Waarom de trauma’s van andere vrouwen kunnen voelen als je eigen pijn

Op donderdag 27 september vertelde Christine Blasey Ford aan een Amerikaanse senaatscommissie – en de rest van de wereld – hoe rechter Brett Kavanaugh haar tegen een matras duwde, haar mond dichthield en zich aan haar opdrong tijdens een schoolfeestje in de jaren tachtig. Haar getuigenis volgde op een reeks beschuldigingen van seksueel misbruik tegen de kandidaat voor het Amerikaanse Hooggerechtshof. Ford vocht al tijdens haar eerste woorden tegen haar tranen, en ze was niet de enige: senator Kirsten Gillibrand uit New York pinkte een traantje weg, bij afgevaardigde Carolyn Maloney uit New York droop de mascara over haar wangen, en vrouwelijke demonstranten die buiten de zaal het verhoor volgden via livestreams treurden ook.

Veel vrouwen herkenden zichzelf in Ford, die behulpzaam en beleefd bleef terwijl ze vertelde over wat ze zelf de meest traumatische nacht van haar leven noemde. Republikeinse congresleden en zelfs de president staken de draak met Ford, en daarmee met alle slachtoffers van seksueel geweld. Veel vrouwen zeggen zich hierdoor vernederd, afgewezen en terneergeslagen te voelen.

De wetenschappelijke term hiervoor is ‘secundaire traumatisering’, een plaatsvervangend trauma dat je kunt ervaren als iemand die je kent of met wie je contact hebt iets traumatisch heeft meegemaakt. De term wordt meestal gebruikt met betrekking tot therapeuten, sociaal werkers en andere zorgprofessionals, die tijdens hun werk naar de verhalen van slachtoffers luisteren. Maar ook als het gaat over hoe burgers met grote gebeurtenissen zoals rampen of wijdverbreid misbruik omgaan, wordt de term ‘secundaire traumatisering’ of ‘traumabesmetting’ gebruikt.

Volgens sommige deskundigen heeft het verhoor van Christine Blasey Ford op grote schaal voor secundaire traumatisering gezorgd. In de VS en ver daarbuiten ervaren vrouwen en slachtoffers van seksueel geweld meer stress en angst dan normaal.

“Ook als je een trauma niet persoonlijk hebt meegemaakt, kan het effect op je hebben,” vertelt Rachel O’Neill aan Broadly. O’Neill is psycholoog bij Talk Space, een instelling voor online therapie. “We begonnen dit jaar met de #MeToo-beweging en sindsdien zijn er zó veel pijnlijke verhalen in de openbaarheid gekomen, dat veel mensen zich overweldigd voelen door al deze trauma’s.”

De stroom van beschuldigingen tegen Kavanaugh was uitzonderlijk. Bijna elk uur kwam er wel een ander verhaal naar boven over hoe hij zich als scholier en als student zou hebben misdragen. Sociale media spelen een belangrijke rol in het creëren van een collectief trauma, zegt O’Neill. Facebook en Twitter lijken soms een bodemloze put vol misbruikverhalen.

“Je kunt secundaire traumatisering tegengaan door je te verbinden met andere mensen en elkaars verhalen aan te horen,” zegt O’Neill. “Maar een van de gevaren van sociale media is dat je die trauma’s eindeloos kunt herbeleven.”

De eindeloze stroom traumaverhalen is met name moeilijk voor slachtoffers van seksueel geweld. Bij Fords verhaal zullen die ongetwijfeld hebben teruggedacht aan hun eigen ervaringen met misbruik. Tijdens het verhoor namen veel vrouwen contact op met tv-zender C-SPAN om hun verhaal te doen, en de hotline van het Rape, Abuse & Incest National Network werd 147 procent meer gebeld dan normaal. Op Twitter gebruikten slachtoffers de hashtag #WhyIDidntReport om te vertellen wat voor reacties je krijgt als je met je verhaal in de openbaarheid treedt of naar de politie stapt.

Maar ook als je zelf geen slachtoffer bent geweest van seksueel misbruik, kun je emotionele schade oplopen door alle verhalen die nu naar buiten komen.

“Als je hoort of leest wat anderen hebben meegemaakt, vooral als die ervaringen met stress te maken hebben, dan kunnen je fysiologische stresspatronen op één lijn komen met hun fysiologische stresspatronen,” zegt Tessa West, universitair docent psychologie aan New York University. “Met andere woorden: je raakt fysiologisch met elkaar verbonden. Als mensen gedurende langere tijd verhoogde stressniveau’s hebben gehad, en als je daardoor ‘besmet’ raakt, dan kun je zelf ook fysiologische schade oplopen.”

Volgens West is er nog een hoop vervolgonderzoek nodig op het gebied van secundaire traumatisering. Maar wat ze zegt is aannemelijk, want gebaseerd op wetenschappelijke kennis over de ‘besmettelijkheid’ van emoties. Emoties, zegt ze, zijn vooral besmettelijk of overdraagbaar als het negatieve emoties zijn, “zoals woede, verdriet en angst”.

De FBI heeft inmiddels een spoedonderzoek naar de beschuldigingen van Kavanaugh uitgevoerd, overigens zonder Kavanaugh, Ford en andere getuigen daarvoor te verhoren. Het lijkt erop dat Kavanaugh alsnog benoemd zal worden tot opperrechter.

O’Neill zegt dat ze mensen zal blijven bijstaan bij collectief gevoelde angst en woede die voortkomen uit het onderzoek naar en de benoeming van Kavanaugh.

“Als mensen zich machteloos voelen, dan versterkt dat hun collectieve trauma,” zegt O’Neill. “Het is goed om anderen te laten weten hoe je je voelt. Als je het gevoel hebt dat je iets kunt veranderen en dat je je stem kunt laten horen, dan beschermt dat je tegen een secundair trauma.”