Het probleem met het zeggen van ‘Me Too’

Toen ik vanochtend op mijn telefoon keek, zag ik als eerste een facebookstatus van een goede vriendin. "Me too" stond er. Zelfs zonder enige context wist ik meteen wat ze bedoelde.

Zij en andere slachtoffers van seksuele intimidatie posten, sturen en tweeten deze twee woorden om solidariteit uit te drukken naar elkaar toe, en de enorme omvang van het probleem aan te tonen. Het begon afgelopen zondag met een Tweet van actrice Alyssa Milano, waarin stond dat "als alle vrouwen die seksueel misbruikt of geïntimideerd zijn 'Me Too' posten, de wereld kan zien hoe groot de omgang van dit probleem werkelijk is." De oproep werd geplaatst naar aanleiding van het oplopende aantal beschuldigingen richting Harvey Weinstein, en maandagochtend hadden al meer dan 6 miljoen Facebook-gebruikers haar voorbeeld gevolgd.

Ik wist meteen dat de status van mijn vriendin daaraan refereerde, omdat slachtoffers dit tegen elkaar zeggen om elkaar gerust te stellen. We sturen het in een privéberichtje naar onze vrienden, we fluisteren het 's avonds tijdens een glas wijn, of via Facetime als ze op reis zijn. Je bent niet alleen. Je bent niet het probleem. Ik geloof je. Terwijl ik langs ontelbaar meer 'Me Too'-posts scrollde, werd er iets bevestigd wat ik al lang wist: ondanks de vaak genoemde één-op-vier statistiek, is het merendeel van de vrouwen en transgender personen die ik ken, ooit seksueel misbruikt.

Ik ben meerdere keren slachtoffer geweest, en ik postte ook een 'Me Too'-status. Initiatieven als #MeToo zijn waardevol op verschillende manieren. Het laat slachtoffers zien dat we in een samenleving leven waar mensen voor ons en voor elkaar opkomen. Een samenleving die ons wil beschermen. Ze kunnen ons een veilig gevoel geven, al is het maar voor een paar minuten, waardoor we niet in stilte hoeven te lijden. We kunnen met deze initiatieven ook belangrijke data verzamelen, informatie over een wereld waarin seksuele intimidatie nog steeds een ondergerapporteerde misdaad is.

Uit een Canadees onderzoek blijkt dat er minder aangifte wordt gedaan als het misbruik is gepleegd door iemand anders dan de partner van het slachtoffer: slechts één op de twintig van die gevallen worden aangegeven bij de politie. Dit komt omdat er nog een sterk stigma omheen hangt, ondanks dat er steeds meer erkend wordt dat seksuele intimidatie vaker voorkomt. Als iemand besluit aangifte te doen bij de politie, zal diegene vaak niet geloofd worden, vooral als iemand een buitenlands uiterlijk heeft, een handicap heeft of trans of queer is. Toch krijgen wij nog beschuldigingen naar ons hoofd geslingerd als we een minirokje dragen, met te veel mannen omgaan, (te veel) alcohol drinken, enzovoort.

Initiatieven als deze tonen aan dat seksueel geweld een systematisch probleem is. Het vertelt mensen wat ze eigenlijk al zouden moeten weten, als ze vrouwen en andere slachtoffers serieus hadden genomen. Slachtoffers spreken zichzelf al jarenlang uit. We hebben het al eens eerder via een hashtag geprobeerd. We hadden #YesAllWomen, we hadden #BeenRapedNeverReported. Veel vrouwen hebben zichzelf uitgesproken tegen beroemde mannen: vijftig vrouwen beschuldigden Bill Cosby van misbruik. Zeker acht vrouwen beschuldigden Jian Ghomeshi van hetzelfde. Waarom zijn mensen nog verbaasd? En waarom is één aangifte nooit genoeg? Zoals mijn vriendin, journalist en producent Kasia Mychajlowycz op Facebook plaatste: "Als er iemand denkt dat hij geen slachtoffer kent, dan komt dat omdat ze niet naar vrouwen luisteren. Ik word er moe van om telkens maar statistieken te moeten laten zien aan mensen die toch niet geïnteresseerd zijn."

Jennai Bundock is hulpverlener en slachtoffer, en zegt dat een initiatief zoals dit, waarbij al het werk wordt overgelaten aan de slachtoffers van misbruik, problematisch is.

'We spreken over misbruik van vrouwen, of geweld tegen vrouwen. Maar dat klinkt eigenlijk een beetje als: "Dit is iets wat met vrouwen gebeurt. Gewoon, dingen die gebeuren, zoals klitten in je haar'. Alsof het onderdeel is van het vrouwzijn. We praten niet over wie het misbruik pleegt, of hoe de stilte rondom misbruik gestimuleerd wordt. We praten niet over de redenen waarom slachtoffers liever zwijgen."

Het is oneerlijk om een verklaring te beginnen met de woorden "Als alle vrouwen die ooit seksueel misbruikt of geïntimideerd zijn…" zoals Milano deed en zoals de rest van ons doet. Wanneer we dat doen, leggen we de verantwoordelijkheid bij slachtoffers om a) te bewijzen dat verkrachting gebeurt, en b) het systematisch gebeurt. Seksueel misbruik wordt altijd gezien als een "vrouwenprobleem" en als onze eigen verantwoordelijkheid. Dat is vergelijkbaar met verwachten dat iemand nooit een kort rokje draagt, zodat er geen verkrachting uitgelokt wordt. We moeten eerst bloeden, voordat we geloofd worden. Waarom zouden we oude wonden moeten openen, alleen maar om de omvang van seksueel misbruik te bewijzen? We zouden het moeten hebben over "of alle mensen expliciet om toestemming moeten vragen voordat ze seks met iemand willen hebben.." en niet "Wat kan een vrouw nog meer doen om een verkrachting te voorkomen?" De druk is groot, en dat is onterecht.

"Slachtoffers zijn verplicht om zichzelf uit te spreken, of een oorlog aan te gaan met hun misbruiker," zegt Bundock. Wij krijgen alles op onze schouders. "Wat echt nuttig zou zijn is om de focus juist helemaal van de vrouw af te halen."

Natuurlijk kunnen slachtoffers zich uitspreken over hun ervaringen, op welke manier ze maar willen, en ik zal ze daarin ondersteunen. Maar verwachten dat vrouwen en andere slachtoffers deelnemen aan een initiatief als dit, is schadelijk. Voor ieder van ons die is verkracht, misbruikt of geïntimideerd, is er op zijn minst ook één verkrachter, een misbruiker. Dit zijn de mensen die ter verantwoording moeten worden geroepen, in plaats van de slachtoffers voor het gerecht te brengen om te bewijzen dat het misbruik erg genoeg is om serieus genomen te worden.