Dit is een van de beroerdste regisseurs in Hollywood – en hij bestaat niet

Niet alle films lopen zoals regisseurs ze gepland hadden. Soms ligt dat aan bezuinigingen, of er zijn conflicten achter de schermen, of er is bemoeienis van de studio. Of misschien was het verhaal gewoon ruk. Regisseurs willen vaak niet geassocieerd worden met dit soort films, dus dan gebruiken ze een pseudoniem in hun credits. Dat pseudoniem is Alan Smithee.

Smithee heeft ellenlange credits. Op IMDb staan meer dan 100 films die aan hem worden toegeschreven. De lijst bevat enkele van de lulligste films die je maar kunt bedenken – parodieën en vreselijke filmblunders. Maar op die lijst staan ook grote namen uit de geschiedenis van cultklassiekers zoals David Lynch's film Dune (waarover dadelijk meer), Meet Joe Black (die kwam op de lijst terecht als gevolg van zware montage) en Hellraiser Bloodline (studioconflicten, meerdere regisseurs).

Maar wie is Alan Smithee? En waar komt hij eigenlijk vandaan?

Het begon allemaal in 1969, toen regisseur Don Siegel bezig was met de opnames voor de film Death of a Gunfighter. De film was oorspronkelijk van regisseur Robert Totten, maar omdat hij onenigheid kreeg met de hoofdrolspeler, werd Siegel aangetrokken. Toen het echter tijd was om de film daadwerkelijk uit te brengen, wilde geen van beide regisseurs er ook maar iets meer mee te maken hebben.

Dus kwam de Amerikaanse bond van filmregisseurs (Directors Guild of America) bijeen om te proberen een oplossing te vinden. Ze besloten een alias te creëren: Alan Smith. Maar volgens wijlen televisieregisseur John Rich was dat een te gewone naam, en zo ontstond Allen Smithee (later veranderd in Alan Smithee).

Ironisch genoeg kreeg Death of a Gunfighter goede recensies, en dat was lof voor de niet-bestaande Smithee. “Regisseur Allen Smithee,” schreef filmrecensent Roger Ebert in 1969, “een naam die ik niet ken, laat het verhaal op natuurlijke wijze ontvouwen. Hij predikt niet, en hij blijft nooit lang hangen op het voorspelbare.” Vanaf dit moment kreeg elke film die ‘artistiek was gecompromitteerd’, dit pseudoniem.

De auteurstheorie vormt de andere reden waarom dit pseudoniem steeds populairder werd binnen de filmgemeenschap. “De auteurstheorie ging er van uit dat regisseurs de auteurs van een film waren, en dat alle lof of kritiek op een film dus gericht was op de regisseur en zijn artistieke keuzes,” legt Bob Woolsey, hoofd filmproductie aan de Vancouver Film School, uit. “In combinatie met de opkomst van regisseurs als Francis Ford Coppola, Martin Scorsese en Steven Spielberg, maakte de auteurstheorie regisseurs net zo beroemd als de acteurs in hun films.”

Woolsey vervolgt: “Naarmate regisseurs prominenter en machtiger werden, verwachtten ze volledige creatieve controle over hun films te krijgen. Dus telkens als de studio's hun gewicht in de schaal legden en knoeiden met de eindversies van films, haalden regisseurs hun naam van de projecten weg en vervingen die door Alan Smithee.”

Volgens Tel K. Ganesan, filmproducent en -distributeur, mag deze naam alleen  worden gebruikt onder bepaalde omstandigheden. “De studio moest bijvoorbeeld toegeven dat het de controle over een film had overgenomen van de regisseur, voordat het de naam mocht gebruiken,” zegt hij. “Als een regisseur afstand wilde doen van een film, dan was de verwachting dat hij anoniem bleef.”

Een van de meest bekende voorbeelden van een regisseur die gebruik heeft gemaakt van dit pseudoniem is David Lynch in de film Dune. Voordat regisseur Denis Villeneuve in 2021 de moderne wereld kennis liet maken met de kruiden van Arrakis, deed Lynch in 1984 eenzelfde poging. Maar die film werd geteisterd door nachtmerrie-achtige toestanden tijdens de pre-productie fase. Lynch was niet de eerste regisseur die ingehuurd werd om de klus te klaren. Regisseurs als Ridley Scott en Alejandro Jodorowsky werden benaderd voordat Lynch werd gevraagd.

Lynch wilde alleen regisseren als hij het werk in tweeën mocht splitsen. Maar de studio zette hem onder druk om alles in één keer te filmen. Woolsey legt uit: “Oorspronkelijk leverde Lynch een film die meer dan drie uur duurde. De studio dwong hem het in te korten en het resultaat was natuurlijk een onbegrijpelijke puinhoop. Op de filmische  versie van de productie kwam Lynch' naam wel voor, maar op de latere televisieversie stonden de credits van Alan Smithee.”

Bovendien vonden er ongelukken plaats, er waren problemen op de set, problemen met de douane, rottende dieren en zieke crewleden. De film wordt nu alom beschouwd als een cultklassieker, maar Lynch beschouwt dit naar verluidt als een donkere vlek in zijn carrière.

Het Alan Smithee pseudoniem werd ergens in de jaren 2000 opgeheven, en dat is grotendeels te danken aan de film die uitkwam in 1997: An Alan Smithee Film: Burn Hollywood Burn. In deze film maakt een man die eigenlijk Alan Smithee heet een film die door de studio opnieuw wordt bewerkt, wat resulteert in een vreselijke film. Wanneer hij besluit dat hij zijn naam niet meer wil verbinden aan de film, realiseert hij zich dat zijn naam hetzelfde is als het pseudoniem dat er normaal op de aftiteling voor in de plaats zou komen.

En in een nogal hilarisch geval van het leven dat kunst imiteert, was de regisseur van de film, Arthur Hiller, zo ontevreden over het eindproduct dat zijn naam in de aftiteling werd vervangen door Smithee.

Tegen deze tijd was dit pseudoniem algemeen bekend geworden, waardoor de credits een doodvonnis werden. “Het publiek wilde geen Alan Smithee-film meer zien, omdat mensen nu wisten dat de regisseur zo ongelukkig met het project was dat hij zijn naam er niet meer aan wilde verbinden,” aldus Woolsey. “Filmliefhebbers waren er trots op als ze erachter waren gekomen wie deze films hadden geregisseerd, en regisseurs begonnen achter de schermen te vertellen waarom ze het pseudoniem hadden gebruikt.”

 En dus ging de naam Alan Smithee in de jaren 2000 met vervroegd pensioen. De naam duikt af en toe nog op in de aftiteling. In 2010 liet de Nederlandse regisseur Rita Horst na onenigheid met de producent haar naam op de aftiteling van de film Iep! veranderen in ‘Ellen Smit’, een Nederlandse versie van Alan Smithee. Het meeste recente voorbeeld is The Night Watchers uit 2018. Maar tegenwoordig kiezen regisseurs meestal aliassen op individuele basis, afhankelijk van de film. 

Smithee is hierdoor waarschijnlijk een van de meest productieve regisseurs/scenarioschrijvers van deze tijd. Zijn credits in de filmindustrie zijn enorm lang, en strekken uit over meerdere genres en decennia. Hij is de meest beruchte regisseur die de wereld nooit zal zien, maar zijn legende zal eeuwig voortleven.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk op VICE UK.

Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.