Gesjoemel aan het licht brengen is nooit het doel bij de Keuringsdienst van Waarde

Bevergeil in vanilleijs, suiker in theezakjes, kalkoenvlees in plaats van lam en Chinees haar in je boterham: televisieprogramma Keuringsdienst van Waarde legt al meer dan twaalf jaar kleine en grotere geheimpjes van de voedselindustrie bloot en vertelt wonderlijke verhalen over de normaalste zaken op ons bord.

Als je niet alle afleveringen van het afgelopen jaar hebt gezien is dat geen probleem. Ik sprak eindredacteur Maarten Remmers en die praatte me helemaal bij, en lichtte alvast een kleine tip van de sluier over een nieuw seizoen.

MUNCHIES: Hoi Maarten, jullie hebben regelmatig het nieuws gehaald dit jaar. Betekent dat dat je tevreden bent over het afgelopen seizoen? Maarten Remmers: Het doel van de Keuringsdienst is niet om misstanden aan te kaarten of iets teweeg te brengen. Soms kom je gesjoemel tegen, maar dat is nooit het doel. De aflevering over pangasius ontstond bijvoorbeeld doordat we op een diepvriesverpakking lazen dat er water werd toegevoegd. Toen we erachter kwamen dat sommige vis wel voor de helft uit water bestond waren we heel erg verbaasd. We hadden nooit gedacht dat het zoveel zou zijn. Het programma gaat over de weg naar het antwoord toe en laat mensen mee kijken in de industrie. Daarom trekken we ook nooit een conclusie, dat is aan de kijker.

Toch hoor je vaak dingen als: door die bepaalde uitzending eet ik nooit meer kip, slakken, pangasius, brood, etc. Klopt, ik lees dat soort dingen ook op Twitter. Na de kippenslachtuitzending zeiden mensen: dit eet ik nooit meer. Dat was absoluut niet het doel. We vinden het natuurlijk leuk om mensen aan het denken te zetten en proberen een zo compleet mogelijk verhaal te laten zien. We hadden gelezen dat er in Nederland elke dag ruim een miljoen kippen werden geslacht, vijfhonderd miljoen per jaar. Dat is zo duizelingwekkend veel, ik bedoel: zou er een handeling zijn die dagelijks vaker wordt uitgevoerd? En dus stelden we een hele simpele vraag: hoe gaat een kip dood? Ik vond het een hele geslaagde uitzending, mede doordat het Nederlandse bedrijf Meyn erin zat. Zij ontwikkelen en exporteren de techniek en bepalen daarmee grotendeels hoe kippen wereldwijd worden geslacht. Mensen halen uit zo'n uitzending wat ze willen, een vegetariër zal een bevestiging zien van wat hij al dacht, terwijl de slachters in de uitzending juist blij waren met het verhaal.

Wanneer is iets een goed Keuringsdienst van Waarde-onderwerp? Er zijn verschillende manieren waarop een uitzending ontstaat. Het kan zijn dat er nieuw product is met een gekke reclame of marketingclaim, zoals de Lassie roerbakrisotto. Iedereen weet dat het even duurt om risotto te maken dus als het in vier minuten kan, word ik benieuwd. Daar komt natuurlijk bij dat er bij voorbaat al humor zit in het feit dat als je de bocht gaat afsnijden met Italiaans eten, je weet dat er Italianen zijn die kwaad gaan worden. De risotto is overigens niet vies en er is een markt voor, maar ik vond het bijzonder grappig dat we in een Spaanse fabriek uitkwamen waar gezegd werd dat de rijst niet geschikt zou zijn voor paella, omdat Spanjaarden nou eenmaal de tijd nemen om paella te maken.

En wanneer is het geen goed onderwerp? Ik hou er niet van om een uitzending te maken over een onderwerp waarbij het beginpunt het vermoeden is dat er iets mis is. Het enige wat er dan kan gebeuren is dat je bevestigd krijgt dat er inderdaad iets mis is. Een uitzending over chemicaliën in tampons is daardoor bijvoorbeeld gesneuveld, het uitgangspunt was te negatief. De uitzending over het Chinese haar in brood uit 2014 is wel een goed voorbeeld. We lazen een gek berichtje op brood.net over dat er géén Chinees haar in brood zat. Daardoor werden we nieuwsgierig. We kwamen erachter dat het stofje L-Cysteïne (broodverbeteraar) hetzelfde is, of je het nu uit mensenhaar maakt of microbieel. Het is niet te herleiden en mensenhaar is stukken goedkoper. Het is natuurlijk supersmerig dat het uit zo'n Chinese kapsalon komt waar het haar tussen de sigarettenpeukjes wordt opgeveegd, maar dat er zulke bedrijven bestaan vind ik schitterend. Het programma gaat ook gewoon over die humor. Ik zou er trouwens geen brood minder door eten.

Nee? Zijn er helemaal geen dingen die je niet meer eet door het programma? Nee. Ik eet op een bepaalde manier maar dat heeft niet veel met het programma te maken. Ik eet weinig fabrieksvoedsel maar dat is meer omdat ik de meeste dingen niet zo lekker vind en dingen liever zelf maak. Ook eet ik weinig vlees maar ben ik juist door de Keuringsdienst weer vlees gaan eten. Verder ben ik helemaal niet bang voor E-nummers of dingen als bouillonblokjes. Wat ik nooit zou nemen is visolie, dan koop ik wel gewoon een haring.

Hoe zit het eigenlijk met je vertrouwen in de voedselindustrie? Ik maak me daar echt nooit druk om. Er zijn natuurlijk bedrijven die op slimme manieren extra geld proberen te verdienen, maar voor een groot deel ligt het ook aan onszelf. Als wij allemaal de goedkoopste knakworsten willen, gaan producenten zoeken naar manieren om iets zo goedkoop mogelijk in de markt te zetten. Neem frietsaus, dat is echt knap. Je hebt frietsaus die voor negentig procent uit water bestaat en voelt als mayonaise. Omdat mensen willen blijven eten alsof er niets aan de hand is gaat de industrie voor ze zoeken naar manieren waarop dat kan. Ik denk: ik koop mayo die ik lekker vind en daar neem ik wat minder van. Maar je hebt mensen die gewoon veel willen blijven eten zonder dik te worden.

Verwondering is altijd ons uitgangspunt; wauw zit dat zo, maar het is geen campagnetelevisie. We strijden nergens tegen. Er is zeker consumentenmisleiding maar ik denk niet dat alle bedrijven oplichters zijn, dat is gewoon niet zo. Joanna Blythman, de Guardian-journalist die dat boek over toevoegingen in eten schreef is een campagnevoerder. Zij schrijft bijvoorbeeld dat ze nergens wordt toegelaten als journalist. Op een van de grootste industriebeursen, de Food Ingredient-beurs in Parijs, konden wij zonder problemen filmen. Wij gaan er iets opener in en proberen te begrijpen waarom iets is zoals het is.

Zijn de onderwerpen ooit op denk je? Ik denk dat we eindeloos door zouden kunnen gaan. In de supermarkt komen steeds nieuwe producten en op de beurs die ik net noemde zag ik hoeveel technische manieren er worden verzonnen om eten slimmer, efficiënter en goedkoper te produceren. Enerzijds is dat om iets duurs te vervangen voor een goedkoper ingrediënt maar je ziet ook echt technologische wonderen. De vraag naar glutenvrij en clean label groeit, dus kijken producenten hoe ze iets kunnen maken dat hetzelfde smaakt zonder die gluten, zuivel of dat ei. Achter elk nieuw middeltje en achter elk product in je keukenkastje kan een verhaal zitten. Het is de kunst om de verhalen te vinden.

Wat kunnen we het nieuwe seizoen verwachten? Ik denk dat er wel weer een paar spraakmakende uitzendingen aankomen. We hebben bijvoorbeeld een interessant verhaal ontdekt over inktvis, en nee, het heeft niks te maken met varkensanussen. Verder wordt de uitzending over wodka leuk…oh en dadels, die zijn ook interessant.