Deze Nederlandse fotograaf ging naar Mali om meisjesbesnijdenis te documenteren

Dit artikel is gemaakt in opdracht van: Plan International Nederland

6 februari is het internationale dag tegen meisjesbesnijdenis, ook wel vrouwelijke genitale verminking genoemd. Wereldwijd zijn ruim 200 miljoen meisjes en vrouwen slachtoffer van meisjesbesnijdenis, en ondanks de lichamelijke en geestelijke problemen die de meeste vrouwen als gevolg hiervan ervaren worden er alleen al in Mali, West-Afrika, nog dagelijks 746 meisjes besneden.

De redenen voor meisjesbesnijdenis variëren van samenleving tot samenleving, maar hebben altijd te maken met traditie en een cultureel bepaalde visie op vrouwelijke seksualiteit en aantrekkelijkheid. Dit zorgt ervoor dat meisjes (onverdoofd) besnijdenis ondergaan, en ook later hun dochters laten besnijden. Er wordt geloofd dat een onbesneden vrouw een man impotent kan maken of vies is. De besnijdenis zelf is een gruwelijke verminking: de clitoris wordt gedeeltelijk of helemaal weggesneden, en vaak wordt een deel van de vagina dichtgenaaid.

De Nederlandse fotograaf Ilvy Njiokiktjien (33) uit Maarssen reisde eind december samen met naar Mali om een reportage te maken van de gevolgen van meisjesbesnijdenis en fotografeerde onder andere een besnijdster, de mesjes die ze gebruikt, de locatie waar meisjes worden besneden, en te praten met Malinese meisjes over hun eigen besnijdenis. We spraken Ilvy over haar reis en fotografie en hoe organisaties als Plan Nederland helpen om meisjesbesnijdenis tegen te gaan.

Broadly: Hoi Ilvy, afgelopen december was je in Mali. Hoe was dat?
Ilvy: Indrukwekkend dekt de lading niet, maar dat was het eigenlijk wel. Ik reis voor mijn werk heel veel naar Afrika, maar ik vond Mali heel anders dan de landen waar ik tot nu toe ben geweest. Vaak zijn mensen timide, en praten ze liever niet over onderwerpen als meisjesbesnijdenis. Mali is heel levendig. Er werd muziek gemaakt op straat, mensen waren vrolijk en ontvingen ons met open armen als we een dorp bezochten. Ze wilden ook graag hun verhaal vertellen en op de foto.

Hoe heb je je voorbereid op de heftige reis?
Het onderwerp houdt me al lang bezig. In 2012, nog voor ik ging samenwerken met Plan Nederland, heb ik me er erg in verdiept omdat ik toen al van plan was er iets mee te doen voor mijn werk. Ik ging er dus niet geheel onvoorbereid heen, maar de realiteit was zo veel erger dan ik had verwacht. De meeste meisjes die we spraken waren tussen de zes en vijftien jaar oud toen ze werden besneden, en konden het zich heel levendig herinneren. Geen van de vrouwen was er enigszins positief over, niemand zei: “Het was pijnlijk maar dit is nu eenmaal onze cultuur.” En iedereen was het erover eens dat het een schadelijke traditie is.

Wat zijn de consequenties van meisjesbesnijdenis?
Ik heb vrouwen gesproken die hun leven lang infecties hebben of bij de bevalling van hun kind weer heel veel last kregen. Naast die lichamelijke problemen is het een enorm traumatische gebeurtenis. Meisjes worden uit het niets meegenomen naar een toiletgebouw en tegen de grond gewerkt. Hun benen worden uit elkaar getrokken en het meisje schreeuwt alles bij elkaar. Het bloedt verschrikkelijk. Ik heb er filmpjes van gezien: het is puur verminking. Daarnaast is het besef dat jouw mening als meisje of vrouw er helemaal niet toe doet mensonterend. De leider van het dorp, een man, en de oudere vrouwen bepalen of je wordt besneden. Die dwang vond ik zo verschrikkelijk.

Hoe maak je foto’s van zoiets gruwelijks?
Ik heel lang nagedacht over hoe ik het in beeld wilde brengen. Foto’s van de besnijdenis zelf zijn te gruwelijk, en er was tijdens onze trip geen moment dat we dat konden doen. Ik had van tevoren wel bedacht dat ik bepaalde series wilde maken, zoals eentje van de locaties waar vrouwen besneden zijn. Dat bleken vaak toiletruimtes te zijn, maar ik heb ook een serie van foto’s bij een mangoboom, waar vrouwen die nu rond de vijftig zijn in hun jeugd besneden zijn. Dat was heel indrukwekkend.

Zie je verandering in hoe er over meisjesbesnijdenis nagedacht wordt?
Absoluut. Ten eerste gebeurt het veel minder: in Mali is in 87 dorpen meisjesbesnijdenis al afgeschaft. We hebben een serie gemaakt van drie generaties vrouwen waarbij de eerste generatie altijd waren besneden, de tweede vrijwel altijd, maar de derde generatie steeds vaker niet. Jonge meisjes zeggen ook dat ze het niet zullen doen bij hun dochter. Ten tweede zie je een grote verschuiving in wat mannen vinden van meisjesbesnijdenis: traditionele mannen willen geen onbesneden vrouw, maar jongere jongens maakt het niet uit en vinden het belangrijk dat ze gezond is en lief.

En Plan Nederland heeft aan deze verbetering meegeholpen?
Ja. De mensen uit het dorp geven aan dat de voorlichting die wordt gegeven door organisaties als Plan Nederland heel erg helpen. Bij voorbeeld, Plan voert nu projecten uit tegen meisjesbesnijdenis in 180 dorpen en 87 dorpen zijn al besnijdenis-vrij.

Vindt iedereen deze ontwikkeling positief?
Het is een ingewikkelde situatie, want door het verdwijnen van meisjesbesnijdenis verdwijnt ook werk voor de vrouwen die de besnijdenissen uitvoeren. Het vak wordt uitgevoerd door vrouwen die vaak van dorp tot dorp trekken en waarmee ze geld verdienen. Als organisatie moet je dan zorgen dat deze vrouwen iets anders kunnen doen. Maar eigenlijk is dat gewoon iets heel goeds: het is een teken dat de gruwelijke traditie aan het verdwijnen is.

Veel slachtoffers van meisjesbesnijdenis worstelen hun hele leven met lichamelijke, psychische en seksuele problemen. Voorbeelden zijn extreme (chronische) pijn, hevige bloedingen, infecties, menstruatieklachten, pijn bij seks, onvruchtbaarheid, problemen bij de bevalling, angst en depressie. De kans op klachten is, zowel op korte als lange termijn, groot. In de onderstaande film zie je fragmenten uit de verhalen van meisjes en vrouwen die vertellen over hun eigen besnijdenis, en een besnijdster die vertelt waarom. Lees de volledige verhalen op de van Plan Nederland en teken de petitie om meisjesbesnijdenis te stoppen.