de deur afleveren. Het zou gaan om een tijdelijke maatregel. Als de pandemie voorbij is, kunnen we weer verder kijken.”

De Wereldgezondheidsorganisatie stelt dat een echo niet noodzakelijk is om de veiligheid van de behandeling te waarborgen, vertelt Bryk. “De wet vereist dit niet, dus is het ook geen overtreding.” Zij vindt het onrechtmatig wat er gebeurt, omdat er in Nederland voor veel aandoeningen nu andere maatregelen van kracht zijn, maar voor deze vrouwen wordt er geen oplossing geboden.

Ook Vervoort vindt dat zorgelijk. “Als je nu naar de nieuwskoppen kijkt in Nederland, gaat de aandacht vooral over de ic-bedden. Veel andere zaken lijken geen prioriteit te zijn. Als we niet uitkijken, valt dit onderwerp van de tafel. Dat is zorgelijk, omdat problemen met ongewenste zwangerschappen gewoon doorgaan. Dit gaat om zorg in een noodsituatie die niet uitgesteld kan worden. Ik hoop dat de politiek snapt dat wij hier zorgvuldig mee omgaan, want dat doen we namelijk altijd.”

Leusink is ook voorstander van oplossingen zoeken. “We moeten voor deze vrouwen creatief zijn, outside the box denken. De abortushulpverlening ziet een aantal problemen. Ik denk: laten we de komende week kijken hoe we die problemen kunnen oplossen. Hoe we vrouwen in nood kunnen helpen. Bijvoorbeeld door het maken van een aparte website om abortuspillen te verstrekken, voorlichtingsmateriaal samen te stellen in verschillende talen, de vrouwen drie dagen na het innemen van de pil te bellen om te vragen hoe alles gaat. Dat doen we nu niet.”

In andere landen zijn er al noodmaatregelen waardoor de abortuspil tijdelijk thuis kan worden geleverd. Bryk: “Laten we hopen dat Nederland hierin niet achterblijft.” Want wat zijn de gevolgen als de rechter het verzoek afwijst? Buurman: “Die zijn groot. Straks zijn de vrouwen te laat voor een abortusbehandeling met medicijnen. Dan moeten ze naar een abortuskliniek en uitstel van abortus maakt het zwaarder om te ondergaan. Voor veel vrouwen is het psychisch zwaar en heel naar om te weten dat ze zolang ongewenst zwanger zijn, terwijl ze dat niet willen zijn. Ik zou het absurd vinden als de klinieken het zo ver laten komen. In zo’n situatie ga je toch iemand helpen?”

Update: Het kort geding heeft 10 april plaatsgevonden. De rechter heeft het verzoek om de abortuspil thuis te kunnen ontvangen afgewezen.