We denken progressief te zijn, maar over abortus praten we nog steeds niet

Het recht om zelf te bepalen of je een prille zwangerschap doorzet of niet, is een van de meest fundamentele rechten waar feministen voor gevochten hebben. Inmiddels zijn we in Nederland al tientallen jaren baas in eigen buik, en worden er jaarlijks rond de 30.000 abortussen uitgevoerd. Een doodgewone zaak dus, zou je denken- te meer omdat zo’n beetje iedereen met een baarmoeder er mee te maken kan krijgen.

Toch blijft het een moeilijk onderwerp. Filmmaker Tessa Louise Pope benadrukte dat het haar enorm veel moeite kostte om vrouwen te vinden die voor haar documentaire Overtijd voor de camera over hun ervaring met abortus durfden te  vertellen. Socioloog Justine van Beek wees in een artikel voor OneWorld op de emotioneel geladen afbeeldingen die doorgaans gebruikt worden bij nieuwsberichten over abortus: een heel zwangere buik met een verdrietig gezichtje erop, een foetus-installatie van anti-abortusactivisten of stockfotomodellen die met hun ene hand een positieve zwangerschapstest vasthouden en met de andere vol schaamte hun gezicht bedekken. Het idee van abortus is dan wel maatschappelijk geaccepteerd, de praktijk is nog altijd omgeven door gevoelens van schaamte en ongemak.

In een representatief onderzoek van Ipsos, uitgevoerd in opdracht van het Humanistisch Verbond, kwam deze merkwaardige tegenstelling ook naar voren: het overgrote deel van de ondervraagde Nederlanders vindt abortus helemaal prima, maar tegelijkertijd hebben ze er nog nooit met iemand over gepraat. Kennelijk voelt lang niet iedereen zich vrij om een abortus te bespreken met vrienden of familie.

Eva de Goeij (29) begon vorig jaar een buddy-project om mensen te begeleiden naar de abortuskliniek, nadat ze zelf een vervelende aanvaring had met een anti-abortusactivist. Inmiddels werkt ze als programma-manager zelfbeschikking bij het Humanistisch Verbond. Deze week werd de campagne Open over Abortus gestart, met een bijbehorende website waar mensen anoniem over hun abortus kunnen vertellen. Ook kun je er een manifest ondertekenen, waarmee je belooft naar die verhalen te luisteren zonder ze te veroordelen. VICE belde De Goeij op om te vragen waarom Nederlanders het zo lastig vinden om over abortus te praten, waar dat taboe vandaan komt en wat we er aan kunnen doen.

VICE: Hoi Eva. Uit het onderzoek blijkt dat het merendeel van Nederland abortus prima vindt, maar er toch niet over praat.  Eva de Goeij: Dat klopt. Die paradox heb ik ook meegemaakt, toen ik ontdekte dat ik zwanger was terwijl ik dat niet wilde. Het eerste wat ik toen dacht was: ik ben fucking dom. Ik ben een openhartig persoon, maar ik heb er bijna niemand over verteld. Toen ik een paar maanden daarna besloot om publiekelijk te praten over mijn ervaring met een anti-abortusactivist, kreeg ik heel veel geschrokken berichtjes van vrienden. Ze wisten er niks van, omdat ik er gewoon niet over praatte.

Was dat uit schaamte?
Ja, ergens wel. Ik dacht heel progressief te zijn, ik kom uit een heel vooruitstrevend nest, mijn moeder heeft nota bene gewerkt als abortusarts en is een tweedegolf-feminist. En toch was dat taboe heel erg in mijn hoofd aanwezig. Ik had gelijk een bepaald beeld van mezelf: ik vond het dom van mezelf om ongewenst zwanger te raken, ik vond me er te oud voor, dat soort dingen. Abortus is iets waar onbezonnen tienermeisjes mee te maken krijgen, dat idee heerst. Eigenlijk is er al voor je bepaald hoe je moet reageren: vol van schaamte en verdriet. En als je die gevoelens niet hebt, moet je je daar weer voor schamen. Toen ik me er meer in ging verdiepen, kwam ik er ook achter dat ik heel weinig wist van abortuszorg en hoe dat precies in z’n werk gaat.

Hoe komt dat?
Ik denk dat het te maken heeft met een sluimerende christelijke moraal, die er is zonder dat we het doorhebben. Wij denken dat we heel seculier zijn, maar eigenlijk zit er in heel veel delen van onze samenleving nog christelijke waarden verwerkt. Ik heb ook nooit goed over abortus geleerd op de middelbare school, ik was nooit blootgesteld geweest aan verhalen over abortus. Er zijn in Nederland en Europa ook nog altijd christenen die actief proberen abortuszorg te ondermijnen, om ervoor te zorgen dat iedereen die zwanger raakt, die zwangerschap uitdraagt. De anti-abortusbeweging is heel goed en effectief als het om framing gaat. Zo’n zielig foetusje bijvoorbeeld, is een heel krachtig beeld. Wij hebben het gevoel dat we allemaal achterover kunnen leunen omdat we het qua abortus allemaal goed geregeld hebben in Nederland, maar ondertussen is de anti-abortusbeweging erg sterk en goed georganiseerd.

Wat kunnen we doen om die schaamte tegen te gaan?
Ik denk dat heel belangrijk dat we mensen die voor abortus kiezen, of die dat overwegen, beter leren begrijpen. Een Amerikaanse abortusactivist vertelde me daar een mooie anekdote over: zij hoorde een journalist vragen aan een Republikein in de Senaat die tegen abortus was, of hij een reden kon bedenken waarom iemand een zwangerschap zou beëindigen. En hij kon geen enkel antwoord bedenken, want hij had zich nooit in die kant van het verhaal verdiept, hij had nooit geluisterd. Hij viel door de mand. Uit een onderzoek uit 2016, uitgevoerd in opdracht van de SGP, blijkt dat er heel weinig kennis is over de redenen die mensen doen besluiten hun zwangerschap te beëindigen. Nou denk ik dat het op persoonlijk niveau niemand iets aangaat waarom je voor abortus kiest, maar die verhalen zijn wel nodig om meer begrip te kweken in de maatschappij.

Daarom delen jullie nu anonieme verhalen van mensen over abortus. 
Ja. Want die stemmen ontbreken echt nog in het publieke debat. Als je al verhalen vindt, dan zijn die vaak heel heftig. We willen laten zien dat er ook veel mensen zijn die zich vooral dankbaar en opgelucht voelen na abortus. Uit recent onderzoek blijkt zelfs dat het de meest voorkomende emotie is. Ook wordt het zo hopelijk duidelijk dat zo’n beetje iedereen in Nederland wel iemand kent die een zwangerschap heeft afgebroken. Het is een universele en veelvoorkomende ervaring, het is vreemd dat we er zo weinig over praten.

Krijgen jullie eigenlijk ook verhalen van vaders die met een abortus te maken hebben gehad? 
Tot nu toe hebben we op de site nog geen ervaringen van mannen binnengekregen. Maar sinds ik me ben gaan uitspreken over mijn ervaring met abortus, zijn er wel opvallend veel mannen naar me toegekomen om me te vertellen over de abortus van hun partners. Veel meer dan mensen die zelf een abortus hadden meegemaakt, gek genoeg. Het perspectief van partners  is ook zeker belangrijk. Maar als feminist moet ik zeggen het perspectief van de zwangeren voor mij nu prioriteit heeft.

Ben je nog altijd blij met je beslissing om open over je abortus te zijn?
Ja. Voordat ik mijn verhaal in de media deed, heb ik echt wel een paar maanden nagedacht. Je moet er wel klaar voor zijn, het is kut om interviews te geven als je het nog niet helemaal hebt verwerkt. Maar ik ben heel erg blij dat ik er nu op zo’n manier mee bezig kan zijn. De reacties die ik van mensen krijg zijn zo bijzonder en mooi, dan merk ik wel dat we met iets bezig zijn dat erg nodig is.

Dankjewel!