Marleen (29) is danser, theatermaker én intersekse. Intersekse personen zijn mensen die geboren zijn met een lichaam dat niet voldoet aan de normatieve definitie van een man of vrouw, bijvoorbeeld doordat ze een mix hebben van mannelijke geslachtskenmerken en vrouwelijke genen. In Nederland wordt naar schatting 1 op de 200 mensen geboren als intersekse persoon, en er zijn rond de 40 verschillende condities. Marleen heeft het ‘androgeen ongevoeligheidssyndroom’: ze is geboren met de (doorgaans) mannelijke XY-chromosomen, maar doordat ze volledig ongevoelig is voor mannelijke hormonen, kreeg ze als baby de uiterlijke kenmerken van een meisje – en werd ze vrouw.
Advertentie
Dit weekend studeert ze af als theaterdocent aan de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten met een voorstelling waarin ze samen met vijf andere intersekse personen een inkijkje geeft in het intersekse bestaan. Ik sprak Marleen over hoe het is om met deze conditie geboren te worden en hoe het haar leven beïnvloedt.VICE: Hoi Marleen, je voorstelling heet XY WE. Wat betekent dat precies?
Marleen: Toen ik veertien was, leerde ik tijdens een biologieles over chromosomen. Ik vroeg aan mijn leraar of het kon dat iemand met XY-chromosomen geboren is, dus een jongen moest zijn, maar ongevoelig is voor mannelijke hormonen en toch een meisje werd. Dus wat ik had. “Nee, dat kan niet,” antwoordde hij. Eigenlijk zei hij: jij bestaat niet. XY WE staat ervoor dat wij wel bestaan.Wat wil je met je voorstelling bereiken?
Ik wil mensen laten inzien dat er meer is dan alleen man en vrouw. Mensen zeggen vaak: ‘Je hebt man, vrouw, meer niet, dat is de natuur.’ Intersekse-zijn is het voorbeeld dat dat dus niet klopt. Of mensen vragen ‘hoeveel letters er nog bij moeten komen in het lhbtqi+rijtje.’ Maar er komen niet meer mensen bij: wij waren er altijd al, alleen meer mensen spreken zich uit. Naast jou spelen er nog vijf andere intersekse mensen mee in de voorstelling. Hoe heb je deze acteurs gevonden?
Het zijn geen ‘echte’ acteurs – intersekse acteurs liggen niet voor het oprapen zeg maar, dus dat was nog best een zoektocht. Omdat ik betrokken ben bij organisaties zoals NNID, een organisatie voor seksediversiteit, kon ik in contact komen met anderen. Ik vind het tof dat wij met z’n zessen laten zien dat er niet één intersekse persoon bestaat. De oudste is 79, de jongste 18.
Marleen: Toen ik veertien was, leerde ik tijdens een biologieles over chromosomen. Ik vroeg aan mijn leraar of het kon dat iemand met XY-chromosomen geboren is, dus een jongen moest zijn, maar ongevoelig is voor mannelijke hormonen en toch een meisje werd. Dus wat ik had. “Nee, dat kan niet,” antwoordde hij. Eigenlijk zei hij: jij bestaat niet. XY WE staat ervoor dat wij wel bestaan.Wat wil je met je voorstelling bereiken?
Ik wil mensen laten inzien dat er meer is dan alleen man en vrouw. Mensen zeggen vaak: ‘Je hebt man, vrouw, meer niet, dat is de natuur.’ Intersekse-zijn is het voorbeeld dat dat dus niet klopt. Of mensen vragen ‘hoeveel letters er nog bij moeten komen in het lhbtqi+rijtje.’ Maar er komen niet meer mensen bij: wij waren er altijd al, alleen meer mensen spreken zich uit. Naast jou spelen er nog vijf andere intersekse mensen mee in de voorstelling. Hoe heb je deze acteurs gevonden?
Het zijn geen ‘echte’ acteurs – intersekse acteurs liggen niet voor het oprapen zeg maar, dus dat was nog best een zoektocht. Omdat ik betrokken ben bij organisaties zoals NNID, een organisatie voor seksediversiteit, kon ik in contact komen met anderen. Ik vind het tof dat wij met z’n zessen laten zien dat er niet één intersekse persoon bestaat. De oudste is 79, de jongste 18.
Advertentie
Hoe kwamen je ouders erachter dat je intersekse bent?
Op mijn vijfde moest ik naar het ziekenhuis vanwege een dubbele liesbreuk. Na de operatie zei de arts tegen mijn moeder: we hebben testikels in uw dochter gevonden. Tegenwoordig laten ze die zitten, maar bij mij zijn ze weggehaald. Er werd gezegd dat het kankerverwekkend was, maar ik betwijfel of dat zo is. Ik denk dat artsen meegingen in de maatschappelijk norm: het hoort niet in jou, dus halen we ze weg. Doordat ze mijn testis – dat zijn onderontwikkelde testikels – hebben weggehaald, heb ik geen hormoonproductie. Sinds mijn tiende slik ik hormonen om in de puberteit te komen, onder andere om borsten te krijgen. Ongesteld word ik niet, want ik heb geen baarmoeder, geen eierstokken en geen eileiders.Op welke leeftijd kreeg je door wat dit betekende?
Ik denk dat ik altijd flarden heb meegekregen. Toen mijn leraar vroeg waarom ik regelmatig naar het ziekenhuis moest, dacht ik: is dat niet normaal dan? Vanaf mijn tiende werd ik door mijn ouders in fases ingelicht. Bijvoorbeeld dat ik geen kinderen kon krijgen − ik dacht toen dat dat een speciale gave was − en op mijn twaalfde werd het XX en XY-verhaal uitgelegd, zodat ik naar een lotgenotengroep kon.
Op mijn vijfde moest ik naar het ziekenhuis vanwege een dubbele liesbreuk. Na de operatie zei de arts tegen mijn moeder: we hebben testikels in uw dochter gevonden. Tegenwoordig laten ze die zitten, maar bij mij zijn ze weggehaald. Er werd gezegd dat het kankerverwekkend was, maar ik betwijfel of dat zo is. Ik denk dat artsen meegingen in de maatschappelijk norm: het hoort niet in jou, dus halen we ze weg. Doordat ze mijn testis – dat zijn onderontwikkelde testikels – hebben weggehaald, heb ik geen hormoonproductie. Sinds mijn tiende slik ik hormonen om in de puberteit te komen, onder andere om borsten te krijgen. Ongesteld word ik niet, want ik heb geen baarmoeder, geen eierstokken en geen eileiders.Op welke leeftijd kreeg je door wat dit betekende?
Ik denk dat ik altijd flarden heb meegekregen. Toen mijn leraar vroeg waarom ik regelmatig naar het ziekenhuis moest, dacht ik: is dat niet normaal dan? Vanaf mijn tiende werd ik door mijn ouders in fases ingelicht. Bijvoorbeeld dat ik geen kinderen kon krijgen − ik dacht toen dat dat een speciale gave was − en op mijn twaalfde werd het XX en XY-verhaal uitgelegd, zodat ik naar een lotgenotengroep kon.
Foto door de auteur
De artsen hebben altijd gezegd dat het beter was als ik er met niemand over sprak, want niemand zou me begrijpen. Als gevolg daarvan loog ik over alles. Als ik naar het ziekenhuis moest, verzon ik een smoesje. Tegen vriendinnen loog ik dat ik ook ongesteld was. Ik had altijd tampons in mijn tas zodat ik degene was die er eentje kon geven als een vriendin erom vroeg.
Advertentie
Wat deed al dat liegen met je?
Ik was heel eenzaam en voelde me anders en raar. Alsof er een monster in me zat en mensen met een brandende fakkel achter me aan zouden komen en ‘burn witch’ zouden roepen, als ze dat monster zouden zien. Dat gevoel delen veel intersekse mensen, weet ik door het maken van de voorstelling. We hebben het altijd moeten verzwijgen, daardoor duurt het zolang voor we erover durven te praten.Waren er naast de hormonen die je moest slikken nog andere medische gevolgen?
Op mijn zestiende moest ik iedere dag met ijzeren staven mijn vagina oprekken, omdat mijn vagina niet volgroeid was. Nu vind ik het raar dat er überhaupt niet werd gevraagd of ik op mannen of vrouwen viel, of dat er werd verteld dat je ook op andere manieren seks kan hebben dan penetratie. Een oude, witte mannelijke arts gaf de staven mee zonder uitleg. Na een half jaar kwam ik terug en zei hij: “Oh nee, je doet het verkeerd, je moet glijmiddel gebruiken.” Thuis konden onze slaapkamers niet op slot, dus deed ik het iedere dag in de dode hoek van m’n deur zodat niemand me kon zien. Later vertelde een seksuoloog dat ik het liggend had moeten doen.Kon je er met je ouders over praten?
Het onderwerp voelde zo beladen, ik vermeed die gesprekken liever. Als we het erover hadden, deden ze de deuren dicht zodat niemand ons kon horen praten. Toen ik het aan mijn nichtje had verteld, zei mijn moeder: “Heb je écht gezegd dat ze het tegen niemand mag vertellen?” Tijdens therapie heb ik een heftige ruzie gehad met mijn ouders, waarin ik het hun kwalijk nam dat ze zo op die geheimhouding waren gaan zitten. Maar zij deden wat hen was verteld door in totaal acht verschillende professionals: dat dat beter voor mij zou zijn. Het is voor hen ook niet makkelijk geweest.
Ik was heel eenzaam en voelde me anders en raar. Alsof er een monster in me zat en mensen met een brandende fakkel achter me aan zouden komen en ‘burn witch’ zouden roepen, als ze dat monster zouden zien. Dat gevoel delen veel intersekse mensen, weet ik door het maken van de voorstelling. We hebben het altijd moeten verzwijgen, daardoor duurt het zolang voor we erover durven te praten.Waren er naast de hormonen die je moest slikken nog andere medische gevolgen?
Op mijn zestiende moest ik iedere dag met ijzeren staven mijn vagina oprekken, omdat mijn vagina niet volgroeid was. Nu vind ik het raar dat er überhaupt niet werd gevraagd of ik op mannen of vrouwen viel, of dat er werd verteld dat je ook op andere manieren seks kan hebben dan penetratie. Een oude, witte mannelijke arts gaf de staven mee zonder uitleg. Na een half jaar kwam ik terug en zei hij: “Oh nee, je doet het verkeerd, je moet glijmiddel gebruiken.” Thuis konden onze slaapkamers niet op slot, dus deed ik het iedere dag in de dode hoek van m’n deur zodat niemand me kon zien. Later vertelde een seksuoloog dat ik het liggend had moeten doen.Kon je er met je ouders over praten?
Het onderwerp voelde zo beladen, ik vermeed die gesprekken liever. Als we het erover hadden, deden ze de deuren dicht zodat niemand ons kon horen praten. Toen ik het aan mijn nichtje had verteld, zei mijn moeder: “Heb je écht gezegd dat ze het tegen niemand mag vertellen?” Tijdens therapie heb ik een heftige ruzie gehad met mijn ouders, waarin ik het hun kwalijk nam dat ze zo op die geheimhouding waren gaan zitten. Maar zij deden wat hen was verteld door in totaal acht verschillende professionals: dat dat beter voor mij zou zijn. Het is voor hen ook niet makkelijk geweest.
Advertentie
Wanneer begon je erover te praten?
Het was heel fijn dat ik vanaf mijn twaalfde bij de lotgenotengroep zat, zodat ik er met mensen over kon praten. Maar voor de rest sprak ik er met niemand over. Alleen met één vriendin. Op mijn 22e adviseerde zij dat ik met iemand moest gaan praten. Ik was mezelf als alien gaan zien. Als een jongen zei dat-ie me leuk vond, dacht ik: nee, want je kent me niet. Ik kon geen relaties aangaan, durfde niet. Terwijl al mijn vriendinnen vriendjes hadden. Mijn psycholoog zei: “Zo’n jongen kent je wél, alleen niet dat deel.” Ik moest leren dat intersekse een onderdeel van me is, maar niet alles. Langzamerhand begon ik het vriendinnen te vertellen. Altijd huilend, omdat het zo beladen was, maar iedereen reageerde normaal. Iemand zei: ‘Wat maakt het mij nou uit hoe je chromosomen eruitzien? Je bent en blijft Marleen.’ Op mijn 25e ging ik mijn verhaal vertellen in een voorstelling. Ik dacht: ik ga mijn verhaal delen op een podium aan wildvreemden, maar er zijn ooms en tantes die het nog niet weten. Twee weken voor de première deelde ik een medisch educatiefilmpje op Facebook waaraan ik had meegewerkt. Dat was mijn ‘echte’ coming-out. Ik trilde, dacht: nu komt die schreeuwende menigte. Er kwamen alleen maar lieve reacties. Bij iedere reactie was ik opgelucht dat diegene nog steeds met me praatte. Iemand zei: topwijf ben je! Ik was opgelucht dat diegene me nog als meisje zag.
Het was heel fijn dat ik vanaf mijn twaalfde bij de lotgenotengroep zat, zodat ik er met mensen over kon praten. Maar voor de rest sprak ik er met niemand over. Alleen met één vriendin. Op mijn 22e adviseerde zij dat ik met iemand moest gaan praten. Ik was mezelf als alien gaan zien. Als een jongen zei dat-ie me leuk vond, dacht ik: nee, want je kent me niet. Ik kon geen relaties aangaan, durfde niet. Terwijl al mijn vriendinnen vriendjes hadden. Mijn psycholoog zei: “Zo’n jongen kent je wél, alleen niet dat deel.” Ik moest leren dat intersekse een onderdeel van me is, maar niet alles. Langzamerhand begon ik het vriendinnen te vertellen. Altijd huilend, omdat het zo beladen was, maar iedereen reageerde normaal. Iemand zei: ‘Wat maakt het mij nou uit hoe je chromosomen eruitzien? Je bent en blijft Marleen.’ Op mijn 25e ging ik mijn verhaal vertellen in een voorstelling. Ik dacht: ik ga mijn verhaal delen op een podium aan wildvreemden, maar er zijn ooms en tantes die het nog niet weten. Twee weken voor de première deelde ik een medisch educatiefilmpje op Facebook waaraan ik had meegewerkt. Dat was mijn ‘echte’ coming-out. Ik trilde, dacht: nu komt die schreeuwende menigte. Er kwamen alleen maar lieve reacties. Bij iedere reactie was ik opgelucht dat diegene nog steeds met me praatte. Iemand zei: topwijf ben je! Ik was opgelucht dat diegene me nog als meisje zag.
Advertentie
Hoe gaat nu met je, zit het monster nog in je?
Ik zie het nu als een cool artistiek monster. Mijn drive om te ‘maken’ komt daarvandaan. Ik heb het zo geïnternaliseerd dat het nog steeds onnatuurlijk voelt om het ‘gewoon’ te vertellen. Vanochtend vroeg de opticien waar mijn afstudeervoorstelling over ging. Mijn eerste reactie is: ik verzin iets anders. Toen zei ik: ohja, met intersekse mensen, en liet ik iets vallen van: zoals bij mij gebeurd is. “Dus deels autobiografisch!” reageerde hij positief verrast.Mijn ouders vragen weleens: moet je hier wel mee bezig blijven? Maar juist door er zoveel mee bezig te zijn, heeft het een plek gekregen. Als ik terugdenk aan mijn puberteit, raakt dat gevoel van eenzaamheid me het meest. Dat was niet nodig geweest, als iemand had besloten dat ik het niet geheim hoefde te houden. Daar kan ik kwaad van worden. Mijn huidige arts zegt: we wisten gewoon niet hoe we ermee om moesten gaan. Artsen lijken nu wel in te zien dat dat geen goed idee was − de jongste acteur uit de voorstelling is 18, en tegen haar werd niet gezegd dat ze het geheim moest houden. Maar er is nog steeds veel werk aan de winkel.Dankjewel Marleen.
De voorstelling XY WE is dit weekend te zien op de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten – het is helaas al uitverkocht, maar mocht je geïnteresseerd zijn om in de toekomst een keer te komen kijken, dan kun je via reserveren@marleenhendrickx.nl contact opnemen.
Ik zie het nu als een cool artistiek monster. Mijn drive om te ‘maken’ komt daarvandaan. Ik heb het zo geïnternaliseerd dat het nog steeds onnatuurlijk voelt om het ‘gewoon’ te vertellen. Vanochtend vroeg de opticien waar mijn afstudeervoorstelling over ging. Mijn eerste reactie is: ik verzin iets anders. Toen zei ik: ohja, met intersekse mensen, en liet ik iets vallen van: zoals bij mij gebeurd is. “Dus deels autobiografisch!” reageerde hij positief verrast.Mijn ouders vragen weleens: moet je hier wel mee bezig blijven? Maar juist door er zoveel mee bezig te zijn, heeft het een plek gekregen. Als ik terugdenk aan mijn puberteit, raakt dat gevoel van eenzaamheid me het meest. Dat was niet nodig geweest, als iemand had besloten dat ik het niet geheim hoefde te houden. Daar kan ik kwaad van worden. Mijn huidige arts zegt: we wisten gewoon niet hoe we ermee om moesten gaan. Artsen lijken nu wel in te zien dat dat geen goed idee was − de jongste acteur uit de voorstelling is 18, en tegen haar werd niet gezegd dat ze het geheim moest houden. Maar er is nog steeds veel werk aan de winkel.Dankjewel Marleen.
De voorstelling XY WE is dit weekend te zien op de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten – het is helaas al uitverkocht, maar mocht je geïnteresseerd zijn om in de toekomst een keer te komen kijken, dan kun je via reserveren@marleenhendrickx.nl contact opnemen.