Gezonde relaties hebben grenzen en dit is hoe je ze aangeeft

De column How, Though? helpt je bij de complexe problemen van het alledaagse leven.

Ik ben niet iemand die graag grenzen stelt tegenover vrienden of familie – althans, ik spreek ze niet uit. Ik heb een hekel aan conflicten. Ironisch genoeg heb ik er ook een hekel aan als vrienden en familieleden mijn grenzen niet respecteren. Wat natuurlijk niet helemaal eerlijk is.

Alleen in liefdesrelaties vind ik het niet moeilijk om grenzen aan te geven. Ik val op mannen, en ik haat het gedrag waar zij vaak mee wegkomen nog veel meer dan dat ik conflict haat. Ik kan dan ook gemakkelijk tegen een gast zeggen dat als hij me nog wil zien die avond, hij dat voor acht uur aan me moet laten weten. Veel lastiger vond ik het om tegen mijn moeder te zeggen dat ze me tijdens mijn studententijd niet elke zaterdag om tien uur ‘s avonds moest bellen. (Met 'lastiger' bedoel ik eigenlijk dat ik het haar nooit verteld heb, en dat ze – na talloze telefoontjes te hebben genegeerd en berichten met 'Ik ben aan het [voeg gezonde activiteit in], bel je morgen!' te sturen – de hint zelf wel begreep.)

Ik besloot relatie- en familietherapeut Dr. Racine R. Henry te raadplegen en haar te vragen hoe je in zakelijke en persoonlijke relaties wél duidelijk kunt maken wat je nodig hebt, en wat vooral niet. Van haar leerde ik dat ik eigenlijk passief-agressief was door de oproepen van mijn moeder te negeren, in plaats van gewoon te zeggen dat we beter op een ander tijdstip konden bijpraten. Dr. Henry gaf me ook een paar tips voor het aangeven van mijn grenzen in andere relaties. In het kader van een beter en volwassener persoon worden, ben ik zeker van plan om ze te gebruiken.

Om te weten wanneer je een grens moet aangeven, is het handig om eerst duidelijk te weten wat een grens precies betekent. "Een grens is een lijn van respect. Het is een limiet die je stelt aan bepaald gedrag dat onaangenaam of ongewenst is,” zegt Dr. Henry. “Het is een manier om verbaal en non-verbaal te communiceren hoe je behandeld wilt worden.” Je weet het als iemand iets doet of zegt wat jij niet leuk vindt. Vervolgens kun je erover nadenken of dit in de toekomst voorkomen kan worden door een grens te stellen.

Ik had een vriendin die me de hele dag door eindeloze berichten over niet boeiende dingen stuurde. Ik had meestal geen tijd of energie om uitgebreid te reageren, en ik kon het niet over mijn hart verkrijgen om te zeggen dat ik haar berichtjes irritant en storend vond. In plaats daarvan probeerde ik soms wat uitgebreider te reageren, zodat ze niet dacht dat ik haar negeerde, en ik hoopte dat ze op die manier langzaamaan de hint zou begrijpen. Dit is een goed voorbeeld van een moment waarop ik een grens had kunnen – of moeten – aangeven. Maar ik koos er jammer genoeg voor om niks te zeggen en het door te laten gaan, totdat ze er uiteindelijk zelf mee stopte toen ze minder tijd had door werk.

Niet alleen bij intieme relaties is het belangrijk om grenzen te stellen; ook in andere situaties kan het heel nuttig zijn. Volgens Dr. Henry laat je door je grenzen aan te geven zien “dat er bepaalde voorwaarden zijn verbonden aan jullie relatie – of dat nou met een collega, een vriend of een vage kennis is.”

Voordat je een ander op de hoogte brengt van je grenzen, is het handig om eerst duidelijk te krijgen waarom je die grens stelt. Dat is voor jezelf fijner, maar ook nodig om aan de persoon in kwestie uit te kunnen leggen waarom je het doet. Het bewaken van een grens is niet alleen afhankelijk van de ander. Als iemand te ver gaat, is het belangrijk dat er consequenties zijn (hier later meer over). Vraag jezelf of en hoe je je kunt houden aan de specifieke grens die je van plan bent te stellen. "Je moet het kunnen onderbouwen en er alles aan willen doen om die grens vervolgens te bewaken,” zegt Dr. Henry. Het heeft geen zin om grenzen te stellen als je niet van plan bent je eraan te houden.

Neem vervolgens de tijd om na te denken over de persoon om wie het gaat: haar of zijn persoonlijkheid, jullie relatie, en alles wat verder nog relevant kan zijn. Is het een goede luisteraar? Als dat niet het geval is, moet je misschien beknopt en duidelijk zijn, strikte regels opstellen en weinig ruimte overlaten voor dubbelzinnigheid. Is het iemand die niet tegen opbouwende kritiek kan? Dan moet je misschien extra letten op de manier waarop je het brengt.

Denk je, net als ik, dat je je grenzen kunt aangeven door berichtjes te negeren of op een andere non-verbale manier te suggereren dat je lichtelijk geïrriteerd bent? Daadwerkelijk iets zeggen werkt vaak veel beter.

Het lijkt misschien voor de hand liggend dat je je grenzen moet aangeven in een gesprek, maar volgens Dr. Henry is het niet per se nodig om dat face to face te doen. "Het gaat om wat jij fijn vindt," vertelt ze. "Jij bent degene die grenzen stelt, dus jij mag bepalen wanneer en in welke vorm het gesprek plaats gaat vinden." Soms is het dus fijner om het via mail of Whatsapp te doen. "Het voordeel van typen is dat je zekerder bent over wat je zegt en hoe je het zegt."

Leg aan de persoon in kwestie uit waarom je een grens stelt, en waarom je zijn of haar gedrag vervelend vindt. Maak duidelijk dat jullie relatie zal verbeteren doordat je deze grens aangeeft en dat het jullie niet uit elkaar drijft.

Er is altijd een mogelijkheid dat je vriend, familielid of wie het ook is, je poging om een grens te stellen niet goed opvat – wees daarop voorbereid. Volgens Dr. Henry gebeurt dit vrij vaak. "Vaak is diegene eraan gewend geraakt dat ze alles bij je kunnen maken. Het moment dat je hier tegenin gaat en zegt: ‘dit wil ik niet’, kan je een tegenaanval verwachten,” zegt ze. “Je moet rekening houden met eventuele conflicten en spanningen.” Dr. Henry raadt aan om vervolgens uit te leggen wat deze grens voor jou betekent. "Spreek vanuit de ik-vorm en maak helder wat het grenzen overschrijden voor jou betekent, in plaats van op een agressieve manier een ander te beschuldigen. Dus niet: 'jij doet dit fout en zo moet je het wel doen ', maar 'dit is wat ik vervelend vind, en dit is waarom het anders moet om onze relatie te behouden'.

Maar geef de hoop vooral niet op. Er zijn ook mensen die het daadwerkelijk fijn vinden dat je grenzen stelt. "Wanneer het bijvoorbeeld gaat om iemand die om je geeft maar die zich er echt niet bewust van was dat hij of zij je pijn deed, kan je grens heel welkom zijn. Ze vinden het belangrijker dat jij je goed voelt en dat de relatie met hen goed blijft, dan dat ze hun zin krijgen,” aldus Dr. Henry.

Als je een grens hebt aangegeven, is het zware werk nog niet voorbij. Jezelf aan die grens houden kan minstens zo lastig zijn. Het betekent namelijk niet alleen dat je zelf moet doen wat je gezegd hebt, maar ook dat je de ander verantwoordelijk houdt. Als je er moeite mee hebt een grens te bewaken, adviseert Dr. Henry om jezelf eraan te blijven herinneren "waarom het belangrijk voor je is. De andere persoon vindt het misschien niet leuk, ze zijn het er misschien niet mee eens, maar ze moeten het wel respecteren.” Als ze dat niet doen, kun je er consequenties aan verbinden. Bijvoorbeeld zo: "Je hebt laten zien dat je mijn voorwaarden voor deze relatie niet kunt respecteren, dus kan ik buiten werktijd niet met je omgaan."

Je intentie is heel belangrijk. Het kan makkelijk zijn om weer in je oude patronen terug te vallen als je vergeet waarom je de grenzen in eerste instantie hebt gesteld. Volgens Dr. Henry kan het daarom nuttig zijn jezelf een aantal vragen te stellen: "Waarom vind ik dit zo belangrijk? Hoe kan ik dit aan deze persoon duidelijk maken, zonder dat ik onze relatie in gevaar breng? En hoe kan ik het veranderen op een manier waarop het voor ons beiden beter wordt, en waardoor ik me gelijkwaardiger en meer gerespecteerd voel?"

Als dit allemaal niet werkt, is het misschien verstandig om je af te vragen of deze relatie het wel waard is. In ieder geval zal je dan trots zijn omdat je aan je eigen behoeftes denkt. Succes!