De backlash die mensen krijgen als ze zich uitspreken over Palestina

Socials staan vol met beelden van zwaargewonde mensen, grafiekjes waarin het aantal doden wordt bijgehouden, petities en oproepen tot gerechtigheid voor Palestijnen. Mensen lijken niet bang om hun stem te laten horen voor Palestina. Maar zo’n steunbetuiging, of oproep tot een staakt-het-vuren, kan ook tot negatieve reacties en soms zelfs bedreigingen leiden.  

Volgens oorlogsjournalist Rudi Vranck, die jarenlang in het Midden-Oosten werkte, kiezen ook journalisten voorzichtig hun woorden als het gaat om Palestina en Israël, vanwege intimidatie door wat hij “trollenlegers” noemt. En er zijn ook andere gevolgen. Zo werden studenten en een docent van de Universiteit Leiden tot aan hun huis achtervolgd door beveiligers van de universiteit na een protest van de actiegroep Students for Palestine, waarbij ze de universiteit opriepen om de banden met Israël te verbreken. Noord-Amerikaanse universiteiten zijn miljoenen dollars misgelopen omdat sponsors hun financiering hebben teruggetrokken na pro-Palestina-protesten die plaatsvonden op het universiteitsterrein.

Afgelopen week werd de uit Nederland afkomstige voetballer Anwar El Ghazi ontslagen bij voetbalclub Mainz nadat hij in een post op social media “From the river to the sea, Palestine will be free” had geschreven. Omdat die leus ook door Hamas werd gebruikt, wil het Duitse Openbaar Ministerie onderzoek doen naar de voetballer, vanwege “een serieuze verdenking voor het verstoren van de publieke orde door het goedkeuren van misdaden in combinatie met het aanzetten tot haat en het verspreiden daarvan.” 

Ook in Nederland is de leus omstreden. Zo vindt een meerderheid in de Tweede Kamer dat het een oproep tot geweld is. Tegelijkertijd concludeerde het Openbaar Ministerie in 2022 al dat de leus niet strafbaar of antisemitisch is, en valt binnen de vrijheid van meningsuiting.

Wat kan er allemaal gebeuren als je van je laat horen? VICE sprak vier mensen die zich uitspreken over Palestina – met alle gevolgen van dien. 

Maurits de Bruijn (39) 

Als Nederlandse Jood is Israël belangrijk voor mij geweest om mijn Joodse identiteit te ontdekken. Ik ben er veel geweest, omdat het voor mij de plek was waar ik toegang kreeg tot een vorm van de Joodse cultuur en het Joodse leven die ik in Nederland niet had. Op een gegeven moment kwam er verandering in mijn verhouding tot Israël, omdat ik meer te weten kwam over de ontstaansgeschiedenis. Ik ben me meer bewust geworden van het verhaal van de Palestijnen, van de Nakba, en van hoe weinig Nederlanders weten over hoe het voor Palestijnen is om te leven onder een Israëlische bezetting of blokkade.

Ik heb daar al veel over geschreven. Nu blijkt opnieuw hoe pro-Israëlisch onze premier is, en hoe de oorlogsmisdaden van het Israëlisch leger worden gerechtvaardigd in Nederland. Ook de media blijft voor het grootste gedeelte aan de kant van de Israëlische regering. Mijn perspectief wijkt daarvan af, dus vind ik het belangrijk om dat te laten horen, om ervoor te zorgen dat dat geluid ook wordt vertegenwoordigd – en dan misschien ook juist door iemand met een Joodse achtergrond. Dat ik Joods ben wil niet zeggen dat ik pro-Israël ben. Sinds het zionisme bestaat zijn er al anti-zionistische Joden. 

Dat ik me uitspreek over Palestina doet niks af aan hoe Joods ik ben, ondanks dat sommige mensen me dat willen doen geloven. In het begin deed dat me wel wat. Het bracht me een beetje aan het wankelen. Inmiddels heb ik er veel over geschreven en me er vaak over uitgesproken en hebben die opmerkingen niet zoveel invloed op me, al maakt het me soms wel moedeloos. Het is typisch dat het tegen me wordt gebruikt. Het illustreert dat mensen niet bevraagd willen worden, dat iemand met een onwelgevallige mening weggezet dient te worden. De een noemt me een verrader, de ander zegt dat mijn mening antisemitisme legitimeert of antisemitisme voedt. Dan heb je mensen die zeggen dat ik niet echt Joods kan zijn vanwege mijn perspectief. Wat ik ook te horen krijg is dat ik als queer persoon niet eens veilig zou kunnen rondlopen in Gaza, dus dat het belachelijk is dat ik mij wel voor de Palestijnen uitspreek. 

Binnen de Joodse gemeenschap leeft veel angst en trauma, en dat wordt ook heel erg gebruikt binnen de politiek. Ik weiger me daartoe te laten verleiden. Op Instagram plaatste ik onlangs een post waarin ik signaleer dat er sinds 7 oktober veelvuldig gerefereerd wordt aan de Holocaust, dat de ene genocide wordt aangegrepen om de andere goed te praten. Ik kan dat als zoon van een Holocaust-overlevende niet aanzien.

Zo noemde Biden de aanval van Hamas de dodelijkste dag voor Joden sinds de Holocaust, bestempelde Netanyahu Hamas als “de nieuwe nazi’s” en spelde de Israëlische VN-ambassadeur Gilad Erdan tijdens een betoog een gele Davidster op. Hij zou dat doen om “degenen die zijn omgekomen bij de aanval van Hamas te eren”. Op de sterren stond “nooit meer”. De Israëlische regering en haar bondgenoten gebruiken de Holocaust om de genocide op de Palestijnen te rechtvaardigen. Ik kan me geen kwalijker nalatenschap inbeelden. 

Ik kan niet aanzien dat de pijn die mijn familie heeft geleden en de wijze waarop ze zijn vermoord, wordt ingezet om dit geweld te legitimeren. Dat is pijnlijk, misplaatst, en kan alleen maar tot meer geweld en meer doden leiden. Als we de verschrikkingen van 40-45 zo nodig moeten oprakelen, als die zo nodig tot een les moeten leiden, waarom geldt “nooit meer” dan niet als argument voor een staakt-het-vuren? 

Selma Omari (29) 

Ik ben een samenwerking kwijtgeraakt die me heel veel geld zou opleveren, omdat ik mij op mijn socials veel uitspreek over Palestina. Als ik zie dat mensen onrecht wordt aangedaan, dan spreek ik mij uit. Daar heb ik altijd al voor gestaan en dat zal ik blijven doen. In elk interview en in elk gesprek heb ik altijd gezegd: onrecht is iets wat mij echt heel boos kan maken. Hoe kunnen mensen de situatie in Palestina zien en het geen onrecht willen of durven noemen? 

Het is zo’n absurd idee dat er met twee maten wordt gemeten, en dat mensen discussies hebben over hoe we de verschrikkelijke situatie in Palestina moeten noemen. Wat er in Palestina gebeurt is inhumaan en mensen willen het gecompliceerder maken dan het daadwerkelijk is. Om eraan bij te dragen dat mensen de waarheid gaan inzien, blijf ik beelden delen. Natuurlijk krijg ik af en toe wel tegenreacties, maar het zijn vaak een beetje dezelfde personen die continu terugkomen in mijn DM of met een Israëlische vlag onder mijn post reageren. 

Veel mensen zeggen iets zonder zich te hebben verdiept in de geschiedenis. Sommige mensen spreken zich niet uit omdat ze zich alleen verbonden voelen met degenen die op hen lijken, maar wegkijken en niet praten is ook een kant kiezen. 

Anderen zijn bang voor de consequenties. Voor mij was het ook niet zonder gevolgen. Maar als ik campagnes kwijtraak omdat ik mij uitspreek over mensenrechten, dan vind ik dat onrecht. Het is een vorm van censuur. Een bedrijf snoert op die manier iemand de mond, door aan iemands financiën te komen. Het schrikt me niet af om mij uit te spreken, maar het geeft me brandstof om dit te blijven doen. 

Ik vind dat mensen zich moeten blijven uitspreken, omdat westerse media de realiteit helemaal niet laten zien. Mensen moeten de stem zijn van de mensen, vooral van de onderdrukten, en dat zijn de Palestijnen in dit geval. Social media is op dit moment een mooi iets, want dat maakt het mogelijk dat we geluid voor hen maken, nu hun stem niet wordt gehoord. 

Ik denk dat deze generatie verschil kan maken, en ik zie gelukkig ook echt verandering. Er zijn bijvoorbeeld ook mensen die zich heel graag willen uitspreken, maar nog niet weten hoe. Ik sta er altijd voor open om met zulke mensen in gesprek te gaan, dat heb ik ook gedaan met een paar mensen. Op die manier kunnen we elkaar blijven informeren, zodat we elkaar en de situatie beter begrijpen. 

Wat mijn samenwerkingen betreft: ik geloof dat alles staat geschreven, dus dat je krijgt wat voor jou is voorbestemd. Waar de ene deur sluit, openen er meer en betere deuren. 

Frannie Fluyt  (29) 

Op mijn Instagram deel ik veel posts over Palestina. Gelukkig delen mijn vrienden en familie mijn mening, waardoor ik weinig tegenreacties krijg. Ik hoor wel vaak dat ik het me niet zo moet aantrekken, omdat ik er niet goed van word als ik naar de beelden blijf kijken. Mensen zeggen dat ik vrij emotioneel reageer, maar ik weet dat die emotie heel diep zit en ik een emotionele band met Palestina heb. 

Mijn ouders hebben mij vroeger altijd over Palestina verteld, over de Nakba en over hoe dat door de jaren heen tot een apartheidsregime leidde. Maar mijn emotionele band met Palestina begon in 2019, toen ik voor mijn stage en afstudeerproject naar de Westelijke Jordaanoever vertrok. Er werd me toen vaak gevraagd of ik niet bang was, maar omdat ik warm werd ontvangen, voelde ik geen angst maar nieuwsgierigheid. Die warmte bleef ik voelen gedurende de drie maanden dat ik in kamp Balata zat, in de buurt van Nablus. De mensen daar zijn al 75 jaar alles kwijt, geruïneerd en klein gehouden, maar de liefde die zij voor de medemensen hebben, daar kunnen we hier nog wat van leren.  

In de drie maanden dat ik daar was leerde ik iemand kennen. Ik verloor een deel van mijn hart aan hem, en aan zijn land. We kozen voor een langeafstandsrelatie. Hij zocht me later op in Nederland en een paar maanden later vertrok ik voor drie maanden weer naar Palestina om tijd door te brengen met hem en zijn familie. 

Daar hoorde ik voor het eerst het geluid flashbommen, die als echte bommen klinken. Die werden ingezet door de IDF [het Israëlische leger, red.] als er weer een bus vol kolonisten in de buurt van het kamp werd gedropt, om in een religieus gebouw feest te vieren. Ook zag ik wekelijks raids in het kamp: dan viel de IDF onaangekondigd binnen om een “zoekactie” te houden, maar eigenlijk arresteren of beschieten ze alles en iedereen die “in de weg loopt”. Toen ik een nachtje bij Bedoeïenen in de woestijn sliep, voerde de IDF ‘s nachts een zoek- of treiteractie uit. Een paar uur lang bleven ze met een tiental helikopters rondjes vliegen boven onze hoofden. 

Ook was er een aanval door bewapende kolonisten vlakbij Nablus. Ze werden beschermd door de IDF en vernielden alles in het dorp. Huizen, winkels, auto’s, bomen. Het was zo intens dat we bij vreemden in huis moesten schuilen. Toen het weer veilig genoeg was om verder te rijden, brak mijn hart. Alles was zwartgeblakerd, kapot, in puin. De kolonisten werden door de IDF veilig naar huis gebracht, terwijl Israëlische soldaten tientallen Palestijnen arresteerden. Ik heb die nacht in stilte gehuild, want ik realiseerde mij: wat ik nu in een paar dagen meemaak, wordt mijn toenmalige vriend, zijn familie en alle Palestijnen al meer dan 75 jaar aangedaan. Water dat wordt afgesloten, dagelijks getreiter, checkpoints, random controles en arrestaties, vernederingen. Dat is de dagelijkse realiteit al jaren, en dat is zo oneerlijk. Het is mensonterend en het doet me veel pijn dat zij dat moeten doorstaan. 

Ik vind dat het absoluut geen kwaad kan om emoties te laten zien. Er gaan dagelijks mensen dood, ik begrijp niet hoe je daar geen emotie op kunt loslaten. Natuurlijk probeer ik tot op zekere hoogte afstand te houden, maar dat gebeurt in principe al 75 jaar door de hele wereld en kijk wat dat heeft opgeleverd. Misschien wordt het juist tijd om ons dingen aan te trekken, ook al zijn die dingen een “ver-van-je-bedshow”.

Het gebeurt ook niet alleen in Palestina. Het gebeurde tijdens de Eerste en Tweede Wereldoorlog, in Myanmar, in Soedan, in Srebrenica, en wat dacht je van de poging tot het uitroeien van de Oeigoeren? Het westen kijkt altijd weg. 

Ik heb geleerd dat het gros van de mensen onwetend is, zich nooit heeft ingelezen over dit onderwerp en eigenlijk klakkeloos volgt wat de mainstream media erover zeggen. Soms ga ik de discussie aan, maar als ik merk dat ik emotioneel word en die mensen het toch niet gaan begrijpen, stop ik het gesprek.  

Sam (30) 

Mijn opa en andere familieleden hebben de sleutels van hun huizen in Palestina na al die jaren nog steeds. Op een dag hopen ze er weer naartoe te kunnen, wanneer ons land weer van ons is. Maar of dat realistisch is, weten we nog niet. Zelf ben ik niet opgegroeid in Palestina, maar groeide ik op als vluchteling in Jordanië. Ik ben politiek vluchteling, maar ook mensenrechtenactivist, queer, feminist en een persoon van kleur. Eigenlijk representeer ik meerdere identiteiten, die samenkomen in de Palestijnen. Voor al die mensen spreken we ons uit en  dat doen we vanaf het moment dat we geboren zijn tot we doodgaan. Van generatie op generatie.

Zelf doe ik dat onder meer door te protesteren en te spreken, zowel online als offline tijdens demonstraties. Een paar dagen terug kreeg ik bericht van Instagram dat ik 180 dagen ben geschorst. Ik kan nu bijvoorbeeld niet meer live gaan. De stem van de Palestijnen wordt onderdrukt. Dat is onrecht.

Je kunt je als queer persoon of persoon van kleur niet uitspreken zonder gevolgen. Wanneer ik mij uitspreek, krijg ik soms haatreacties. Mensen gooien het vooral op dat ik queer ben. Ze zeggen dingen als: “Palestijnen zouden je nooit accepteren, je zou daar worden vermoord door hen, dus waarom spreek jij je uit?” Kort na die reactie kreeg ik een ban op Instagram, dus ik denk dat diezelfde mensen mijn account rapporteren. Terwijl: ik wil gewoon bewustzijn creëren. 

Voor een persoon van kleur heeft het uitspreken een andere lading. Het is niet hetzelfde als wanneer een wit persoon zich ergens over uitspreekt. 

Ik heb internationaal recht gestudeerd. Ik was een activist die internationale wetten respecteerde en geloofde dat die voor alle mensen golden. Ik had heel veel passie en hoop. Nu voel ik dat niet meer. Menselijkheid was mijn hoop, maar vandaag de dag is het een droom geworden. Menselijkheid is gestopt op de dag dat Gaza werd gebombardeerd. 

Als persoon van kleur met een islamitische achtergrond zie ik dat de internationale gemeenschap, en dan vooral het Westen, zich minder uitspreekt als het gaat om onze problemen of ons leed. Voor hen zijn wij niet meer dan nummers. Soms denk ik aan hoe de wereld reageerde toen Rusland Oekraïne binnenviel. De hele wereld stond achter Oekraïne. Ik ook, omdat ik als activist strijd voor vrijheid. Maar nu het gaat om mensen van kleur, zie ik helaas dat er een dubbele standaard is. Iedereen zou gelijke rechten moeten hebben, en ik vind het jammer om te zien dat mensen van kleur diezelfde energie nu niet terugkrijgen. 

Op sommige berichten reageer ik niet. Dat maakt mensen vaak bozer, omdat ze niet willen dat je ze negeert. Ik wil me niet verlagen tot hun niveau. Als iemand iets zegt waar diegene oprecht over wil discussiëren, zonder dat diegene mij begint uit te schelden, dan ga ik wel een normaal gesprek aan, op een respectvolle manier. 

Ik kan niet aanzien dat zelfs kinderen worden vermoord. Zelf heb ik een zoon en een dochter, dus dat is zo’n enge gedachte. Het ene kind zou niet meer rechten moeten hebben dan het andere, alleen om waar diegene woont of vandaan komt. Er is geen logica, geen menselijkheid. Ik sta voor alle vormen van vrijheid en mijn enige droom is de bevrijding en terugkeer van Palestina. Het is een kwestie van tijd, hoop ik. Tot die tijd: we are not free until everyone is free.