Transgender personen vertellen over het lange wachten op hun transitie

Hoewel het bewustzijn rondom transgenders groeit, is hulp voor mensen die transgenderzorg nodig hebben volgens lhbt-belangenorganisaties “verder weg dan ooit.” Nou valt een periode als 'De Middeleeuwen' natuurlijk ook onder "ooit", dus misschien is dat in letterlijke zin wat overtrokken, maar goed gaat het in ieder geval niet.

Onlangs luidden belangengroepen voor transgender personen de noodklok om absurd lange wachttijden en beloofde Minister van Medische Zorg Bruno Bruins beterschap na kamervragen. De minister schat dat zo'n 500 kinderen en jongeren op dit moment op een wachtlijst staan om transgenderzorg te krijgen. Volgens Bruins is de capaciteit van gendercentra de afgelopen jaren gegroeid, maar is dit niet voldoende om de groeiende vraag bij te benen.

Volgens Transvisie, Transgender Netwerk Nederland en het COC Nederland is de wachtlijst in een half jaar opgelopen van van 52 naar 111 weken. De belangenorganisaties sluiten niet uit dat het percentage zelfdodingen – dat al relatief hoog ligt in deze groep – door de lange wachttijden zal toenemen. Inmiddels heeft de Gemeente Amsterdam een motie aangenomen om bij het kabinet aan te dringen op een snelle uitbreiding van de capaciteit.

In Nederland worden complete transities alleen bij de genderpoli's van het VU medisch centrum (VUmc) in Amsterdam – dat recent gefuseerd is met het AMC en onder de naam Amsterdam UMC verder gaat – en bij het UMCG in Groningen uitgevoerd. Transgenders moeten eerst officieel de diagnose van 'genderdysforie' krijgen voordat ze in transitie kunnen gaan en bijvoorbeeld puberteitremmers kunnen krijgen.

Zowel voor jonge transgenders, wiens lichaam nog volop in ontwikkeling is naar het ongewenste geslacht, en oudere transgenders die zich vaak lange tijd – door het onbegrip in de samenleving – onderdrukt hebben gevoeld, zijn de wachttijden om geholpen te worden enorm pijnlijk. Ik vroeg twee transgender personen en iemand die zich identificeert als non-binair hoe hun gang naar de genderpoli verliep en hoe het is om lang te moeten wachten op medische hulp om jezelf te kunnen zijn.

Juno (21), non-binair

VICE: Hoe verliep jouw weg naar de genderpoli?
Juno: Een jaar geleden heb ik besloten om in transitie te gaan. Ik heb zover ik me kan herinneren altijd het gevoel gehad dat ik niet in mijn lichaam paste, maar voorheen kreeg ik met bijvoorbeeld make-up, kleding en scheren wel het gewenste resultaat. Vorig jaar kreeg ik opeens borsthaar en toen dacht ik: dat wil ik niet! Ik wil gewoon tieten, maar of dat nou per se bij het vrouw-zijn hoort, daar ben ik niet mee bezig.

Hoe lang moet je nu wachten?
Ik heb me in december 2016 aangemeld en ik zou in oktober 2017 mijn eerste gesprek hebben. Ik ben toen op de verkeerde dag – een dag te laat – gegaan, en toen kon ik weer drie maanden wachten. Het was natuurlijk mijn eigen schuld, maar het is wel zuur dat het allemaal zo lang moet duren.

Wat doet al dat wachten met je?
Het is vervelend, omdat ik het gevoel heb dat het nu of nooit is; mijn mannelijke kenmerken worden namelijk steeds sterker. Ik vind dat die toenemende mannelijkheid mijn lichaam verpest, dus als het aan mij zou liggen zou ik meteen aan de testosteronblokkers gaan. Dat testosteron voelt als gif dat door mijn lichaam giert – laat het stoppen! Ik word er écht doodongelukkig van. Soms zie ik mensen die wel al een hormonale behandeling [testosteronblokkers en oestrogenen] ondergaan en dan word ik best wel jaloers.

Hoe voel jij je nu?
Ik voel me momenteel niet mezelf als ik in de spiegel kijk. In mijn hoofd zal er ook veel veranderen – in positieve zin – als ik mijn hormonen krijg, want nu heb ik een sterk onbeantwoord verlangen dat constant aan me knaagt. Ik wil rust in mijn hoofd, en ik zou graag willen dat mijn lichaam eruit ziet zoals ik wil zodat ik van mezelf kan houden, want ook dat stel je door dat wachten uit.

En nu?
Soms denk ik eraan om hormoonmedicatie [testosteronblokkers en oestrogenen] via internet of de zwarte markt te bestellen, maar dat doe ik maar niet want dan ben ik nog verder van huis als het misgaat en het VUmc me niet wil helpen.

Gino Mulder (18) Transman

VICE: Hoe verliep jouw weg naar de genderpoli?
Gino: Zo rond mijn dertiende kreeg ik het gevoel dat ik eigenlijk een jongen was. In het begin durfde ik deze gevoelens met niemand te delen, maar twee jaar geleden heb ik het mijn familie en vrienden eindelijk verteld. Kort daarna heb ik geïnformeerd naar het traject om in transitie te gaan. Anderhalf jaar geleden heb ik me bij het VUmc aangemeld.

Hoe ging het daarna?
In die tijd kon je alleen bij de genderpoli van het VUmc terecht. Ik moest toen acht maanden wachten en dat is erg lang. Heb ik eindelijk voor mezelf gekozen, moet ik alsnog lang wachten voordat ik aan mezelf kan werken. Ik voelde me wanhopig en werd er depressief van; ik had nergens zin in en werd constant als vrouw aangesproken, terwijl ik een man ben. Hierdoor ging ik bijvoorbeeld niet naar werk, omdat ik het enorm vervelend vond om met mensen geconfronteerd te worden die mij als vrouw aanspreken. Ze willen bij het VUmc dat je goed nadenkt over je keuze, maar het duurt constant lang om iemand te spreken, waardoor de transitie erg traag verloopt, en dit terwijl ik zelf al twee jaar zeker weet dat ik in transitie wil. Het is frustrerend dat je afhankelijk bent van medische hulp om jezelf te kunnen zijn. Soms dacht ik eraan om hormonen via internet te bestellen.

Waarom heb je dat niet gedaan?
Dan ben je nog verder van huis; want dan is er een kans dat je wordt afgewezen bij het VUmc om in transitie te gaan als het misgaat. Ik heb vorige week gelukkig mijn eerste shot testosteron gehad!

Wat goed! Hoe voel je je nu?
Goed, want nu kan ik eindelijk aan mezelf werken en worden wie ik écht ben.

Heb je tips voor andere transgender personen die hiermee te maken hebben?
Ja, mijn tip is vooral om naar andere plekken te kijken dan het VUmc, want die zijn er tegenwoordig ook. En misschien nóg belangrijker; doe waar je gelukkig van wordt en wees jezelf!

Joukje Pfenninger (42), transvrouw

VICE: Hoe verliep de weg naar de genderpoli voor jou?
Joukje: Ik wist vanaf jongs af aan dat ik me niet comfortabel voelde in mijn lichaam. Toen ik als kind met poppen speelde zei ik bijvoorbeeld dat ik een piemel lelijk vond. Vooral die van mezelf vond ik niet mooi. Ik kom uit een andere tijd wat betreft transgender acceptatie; in de jaren tachtig en negentig stonden vonden mensen dit maar belachelijk. Op mijn 25e realiseerde ik me dat ik niet langer kon wegrennen en mijn genderidentiteit niet langer geheim kon houden. Rond mijn 35e heb ik na therapie pas geleerd dat ik aan mijn behoeften mocht voldoen en eerlijk kon zijn over wie ik ben. De laatste jaren is de emancipatie omtrent transgender personen flink gegroeid. Daardoor vindt men makkelijker de weg. Bij mij heeft het veel schade veroorzaakt dat ik zolang niet mezelf kon zijn.

Ben je na je coming out naar het VU medisch centrum gegaan?
Nee, ik ben eerst lang in onderhandeling geweest met mezelf; ben ik een crossdresser of een transvrouw? Later ben ik met dingen begonnen als mijn lichaam ontharen en ik weet nog dat ik dacht: wow dit voelt lekker! Daarna ben ik uit de kast gekomen als transgender. Er werd een beetje laconiek gereageerd vanuit mijn omgeving, en mijn moeder vroeg of ik homo was. Hierna heb ik online oestrogeenhormonen en testosteronblokkers besteld.

Waarom heb je voor zelfmedicatie gekozen?
Ik had geen zin om te wachten, want ik was al bijna veertig. De klok tikte dus voor mijn gevoel, en bovendien had ik geen zin om me te moeten verantwoorden aan een psycholoog om hormonen te krijgen. Ik wist heel goed waar ik heen wilde met mezelf. Na twee maanden ben ik naar mijn huisarts gegaan en toen ben ik naar een seksuoloog doorverwezen om te praten. Pas later ben ik naar het VUmc gegaan, maar toen stond ik al steviger in mijn schoenen en daardoor ging het proces ook sneller. Veel mensen zien de psychologen bij de VU als een soort poortwachters, maar als je met jezelf aan de slag gaat voordat je daar komt scheelt het enorm.

Dus je werd wel geholpen bij de genderpoli ondanks dat je met zelfmedicatie was begonnen?
Er zijn heel veel mythes over zelfmedicatie en het VU. Als je open kaart speelt willen ze je best helpen, leert mijn ervaring. Je moet duidelijk zijn over wat je wilt en je lot niet in andermans hand leggen. Ik ben het bewijs dat het na je 35e nog kan. Ik heb nu een cup C/D en ben blij met mijn lichaam. Ik begrijp dat zelfmedicatie afgeraden wordt, maar in mijn geval wogen de risico’s niet op tegen mijn sterke wil om te beginnen en mijn ongeluk. Het was wel vrij intensief, enerzijds omdat je aan jezelf gaat werken en mensen afstand van je nemen omdat ze je een rare vogel vinden en anderzijds heb je met hormonale schommelingen te maken. Bij sommige testosteronblokkers krijg je bijvoorbeeld sneller een depressie, maar je kunt je op fora goed inlezen, weet ik.

Wat is jouw advies voor mensen die lang moeten wachten?
Licht je huisarts in als je met zelfmedicatie begint, ga met een seksuoloog of therapeut praten en koop vooral geen troep op de zwarte markt. Ik snap dat het frustrerend als je niet jezelf kunt zijn, maar met een slachtofferpositie bereik je niets. Ik zie helaas veel transgender personen die verbitterd raken. Ga dus in ieder geval niet stil zitten; hou vooral van jezelf en knok voor wat je wilt!