FYI.

This story is over 5 years old.

Identiteit

Hoe het is als de zangeres van je band borderline heeft en depressief is

"Het voelt een beetje alsof we altijd op een klif staan – er is altijd energie en spanning, zowel positief als negatief."
Noor Spanjer
Amsterdam, NL
RP
foto's door Roos Pierson
Foto door Roos Pierson
Foto door Roos Pierson

Op Eurosonic Noorderslag eerder deze maand presenteerden onze muziekcollega’s van Noisey een panel dat ging over psychische problemen in de muziekindustrie. Want hoe bewaak je je grenzen als je constant omringd wordt door vrolijke vrienden, drank en drugs, en niemand die op tijd naar bed wil? Geestelijk stabiel blijven is voor een muzikant, barvrouw of booker misschien wel net iets lastiger dan voor iemand die van 9 tot 5 op kantoor zit.

Advertentie

Tegelijkertijd zorgt een beetje gekte in je hoofd en leven (vaak) voor de beste liedjes, teksten en ideeën. Ook de zangeres van de Nederlandse indieband Dakota, Lisa Brammer (27), weet haar heftige dalen en pieken om te zetten in sterke en gevoelige lyrics die rechtstreeks je hart inschieten. Maar haar depressies en borderline-persoonlijkheidsstoornis eisen niet alleen van haar een hoge tol, ook voor haar bandleden kan het lastig zijn: Lisa is een goeie vriendin en iedereen wil dat het goed met haar gaat, maar ze heeft ook verplichtingen die ze moet nakomen nu Dakota steeds groter wordt.

Ik sprak met Lisa, bassist Lana Kooper (25) en drummer Annemarie Van den Born (25) over hoe het is als je privé- en werkleven zo door elkaar lopen, wat borderline voor hun vriendschap en de band betekent, en hoe ze de toekomst van Dakota zien.

Lisa

Broadly: Hallo vrouwen, hoeveel zijn jullie met de band bezig?
Annemarie: Altijd eigenlijk.
Lisa: We zien elkaar minstens vier keer in de week.
Lana: Ik leef het leven van deze band en van deze mensen. Een paar weken terug speelden we een keertje niet in het weekend, ik wist niet wat ik aan moest met mezelf.
Annemarie: Toen heb ik je opgehaald en zijn we naar een opening geweest. Het is een gek ding – je hebt je vrienden en familie, en je hebt je bandleden. Lana en Lisa zijn niet mijn zussen, maar wel meer dan vrienden.
Lana: Het voelt echt alsof we getrouwd zijn.

Advertentie

Dan wordt het spannend of het stand gaat houden – 1 op de 3 huwelijken gaat kapot.
Lana: Daar zijn we al eens geweest; we hebben 1,5 jaar pauze gehad, maar nu zijn we alweer meer dan 2 jaar bezig. Hopelijk is het voor altijd.

Lisa, jij hebt last van depressies en bent gediagnosticeerd met borderline. Hoe ging dat?
Lisa: Anderhalf jaar geleden is de diagnose gesteld. Ik wilde weten waarom ik soms rare uitspattingen heb – ik kan mensen echt pijn doen, zonder dat ik dat wil. Mijn reacties zijn intenser. Waar normale mensen zeggen ‘dat vind ik niet leuk’, kan ik scheldend naar iemand toegaan. Van mijn depressies wist ik al langer, maar borderline was nieuw.

Hoe was dat voor jullie, Lana en Annemarie?
Lana: Het was al een tijd lang duidelijk dat sommige dingen niet soepel gingen. De reden dat we uit elkaar gingen was ook omdat Lisa zich heel slecht voelde, waardoor ze last kreeg van haar oren.
Lisa: Ja, tinnitus.
Lana: Als je muziek maakt en daar blij van wordt, en je dat niet meer kan doen door tinnitus, dan kom je in een spiraal naar beneden terecht. Daarom was ik heel blij dat het na een tijd weer beter ging met Lisa – tegelijkertijd zette het me wel aan het denken over hoe het zou gaan als we weer bij elkaar zouden komen als band. Het was nu één keer gebeurd, hoe kunnen we ervoor zorgen dat het goed blijft gaan met Lisa?

Annemarie, Lisa en Lana

Hebben jullie het idee dat psychische stoornissen taboe zijn in de muziekindustrie?
Annemarie: Ja, maar dat is niet beperkt tot de muziekindustrie. Het komt veel voor in kunstberoepen. Het wordt wel gebruikt, maar er wordt niet over gesproken.
Lisa: Ik lees er ook bijna nooit iets over, maar veel muzikanten en kunstenaars hebben iets moeilijks in hun hoofd.

Advertentie

Hoe was dat op het conservatorium, waar jullie alledrie aan hebben gestudeerd?
Annemarie: Ik vind dat er op muziekopleidingen meer aandacht voor mag komen – bij ons werd er niet per se goed gereageerd op iemand als Lisa. Dat vind ik tegenstrijdig.
Lisa: Er zou op elke kunstopleiding een psycholoog moeten zijn.
Annemarie: Kunst en muziek is zo persoonlijk. Je bent met je lichaam en gevoelens bezig, maar die lessen krijg je gewoon van andere muzikanten – niet van mensen die speciaal iets weten van psychische gezondheid.

Hoe was dat voor jou, Lisa?
Lisa: Ik werd, en word nog steeds, door veel mensen als manipulatief gezien. Maar ik heb niet door dat ik het doe – het is niet met voorbedachte rade, ik ben juist impulsief. Daar kan beter mee worden omgegaan op een artistieke opleiding. Mijn zelfbeeld is heel slecht, en alles wat andere mensen, leraren, daar nog voor negatiefs op gooien, brengt mij naar een down. Om het maar niet zo subtiel te zeggen: ik haat mezelf eigenlijk altijd.

Wat voor effect heeft dit op je leven, en dus op de band?
Lisa: Wat er vaak gebeurt in de periodes dat het moeilijk gaat, is dat ik iedereen meetrek. Als ik pijn heb, ga ik lullig doen of ruzie maken, terwijl ik juist contact wil. Na de borderlinediagnose snappen zij dat wanneer ik lullig doe, ik eigenlijk bedoel: help mij.
Lana: Wij hebben heel veel ruzie gehad, Lisa en ik.
Lisa: Ja, omdat ik op kleine dingen al heel heftig kan reageren. Maar nu heb ik gelukkig therapie, waar zij ook een keer mee naartoe zijn geweest.

Advertentie

Dat is wel bijzonder – een soort relatietherapie?
Lisa: Ze kregen voorlichting over hoe borderline werkt, wat zij kunnen doen, en over het feit dat zij ook hun grenzen moeten aangeven, want ik wals over iedereen heen. Het is ook belangrijk dat ik niet egoïstisch word, zo van ‘ja maar ik heb borderline, ik mag zo doen’.
Lana: We hebben een moeilijke relatie omdat we met elkaar bevriend zijn, maar we zitten ook met elkaar in een band, wat eigenlijk een soort business is. Op het moment dat we plannen maken voor de band, wil ik daar ook voor kunnen gaan. Maar ik wil ook niet te veel trekken aan Lisa. Die balans is nog steeds moeilijk.

Gaat het nu beter, nu bekend is dat Lisa borderline heeft?
Lisa: Laatst zei ik tegen Annemarie: ‘Het kan me geen fuck schelen wat je denkt’ – dan moet zij daar omheen gaan denken van: ‘Oke, ze bedoelt niet fuck you’, maar er is iets anders aan de hand.
Annemarie: Ik heb er niets over gezegd en negeerde die opmerking. We hebben geleerd om het grotere plaatje in ons hoofd te houden – waarom praten wij met elkaar, waarom hebben wij dit gesprek –, meer dan dat we focussen op die ene opmerking. Aan het einde van het gesprek zei Lisa: “Het spijt me, dat bedoelde ik niet zo.”
Lana: Dat heb je echt geleerd in therapie.
Lisa: Ja. Als ik boos word, kan ik heel akelig zijn, ik weet precies wat ik moet doen om mensen pijn te doen. Dat is misschien iets wat bij die borderline hoort.
Lana: Een soort EQ dat heel hoog is. Lisa voelt heel goed aan bij andere mensen wat er speelt, en daar kan ze heel goed op in springen. Dat is zowel positief als negatief – en heel gevaarlijk.
Annemarie: Ik vind het óók heel waardevol dat Lisa zo fijngevoelig is.

Advertentie

Voor de muziek?
Annemarie: Ja, maar ook in onze verhoudingen. Als alles is gekalmeerd, kun je echt praten en kom je veel dichter tot elkaar. Als Lisa dat niet had gehad, was het oppervlakkiger gebleven en hadden we misschien minder reden gevoeld om te vechten voor elkaar.

Was het bijvoorbeeld ook een optie dat jullie het niet nog een keer wilden proberen met Dakota? Dat Lisa’s gezondheid een te groot risico vormde?
Lana: Onze ex-gitarist* had het gevoel dat jij omschrijft sterker dan wij – ze vond het een eng idee om dingen in haar leven op te geven voor iets wat zo onzeker is.
Annemarie: Het klinkt nu alsof alles onzeker wordt door die situatie, maar de andere kant van de medaille is de vechtlust van Lisa, die eigenlijk nooit stopt. Ik denk dat ik sneller dat ik sloffend door het leven ga dan Lisa.

En dat komt door borderline, denk je?
Annemarie: Ja, maar het is ook gewoon Lisa.
Lisa: Ik ben constant aan het vechten en sorry zeggen, omdat ik zoveel mensen pijn doe door die uitbarstingen.
Lana: Als je kijkt naar wat er praktisch gebeurt in de band: het kabbelt nooit. Als Lisa zich slecht voelt, kan ze dat omzetten in teksten, in emoties die een plek moeten krijgen.

Ja, iemands geestesziekte kan een creatieve meerwaarde zijn, wat ook gevaarlijk is natuurlijk.
Lisa: Als ik me slecht voel, sta ik te dicht bij mijn emoties – maar het is wel een handige tool om liedjes te schrijven. Mijn gevoel wordt instant vertaald.
Annemarie: Het voelt een beetje alsof we altijd op een klif staan – er is altijd energie en spanning, zowel positief als negatief. Dat zorgt voor een drive die ik in andere projecten nooit heb meegemaakt. Maar daar word ik soms ook heel bang van, moet ik heel eerlijk zeggen.

Advertentie

Het lijkt me sowieso heel inspannend.
Annemarie: Ja, maar op het moment dat Lisa een dip heeft, dan is zij keihard aan het werk, thuis.
Lisa: Om oké te zijn met het feit dat ik me slecht voel. Ik ben altijd aan het vechten met mezelf en hard aan het werk om ‘normaal’ te zijn.

Heftig.
Lisa: Aan de ene kant ben ik blij dat ik mensen om me heen heb die me kunnen helpen, want in heel veel psychische stoornissen voel je je heel alleen. Het is fijn als zij uitreiken en vragen hoe gaat het – ook al reageer ik er niet op. Daar kan ik me ook weer schuldig over voelen. Ik wil niet iedereens leven zo beïnvloeden. Iedereen is steeds met mij bezig en mijn toestand, zo van ‘Is ze oké of niet?’

Annemarie en Lana

Een soort juffen die meekijken.
Lisa: Als ik bijvoorbeeld een nieuwe relatie aanging, dan zag ik hun hoofden al: ‘Oh my god, doe het niet’. Dat ging ook eigenlijk altijd fout, omdat ik heel obsessief kan worden. En zij weten dan al dat er een hele erge downer aan komt.
Annemarie: Maar het is niet ons leven. Lisa moet haar eigen leven leiden.
Lisa: Maar je weet ook dat het de band gaat beïnvloeden. Het kan dat ik dan weer een week aan mijn bed zit gekluisterd, weet je wel.
Annemarie: Het is belangrijk dat Lisa de ruimte heeft om uit te zoeken hoe ze haar leven wil leiden, en hoe het in de toekomst wel goed kan gaan. Het moet niet zo zijn dat haar belevingswereld maar verkleind moet worden, omdat het dan met de band beter zou gaan.
Lana: Je kan je afvragen: is het voor borderlinepatiënten wel fijn om een artiestenleven te hebben – zo onregelmatig en met zo weinig structuur?

Advertentie

Tegelijkertijd gun je ook iedereen met borderline een band als Dakota: zulke hechte vriendschappen, en je kunt je emoties omzetten in muziek.
Lisa: Alle borderliners die ik ken zijn heel slecht in banen houden, omdat ze zich heel snel vervelen. Het kan niet kabbelen, op een geven moment willen we drama. Borderline bestaat bijna altijd uit kortstondige relatie, maar gelukkig is dat met de band anders.
Annemarie: Wij hebben wel eens een schuldgevoel als we Lisa uit huis trekken, terwijl ze het eigenlijk heel moeilijk heeft. Dan denk ik: fuck, wat doe ik haar aan?
Lana: Je hoopt op die momenten dat het goed uitpakt. Het is best moeilijk in te schatten en het risico te nemen: wanneer is ‘nee’ echt nee?

Hoe krijgen jullie haar mee?
Annemarie: We gaan er gewoon heen, we staan voor de deur.
Lana: Als we er eenmaal zijn, is het niet nodig om haar fysiek beet te pakken of zoiets.
Annemarie: Meestal zit ze dan een kwartier lang met een heel boos hoofd achter in de auto, maar daarna ontdooit het snel.

In hoeverre wil je dat iemand beter wordt? De waarde van die intensiteit, zowel voor de vriendschap als de muziek, is groot.
Lisa: Ik denk dat intensiteit er altijd zal zijn, maar dat ik beter leer hoe ik me moet uiten. Dus niet in mijn emotie schieten, niet mensen uitschelden of huilen. Dat wil ik veranderen – ik wil mensen bij me houden, niet wegduwen. Maar ik blijf van binnen wie ik ben, en borderline hoort daar wel bij.
Lana: Het is belangrijk voor ons om te weten dat Lisa er zo bewust mee bezig is en er zo hard aan werkt. Dan is er genoeg vertrouwen om er samen voor te gaan.
Annemarie: Ik wil heel graag dat Lisa beter wordt; ik ben echt niet bang dat anders haar creativiteit verloren gaat. Het gaat ons erom dat de dalen niet zó erg zijn dat het haar echt schade toebrengt.

Iedereen met borderline moet in een band?
Lisa: Ik heb echt duizend veel aan hun, ik weet niet hoe ik het anders had gered.
Lana: En dat werkt twee kanten op.
[Alle drie wrijven ze nu even in hun rood aangelopen ogen.]

Ik word er emotioneel van.
Lisa: Lekker janken allemaal.
Ja, wordt er veel gehuild bij jullie?
Lana: Haha, nee, maar als één iemand gaat, dan allemaal. Wat dat betreft zitten we helemaal op één lijn.

*Jasmine Van der Waals (24) is de nieuwe gitarist van Dakota, en zit sinds december 2017 bij de band.