Ik sprak Maja (93) over hoe het is om vier feministische golven mee te maken

Opkomen voor vrouwenrechten lijkt misschien écht iets van nu, maar gebeurt natuurlijk al veel langer. En gelukkig maar, want 100 jaar geleden mocht je als vrouw nog niet stemmen in Nederland, 62 jaar geleden mochten getrouwde vrouwen geen eigen bankrekening openen of een contract ondertekenen, en pas sinds vorig jaar mogen vrouwen meedoen met de toelatingsprocedure bij het Korps Mariniers.

De vrouwen in mijn familie hebben zich altijd ingezet voor zelfstandigheid, en mijn grootmoeder was hierin een lichtend voorbeeld. Na haar opleiding Nederlands werkte ze voor de Gemeenteraad en bij de Provinciale Staten, en ze schopte het zelfs tot burgemeester van Terschelling.

Helaas is Cootje, mijn grootmoeder, er niet meer – door het aangewakkerde feminisme van onze tijd zou ik graag met haar besproken hebben hoe het was om op te groeien in een tijd waarin je als vrouw nog niet eens zelf een handtekening mocht zetten.

Gelukkig kon ik een surrogaat-oma via mijn huisgenootje lenen. Maja is inmiddels 93, wat betekent dat ze geboren werd in de nasleep van het eerste-golffeminisme, en alle golven daarna van dichtbij heeft meegemaakt. Ze nodigde me uit voor een uitgebreide lunch in Velp, en samen spraken we over Beyoncé, radicaal-feminisme uit de jaren tachtig, en geraniums.

Broadly: Hoi Maja, wat een heerlijk eten allemaal.
De bel gaat, Maja roept “Verdomme!”, en staat op om open te doen.
Maja: Dat was de buurvrouw, ze heeft frambose aan haar oog – geen idee wat dat is.

Bedoelt u trombose?
Oh ja, dat bedoel ik. Ik ga in de namiddag wel even langs.

Heeft u veel contact met de buren?
Nee, ik heb geen zin om over geraniums te praten. Dat zou ik misschien wel meer moeten doen. Alleen wat me beneden in de receptieruimte opvalt is dat mensen, jong én oud, elkaar niet eens gedag zeggen. Die houding begrijp ik niet. De beleefdheidsvormen zijn achteruit gegaan in de wereld. Waar komt dit stuk trouwens in? Ik ben laatst geïnterviewd over de oorlog, toen stond ik ineens in een boek.

Dit komt op Broadly, een online vrouwenplatform.
Ik las in de krant dat websites boeken vervangen.

De telefoon gaat. Maja staat geïrriteerd op, na een paar minuten komt ze terug.

U heeft het er maar druk mee.
Mijn zoon uit Spanje belde om te vragen hoe het gaat. Hij checkt regelmatig of ik niet toch weer aan het autorijden ben. Dat mag niet meer van mijn kinderen, omdat ik vorig jaar een hartinfarct heb gehad. Daardoor kon ik een jaar niet naar de Albert Heijn verderop. Dat vond ik heel jammer, want wat een topwinkel is dat. Laatst was ik er weer voor het eerst. Het personeel zei: “Wat fijn dat u er weer bent!”.

U komt zelf uit een gezin met vier broers. Hoe was het als enige meisje tussen vier jongens?
Ik denk dat het bijzonder is dat ik me nooit een uitzondering heb gevoeld. Ik ben op 1 april geboren. Toen mijn moeder mijn oudste broer vertelde dat hij een zusje had gekregen, dacht hij dat het een flauwe grap was. Ik geloof dat hij het zijn hele leven lang een flauwe grap is blijven vinden. Ik heb geleerd dat ik mannen niet al te serieus moet nemen. Zo bijzonder vind ik ze ook niet.

Was u getrouwd met uw man?
Kom nou, niet trouwen kon helemaal niet in die tijd. Trouwen was een gebruik. Kinderen krijgen zonder getrouwd zijn was uitgesloten, dat waren buitenechtelijke kinderen. Ik ben niet kerkelijk getrouwd, omdat ik joods ben en mijn man niet.

Zijn uw kinderen joods opgevoed?
Nee. De jongens zijn wel besneden, ik begrijp nu niet meer waarom ik dat heb laten doen. Mijn moeder zei dat dat zo hoorde, dus ik dacht dat het vanzelfsprekend was.

Wie zorgde er thuis voor de kinderen?
Ik, maar toen mijn man het moeilijk kreeg met zijn werk, vond ik dat zielig en ben ik ook gaan werken. Ik ben toen correctrice bij de Arnhemse krant geworden, en in de jaren zeventig ben ik VOS-cursussen (Vrouwen Oriënteren zich op de Samenleving) gaan geven. Dat was voor vrouwen die minder kennis hadden over de maatschappij. Tijdens die cursussen leerden vrouwen praten over hun wensen en hoe ze die zouden kunnen verwezenlijken.

Mocht u zelf handtekeningen zetten onder officiële papieren?
Nee, ben je mal. Tot 1956 waren getrouwde vrouwen handelingsonbekwaam. Ik was toen 10 jaar getrouwd. Maar ik heb me door mijn man nooit onbekwaam gevoeld – ik had de beste en zachtzinnigste man van de wereld. Echt een superman. Hij was niet joods, maar ging toch soms naar de synagoge omdat hij wist dat ik dat belangrijk vond.

Had u wel een eigen bankrekening?
Ja, en eentje samen met mijn man. Toen mijn zoon ging studeren wilde hij hem een computer geven. Ik vond dat idioot. Mijn man zei dat het hem niks kon schelen. Later bleek dat hij die nieuwe computer met mijn bankrekening had betaald.

Wat betekent het woord feminisme voor u?
Ik ben feminist geweest en ik ben het nu nog – door de oorlog en door mijn vier broers ben ik een sterke vrouw geworden. Maar ik zie dat er veel veranderd is in de wereld. Vrouwen hebben zoveel meer mogelijkheden. Vroeger trouwde een vrouw, kreeg ze kinderen, zorgde ze voor haar gezin en daarmee was het klaar. Dat is nu anders. Maar mijn moeder was ook feminist; ze zat in de joodse vrouwenraad en liep toen ik kind was mee in vrouwenmarsen.

Hoe ver ging u voor de vrouwenzaak?
Radicale feministen werden ineens allemaal lesbisch, daar heb ik niet aan meegedaan. Ik ben sowieso niet radicaal – ik ben lid van de liberale gemeenschap, niet de orthodoxe. Ook ben ik een ontzettende vrouw, echt een vrouw met een mannetje.

Zijn er dingen die u niet heeft kunnen doen omdat u een vrouw bent?
Het lastigste was om een joodse vrouw te zijn. In de oorlog moest ik van school, toen zat ik in de zesde klas. Toen ik achttien was zou ik voor het eerst mogen stemmen, alleen toen was het ook nog oorlog en werd er niet gestemd.

Tijdens de seksuele revolutie kwam de pil op de markt. Slikte u die?
Ja, de pil heb ik wel geslikt, maar op een gegeven moment moest ik ermee ophouden omdat ik me er niet lekker door voelde.

Kent u het begrip slutshaming?
Nee, wat is dat?

Dat mannen die veel seks hebben worden gezien als stoer, en vrouwen als hoer.
Dat vind ik heel stom, die man vind ik dan hebberig. Dan is het een soort krachtmeting, dat vind ik sowieso stom. Je moet zelf weten met wie en hoe vaak je seks hebt. Ik vind het een privé-zaak. Seks is een andere rol gaan spelen; het wordt bijna zo gewoon als eten en drinken, terwijl het dat naar mijn idee niet hoort te zijn. Ik vind het ongelofelijk wat er allemaal over seks op televisie wordt gezegd, en wat erover wordt geschreven. Hoe de jeugd ermee omgaat is volkomen veranderd.

Heeft u weleens van #metoo gehoord?
Ja dat gezeur, dat wordt allemaal zo overdreven. Tegenwoordig is alles hashtag metoo.

Kent u het begrip girlpower?
Nee, wat is dat nou weer?

Girlpower is dat jonge vrouwen laten zien dat ze ambitieus, assertief en zelfbewust zijn.
Als je denkt dat dat helpt, moet je dat doen. Ik zie vooral dat mensen heel erg met zichzelf bezig zijn, en geen interesse hebben in de wereld om zich heen. Ik vind dat een gemis. Trouwens, dingen veranderen wel, we hebben alleen nog meer tijd nodig. We hebben vrouwelijke ministers, en Engeland een vrouwelijke premier.

Kent u Beyoncé?
Wie was dat ook alweer? Oh ja Beyoncé, die ken ik wel. Is dat jouw rolmodel?

Op sommige vlakken wel ja. Heeft u rolmodellen?
Ik denk mijn ouders. Ik kwam er pas veel later achter dat mijn moeder zo’n sterke vrouw was. Soms ging ze voor mijn bureautje staan en zei ze dat ze een zwaar hoofd had. Als kind begreep ik dat niet – nu wel. Heb je al je vragen gesteld? Dan kunnen we gaan eten. Ik hoop dat je trek hebt. Ik heb eekhoornbrood, tomatensoep, spaghetti met kaas, salade en bonbons.

Lekker! Een laatste vraag: vindt u vrouwenemancipatie voltooid, bijna 100 jaar nadat u geboren bent?
Ik vind het idioot en schandalig dat er nog ongelijk loon tussen mannen en vrouwen bestaat. Als een man denkt dat een vrouw minder goed is, denk ik: ammehoela.