Sikhs over hoe het is als je cultuur en identiteit onder druk staan

Honderden sikhs kwamen in februari dit jaar samen bij een politiebureau in de Indiase deelstaat Punjab. Ze eisten vrijlating van een man die volgens hen onterecht gearresteerd was. Hij is niet de enige sikh die om politieke redenen zou zijn opgepakt. Sommige sikh-activisten zitten al jaren vast. De groep demonstranten werd aangevoerd door de charismatische, welbespraakte 30-jarige politieke activist Amritpal Singh. 

Het protest mondde uit in een gewelddadige confrontatie met de politie. Volgens de groep sikhs viel de politie hen aan met wapenstokken. De politie beweert dat zij het geweld zelf uitlokten. 

De man die was opgepakt is uiteindelijk vrijgelaten, maar de media en overheid richtten zich vooral op Singh, de man die zijn stem het hardst liet horen. Hij wil dat sikhs zich verzetten tegen het onrecht dat hun gemeenschap wordt aangedaan en hij spreekt zich actief uit voor de onafhankelijkheid van Punjab. 

In zijn speeches hekelt Singh het ‘Hindoenationalisme van premier Narendra Modi’. In korte tijd heeft hij een grote achterban weten op te bouwen in binnen- en buitenland, mede dankzij social media. En daar zijn de Indiase autoriteiten niet blij mee. 

Sinds afgelopen maand was de staatspolitie op zoek naar Singh om hem te arresteren. De Indiase overheid ziet hem als een gevaar voor de openbare orde, omdat zijn toespraken ‘provocerend’ zouden zijn. Singh besloot daarop onder te duiken, en is inmiddels opgepakt, meldt de politie van Punjab. In een statement zegt Singh dat hij zich heeft aangegeven, omdat hij zijn onschuld wil bewijzen. 

De Indiase autoriteiten gingen ver om hem op te pakken. Zo legden ze afgelopen maand het internet plat voor 27 miljoen mensen, waarschijnlijk om te voorkomen dat hij zijn achterban via socials zou bereiken. 

Eerder zei advocaat Parmjeet Singh Gazi uit Punjab tegen VICE World News dat de recente gebeurtenissen deel uitmaken van een groter proces om sikhs te isoleren en aan te pakken. “Een vervolg op de psychologische oorlogsvoering die tientallen jaren teruggaat.”

Deze periode herinnert sikhs binnen en buiten India aan het geweld in de jaren tachtig, toen sikh-leider Sant Jarnail Singh Khalsa een emancipatiebeweging begon. De Indiase overheid probeerde in reactie daarop de sikh-cultuur uit te hollen: sikhs werden afgeschilderd als gevaarlijke terroristen en hun belangrijkste heiligdom, de Harmandir Sahib, werd aangevallen. 

In de jaren daarna voerden sikhs een gewapende strijd tegen de Indiase staat. Om die te onderdrukken zou de staat structureel massamoorden hebben gepleegd. Veel sikhs zijn in die tijd gevlucht, ook naar Nederland. 

VICE sprak met jonge sikhs over een cultuur en identiteit die altijd onder druk staat, en over het geweld dat weer oplaait en de trauma’s van hun ouders dichterbij brengt.

Navjot (26) 

“Mijn vader was de tweede zoon van het gezin die India verliet. Hoewel hij nooit de intentie had om naar Nederland te komen, moedigde mijn oma dat heel erg aan. Sikhs werden vermoord en gevangen gehouden en waren voortdurend doelwit van discriminatie en ongelijke behandeling. Het werd steeds moeilijker voor onze community om openlijk zichzelf te zijn. 

Ook voor mijn vader was dat niet makkelijk. Hij had vaak discussies met mijn oma, omdat ze zei dat hij zijn haar moest knippen ‘zodat hij niet meteen herkend zou worden als sikh’. Het hebben van lang haar is een van de dingen die bij onze religie hoort, daarom was het pijnlijk. Voor ons is ons uiterlijk een belangrijk onderdeel van onze identiteit en onze religie. Lang haar, een tulband en traditionele kleding horen daarbij. Wanneer iemand je door je uiterlijke kenmerken herkent als sikh, weet diegene: ‘hey, deze persoon kan mij helpen en beschermen’.

Veel ouders wilden uit angst hun kinderen beschermen, door hen te dwingen hun identiteit te verstoppen. Mijn vader heeft er destijds voor gekozen om naast zijn identiteit, ook zijn land op te geven. Hij stond voor de keuze tussen het een of het ander en wilde het beste voor zijn familie, en later voor zijn kinderen. Daarom besloot hij tijdelijk alleen naar Nederland te gaan, in de hoop dat de situatie in Punjab zou verbeteren, maar dat is nooit gebeurd. Mijn moeder en ik volgden later. Mijn vader zegt nu: ‘Daar zouden jullie geen toekomst hebben, omdat jullie je daar als sikhs niet vrij kunnen uitspreken’. 

Ik ga jaarlijks terug, omdat ik niet wil vergeten waar ik vandaan kom. Heel fijn, maar tegelijkertijd ongelofelijk confronterend, omdat ik de veranderingen zie. Mijn ouders leerden op de basisschool bijvoorbeeld nog over de sikh-guru’s, oftewel spirituele leermeesters. Terwijl mijn neefjes en nichtjes nu in sommige scholen in Punjab niet eens meer Punjabi mogen spreken op school, ondanks dat het de officiële taal is. Steeds meer borden op de wegen zijn in Hindi en niet meer in Punjabi. Door zulke veranderingen ben ik bang dat de sikh-geschiedenis en cultuur zal verdwijnen als zij ons blijven onderdrukken en wij niet van ons laten horen. 

Ook in Nederland ondervonden wij uitdagingen als tweede generatie sikhs. Op de basis- en middelbare school werden mijn broertjes vaak gepest vanwege hun lange haren. Soms ben ik bang dat onze community of identiteit verdwijnt. Onze ouders hebben bepaalde dingen al opgegeven. Als wij dat ook doen, wat blijft er dan over? 

Laatst had ik het er met mijn ouders over dat het in hun tijd anders was, vooral omdat er geen social media was. Daardoor konden mensen hun stem niet laten horen. Ik zei tegen mijn ouders: 'Jullie hebben zoveel meegemaakt, maar we hebben daar nooit uitvoerig over gesproken. Het is alsof jullie er niet over willen praten’. Ze gaven toe dat het gevoelig ligt, en dat ze het moeilijk vinden dat wij ons wel uitspreken en zelfs openlijk protesteren. Ze hebben me ook vaak gewaarschuwd voor de risico’s en zeiden dat er op mij wordt gelet als ik mijn stem laat horen. Ze zijn bang dat mij iets overkomt als ik in India ben, vooral omdat ze dat zagen gebeuren bij familieleden die ineens verdwenen.

Mijn vader vindt het pijnlijk dat hij honderd protesten heeft bijgewoond zonder enig resultaat, en dat ik nu hetzelfde patroon herhaal. Maar ik geloof dat wij die cyclus kunnen doorbreken. Mijn ouders kwamen naar Nederland en wilden zich focussen op een goede basis voor ons, maar wij als tweede generatie hoeven niet vanaf nul te starten. Wij hebben al een basis van waaruit wij onszelf kunnen onderwijzen en dit onrecht kunnen tonen aan de rest van de wereld.

Gurbir (23)

Een tulband, lange baard en een stalen armband. Ik zie er niet per se uit zoals de meeste jongens van mijn leeftijd. Maar ik heb er niet altijd zo uitgezien. Toen ik jonger was, had ik een opgeschoren kapsel en was ik niet te onderscheiden van een gemiddelde Nederlandse jongen. 

Mijn ouders zijn jaren geleden uit hun land vertrokken vanwege de slechte omstandigheden. Hun voornaamste prioriteit was overleven. Hierdoor stond religie niet altijd centraal in ons leven, zoals bij veel andere sikhs in Nederland. Ik wist wel dat sikhs herkenbaar zijn aan hun tulband, maar ik had er weinig kennis van. 

Toen ik wat ouder werd besloot ik om een tulband te gaan dragen. Dit was niet altijd even makkelijk. Toen ik voor het eerst een tulband droeg op de middelbare school weigerde een docent mij les te geven, omdat ik geen 'muts' mocht dragen in het klaslokaal. Tijdens mijn studie waarschuwde een andere docent mij dat ik met dit uiterlijk nooit een baan zou vinden. Soms werd ik door vreemden gezien als extremist en ik ben vaker in heel onprettige situaties beland. Zo werd ik tijdens het hardlopen onterecht aangehouden en als verdachte van een steekpartij gezien, alleen omdat de agent het verschil niet zag, of niet wilde zien, tussen mijn zwarte tulband en een zwarte capuchon. Helaas ben ik niet de enige sikh-jongere die dergelijke ervaringen heeft. Dit is namelijk een bekend fenomeen binnen de gemeenschap in Nederland.

Amritpal Singh heeft een belangrijke rol gespeeld in mijn persoonlijke en religieuze groei. Net als ik, was hij niet altijd een praktiserende sikh en droeg hij niet altijd de sikh-kenmerken. Dit maakte het voor mij makkelijker om me met hem te identificeren. Zijn toewijding en naleving van onze normen en waarden hebben mij laten inzien hoe belangrijk het is om jezelf te accepteren zoals je bent, ondanks dat dit niet altijd overeenkomt met de standaarden van de samenleving. Hij heeft mij geleerd om op te staan tegen onrecht, voor onszelf, maar ook voor degenen die geen stem hebben. Zelfs als dit betekent dat onze familie of wijzelf hieronder kunnen lijden.

Geïnspireerd door Amritpal Singh heb ik het mijn missie gemaakt om zo veel mogelijk bewustzijn te creëren over wie sikhs zijn. Dit doe ik bijvoorbeeld door onder meer presentaties te geven op basisscholen en te spreken tijdens protesten. Ook probeer ik de sikh-gemeenschap meer zichtbaarheid te geven door informatieve video's te maken op sociale media, maar ook de dagelijkse dingen te laten zien die we doen. Ik probeer de gemeenschap op verschillende manieren te vertegenwoordigen. Zo sloot ik vorig jaar aan bij de uitzending van Beau, waarin Beau van Erven Dorens een openhartig gesprek aan ging met leden van onze gemeenschap. Dankzij Amritpal Singh begrijp ik nu dat het naleven van onze religieuze overtuigingen niet alleen persoonlijk is, maar ook van invloed is op de bredere samenleving.

Met mijn inzet hoop ik de discriminatie van sikh-kenmerken, zoals de tulband en baard, hier in Nederland tegen te gaan. Ik ben ervan overtuigd dat als mensen meer bekend zijn met onze cultuur en de betekenis achter deze kenmerken, zij zullen inzien dat het niets anders is dan een uiting van ons geloof en onze identiteit. Ik hoop dat het stereotype beeld, dat men vaak heeft bij het zien van onze identiteit, kan worden doorbroken.

Harsimran (24)

In 2012 verhuisde ik met mijn familie naar Punjab, waar mijn ouders vandaan komen. Mijn moeder was destijds heel ziek en het was een van haar laatste wensen om naar de gouden tempel in Punjab te gaan. Toen het beter met haar ging besloten we daar te blijven wonen.

Thuis in Nederland kreeg ik de basisdingen van het geloof en onze cultuur mee. Daarom was het voor mij een hele cultuurshock toen we naar India gingen. Het was ook anders dan mijn ouders me hadden verteld, daaraan merkte ik dat het oude Punjab is veranderd. 

Ik merkte al snel dat er veel mis was met de politiek en educatie van het land. Tijdens geschiedenislessen merkte ik bijvoorbeeld dat belangrijke onderdelen misten. Ik zag ook veel protesten. En ik begreep dat er in de staat, en eigenlijk het hele land, anders wordt omgegaan met sikhs dan met anderen.  

Inmiddels wonen we al een paar jaar weer in Nederland. Met mijn ouders heb ik het vaak over politiek en de huidige situatie in India. Mijn vader support me als ik protesten bijwoon, maar benadrukt altijd hoe voorzichtig ik moet zijn met wat ik post of zeg, en dat komt door zijn eigen trauma’s. 

Hoewel ik de basis van het geloof heb meegekregen, ben ik zelf nog niet volledig praktiserend. Ik hou me wel aan de principes, zoals het niet eten van vlees en geen alcohol drinken, maar qua uiterlijk struggle ik nog steeds, vooral het laten groeien van mijn haar. Dat is een van de belangrijkste dingen voor een sikh, omdat je daardoor jezelf accepteert zoals God je heeft gecreëerd. Als vrouw heb ik daar soms moeite mee vanwege de westerse schoonheidsidealen. Ik weet dat ik het ooit ga overwinnen, maar voor nu is het nog een interne strijd. Toen ik in Punjab woonde, praktiseerde ik bijna volledig. Ik was omringd door veel sikhs, waardoor het makkelijker en motiverend was. Op mijn school was religie ook belangrijk.

Na een paar jaar verhuisde ik naar Engeland, waar dat verwaterde. Hoewel daar ook best veel sikhs zijn, merkte ik dat ik het moeilijker vond om eraan vast te houden. Nu ik weer in Nederland woon, merk ik hoeveel vrijheid we hier hebben om er uit te zien zoals we willen. Mensen stellen wel veel vragen, maar vooral vanuit interesse. 

Door vrijwilligerswerk te doen bij DSA en mij te omringen met jongeren uit Nederland die er ook bij betrokken zijn, probeer ik op die manier mijn roots vast te houden. Zo probeer ik bij te dragen aan de maatschappij en ‘sewa’, oftewel selfless service, te doen. Dit houdt in dat je anderen helpt, zonder er iets voor terug te krijgen. Het geeft mij enorme rust en ik word geïnspireerd door jonge sikhs die al een stap verder zijn. Zo probeer ik mezelf dichter bij mijn geloof en onze waarheid te houden.  

Prabdeep (27)

‘‘Mijn familie, vrienden en ik proberen bewustzijn te creëren over sikhi en onze omstandigheden, maar we kunnen niet de impact maken die we graag willen maken. Ik praat er vaak over met mijn ouders, die er ook vol afschuw en vooral pijn naar kijken.’’

We zien een terugkerend patroon in India - wanneer sikhs praten over hun eigen rechten dan worden we uitgemaakt voor terroristen. Ook mijn moeder heeft hiermee te maken gehad voordat zij naar Nederland kwam. Zij was vaak aan het werk in een andere staat dan Punjab in India, en in de jaren negentig werd zij vaak uitgemaakt voor  landverrader, terrorist en soortgelijke termen. 

De familie van mijn moeder heeft in deze periode het leed ondervonden die de staat heeft veroorzaakt. Zij komen uit de regio's Amritsar en Gurdaspur in Punjab, waar van oudsher veel sikhs wonen. Deze gebieden waren vaak het doelwit van staatsgeweld. Mijn moeder vertelde me dat de politie regelmatig invallen deed bij sportclubs waar jongens aan het sporten waren en hen zonder enige aanleiding arresteerden. Velen van hen werden vervolgens gedood in zogenaamde 'fake encounters’, oftewel buitengerechtelijke executies door de politie of overheid. Dit gebeurt zogenaamd uit zelfverdediging.

Mijn moeder vertelde dat op een gegeven moment het aantal jongens in de regio zo drastisch afnam dat het voor meisjes moeilijk werd om te trouwen, omdat er simpelweg bijna geen jongens meer over waren.

Ik denk niet dat de community of religie verdwijnt, maar ik ben wel bang dat sikhs hun wortels verliezen. Ons geloof is daar ontstaan en op dit moment zijn we in Punjab met de meerderheid, maar ik ben bang dat we dat op een gegeven moment niet meer zullen zijn en dat sikhs daar hun roots verliezen. Dat zie ik nu al door de massa-migratie die vanuit Punjab plaatsvindt. Jongeren worden door de slechte sociaaleconomische omstandigheden gedwongen om te vertrekken.

Ik denk dat de oudere generatie de situatie inmiddels grotendeels heeft geaccepteerd. Begrijpelijk, want ze zijn het land ontvlucht voor betere leefomstandigheden en een waardig bestaan. Hier hielden ze zich bezig met overleven, dat was hun prioriteit. Dan kies je voor wat belangrijk is voor je kinderen, voor stabiliteit en daar hoort acceptatie van de situatie bij. Niet omdat ze opgeven, maar omdat ze een veilig bestaan willen opbouwen. Wij hebben de kans om daarop voort te bouwen en verder te kijken.  

Wij jonge sikhs in Nederland proberen dat door onszelf te verenigen en actief bezig te zijn met sikhi. Het geloof leert ons om ons in te zetten voor de maatschappij. Met onze jongerenorganisatie Dutch Sikh Association proberen we dit te doen, en daarnaast gebruiken we de media om aandacht te vragen voor de sikhs en onze omstandigheden. 

We merken dat er continu een soort propaganda plaatsvindt op het internet en helaas krijgen we in westerse media ook weinig de kans om ons perspectief te laten horen. In India verliezen we de slag sowieso, want de media is daar van de staat. 

Amrit Pal Singh is het voorbeeld van het niet openlijk kunnen spreken. Het enige wat hij deed was jongeren dichter bij het geloof brengen. In Punjab is drugsgebruik bijvoorbeeld een groot probleem onder jongeren. Hij probeerde dat om te keren en jongeren dichter bij het geloof te brengen. Hij is voor ons de verpersoonlijking van de sikh-idealen. Iemand die zich dapper en onbevreesd uitspreekt tegen onrecht en ons perspectief met intellect en duidelijke taal deelt met de wereld. Daar is de staat bang voor.